Page Text
________________
૪૭૮
राजप्रश्नीयसूत्रे द्गलविचटनोचटनैश्च शाश्वती अनित्या। अयं भावः-पर्यायास्तिकनयो हि पर्यायमेव प्रधानतया मनुते न तु द्रव्यम् । पर्यायो हि प्रतिक्षणभावितयाविनाशीति प्रतिवस्तु अशाश्वतम् । अत एतन्मते पद्मवरवेदिका अशाश्वतीति । हे गौतम ! सा पनवर वेदिका एतेन-द्रव्यास्तिक-पर्यायास्तिक नयमताश्रयणरूपेण अर्थन=हेतुना 'स्यात् शाश्वती स्यात् अशाश्वनी' इत्येवमुच्यते इति । द्रव्यास्तिकनयमते हि सर्व वस्तु नित्यम् । उत्पादविनाशौ तु सर्पस्योत्फणत्वविफणत्ववादाविर्भावतिरोभावमात्रम् । नास्त्यन्तास । उत्पादो न चापि सतो नाशः, 'नायतो विद्यते भावो नाभावो विधने सतः' इति वचः
एवं उपलक्षण से तत्तत्पदार्थगतपुदगलपरमाणुओं के विचटन उच्चटन की अपेक्षा से यह पद्मवरवेदिका अशाश्वती-अनित्य कही गई है तात्पर्य यह है कि पर्यायास्तिकनय पर्याय को ही प्रधानरूप से मानता है. द्रव्य को नहीं, पर्याय प्रतिक्षण · भावी होता है. अत'विनाशी होता है, इस अपेक्षा प्रत्येक वस्तु अशाश्वत है. इस तरह हे गौतम ! यह पद्मवरवे दिका 'द्रव्यास्तिक और पर्यायास्तिकनय के मन्तव्यानुसार 'स्यात् शाश्वती. स्यात अशाश्वती' ऐसा कहा गया है, द्रव्योस्तिकनय के मत में समस्त वस्तुएँ नित्य हैं, उत्पाद विनाशरूप जो उनकी अवस्थाएँ हैं वे तो सर्प के उत्फणत्व, विफणत्व की तरह केवल आविर्भाव तिरोभावमात्र हैं. यह नियम हैं कि जो पदार्थ सर्वथा असत् होता है उसका उत्पाद नहीं होता है और जो इकदम सत् होता है उसका विनाश नहीं होता है-'नासतो विद्यते भावो, नाभावो विद्यते सतः' इस तरह के वचन के अनुसार यह
પુદ્ગલ પરમાણુઓનાં વિચટન ઉચ્ચનની અપેક્ષાથી આ પદ્મવરવેદિક અશાશ્વતી અનિત્ય- કહેવામાં આવી છે. તાત્પર્ય આનું એ છે કે પર્યાયાસ્તિકના પર્યાયને જ પ્રધાનરૂપથી માને છે દ્રવ્યને નહિ પર્યાય પ્રતિક્ષણ ભાવી હોય છે, એથી તે વિનાશી હોય છે આ અપેક્ષાએ દરેકે દરેક વસ્તુ અશાશ્વત છે આ પ્રમાણે છે ગૌતમ! આ પ્રવરवेटिका द्रव्याक्ति: अने पर्यायास्ति नयना मत भु०४५ 'स्यात् शाश्वती, स्यात् अशा । અt' આમ કહેવામાં આવી છે, દ્રવ્યાસ્તિનયના મત મુજબ બધી વસ્તુઓ નિત્ય છે, ઉત્પાદવિનાશરૂપ જે તેમની અવસ્થા છે તે તો સર્વના ઉહત્વ, વિફણત્વની જેમ ફકત અવિર્ભાવ તીભાવ માત્ર છે. નિયમ આ પ્રમાણે છે કે પદાર્થ સર્વથા અસત હોય છે તેનું ઉત્પાદન થતું નથી અને જે એકદમ સત્ હોય છે તેને વિનાશ थतानथी. 'नासतो विद्यते भावो, नाभात्रो विद्यते सत' नभुल्म २मा पनव२
| SR No. | 009342 |
| Book Title | Rajprashniya Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 721 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_rajprashniya |
| File Size | 55 MB |