Page Text
________________
१४
सुबोधिनीटीका सू. १५ भगवद्वन्दनाथ सूर्याभ य गमनव्यवस्था दुपमामात्रमुक्तम् । ततः किम् ? इत्याह ? 'तेण' इत्यादि--ते ग्बलु कृष्ण मणयः- इतः-जीमूतादिभ्यः इष्टतरका:-कृष्णेन वर्णेनातिशयेनामीप्सिता एक, तत्र किञ्चिदकान्तमपि कस्यचिदिष्टतरं . भवतीति अकान्तता निरसनार्थमाह--कान्ततरका एव--अतिस्निग्धमनोहारि-- कृष्ण नाकलिततया जीमूनादिभ्यः कमनीयतरा . एव अत एव मनोज्ञनरका एव-मनमा ज्ञायन्ते अनुकूलतया स्वप्रवृत्तिविषयीक्रियन्त इति मनोज्ञा:-नोऽनुकूलास्तेऽतिशयिता मनोज्ञतराम्त एवं मनोज्ञतरका एक निश्चिता तत्र मनोज्ञानरमपि किञ्चित्साधारणं भवितुमर्हतीति सर्वातिशयमूचनायाऽऽह-मनोरखा गया है ? तो इसके उत्तर में कहा गया है. कि हे आयुष्मन् !. श्रमण ! यह तो केवल उपमान मात्र कहा गया है। अतः इससे यह फलितार्थ है कि वे कृणवर्णवाले मणि इन जीमूतादिकों की अपेक्षा, कालेवर्णवाले होने पर भी अत्यन्त इष्ट हैं। फिर भी यहां ऐसी आशंका हो सकती है कि कोई २. अकान्त भी पदार्थ किसी भी इष्ट तरक होता. है. अतः ये ऐसी ही होंगे-सो इसकी निवृत्ति के लिये कहा गया है कि इनमें ऐसो वात नहीं है अर्थात् ये अकान्त नहीं हैं किन्तु 'कान्ततरक ही है-अर्थात् इनकी जो कुणता है वह अतिस्निग्ध है और मन को .हरनेवाली है इसीलिये ये जीमूतादिकों की अपेक्षा कमनीयतर हैं और मनोजतरक हैं-क्यों कि मन इन्हें अपनी प्रवृत्ति के लिये अनुकूल विषय रूप से. मानता है। मनोज्ञ नरक भी कोई २ साधारण होता है-परन्तु ये ऐसे नहीं हैं किन्तु मर्कातिशायी हैं इसी बात को सूचन करने के लिये (ઉપમાન રૂપમાં) કેમ મૂકવામાં આવ્યા છે. તે એના જવાબમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે હે આયુમન ! શ્રમણ ! આ તે ફક્ત ઉપમાનના રૂપમાં જ કહેવાયું છે. એથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે તે કાળા રંગવાળા મણિઓ આ જીમૂત વગેરે કરતાં. પણ વધુ કાળા રંગ વાળા હોય છે છતાંએ અહીં આ જાતની શંકા ઉત્પન થઈ શકે તેમ છે કે કેટલાક અકાંત પણ પદાર્થો ઈષ્ટ તરક હોય , એથી આ સર્વે પણ એવા જ હશે. તે એના સમાધાન માટે અહીં સ્પષ્ટતા કરવામાં આવે છે કે અહીં આ જાતની કલ્પના એગ્ય નથી એટલે કે આ બધા અકાત નથી, પણ કાંત તરક જ છે. એટલે કે એમની જે કૃષ્ણતા છે તે અતિ સ્નિગ્ધ–ખૂબ જ લીસી–છે અને મનને આકર્ષનારી છે. એથી એઓ જીમૂત (ઘ) વગેરે કરતાં કમનીય તર છે અને મને તરક છે. કેમકે મન એમને પિતાની પ્રવૃત્તિ માટે અનુકૂલ વિષયના રૂપમાં માણે છે. મનેઝ તરક પણ કેટલાક સાધારણ હોય છે, પણ એઓ એવા નથી, પણ સર્વાતિશાયી છે. એ જ વાતને સૂચિત કરવા માટે મને મતરક આ પ્રમાણે
| SR No. | 009342 |
| Book Title | Rajprashniya Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 721 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_rajprashniya |
| File Size | 55 MB |