________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.१० सू.१४५ सर्वजीवानां त्रैविध्यनिरूपणम् १४०९ भागो' क्षेत्रतोऽगुलस्याऽसंख्येयभागः तत ऊर्ध्व नियमतः संसारिणः सूक्ष्मे गमनम् । 'नो सुहुम नो वायरए साइए अपज्जवसिए' उभय-प्रतिषेधवर्ती सिद्ध एव च साद्यपर्यवसितः। __ अथ सूक्ष्मत्वेऽन्तरमाह-'मुहुमस्स अंतरं वायरकालो' सूक्ष्मजीवानां कियन्त कालमन्तरं भदन्त ! गौतम ! वादरकालः स च जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तम् उत्कर्पतोऽसंख्येयकालम् असंख्येया उत्सपिण्यवसर्पिण्यः कालतः क्षेत्रतोऽसंख्येया लोकाः । कितने काल तक रहते हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं ? हे गौतम ! बादर जीव बादर रूप से कम से कम एक अन्तर्मुहूर्त तक रहते हैं और उत्कृष्ट से असंख्यात काल तक रहते हैं इस असंख्यात काल में असंख्घात उत्सपिणियां और असंख्यात अवसर्पिणियाँ समाप्त हो जाती है तथा क्षेत्र की अपेक्षा अंगुल के असंख्यातवें भाग में जितने प्रदेश होते हैं उतने यहां उत्सर्पिणी अवसर्पिणी काल हो जाते हैं। 'नो सुहुमा नो बादरा साइए अपज्जवसिए' तथा-जो नो सूक्ष्म और नो बादर जीव हैं उनका उस रूप में रहने का काल सादि अपर्यवसित है ऐसे वे जीव सिद्ध ही होते हैं।
अन्तर कथन-'सुहुमस्स अंतरं बायर कालो' हे भदन्त ! सूक्ष्म जीव का अन्तर कितने काल का होता है ? उत्तर में प्रभु कहते हैंसूक्ष्म जीव का अन्तर चादर का काल होता है और बादर का अन्तर सूक्ष्म का काल होता है इस तरह सूक्ष्म का अन्तर जघन्य से एक કે- હે ગૌતમ ! બાદર છવ બાદરપણાથી ઓછામાં ઓછા એક અંતર્મુહૂર્ત સુધી રહે છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી અસંખ્યાત કાળ પર્યન્ત રહે છે. આ અસં. ખ્યાત કાળમાં અસંખ્યાત ઉત્સપિણિ અને અસંખ્યાત અવસર્પિણી સમાપ્ત થઈ જાય છે. તથા ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી આગળના અસંખ્યાતમાં ભાગમાં જેટલા પ્રદેશ હોય છે. એટલા ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણી કાળ અહીયાં थ लय छे. 'नो सुहुम नो बादरा साइए अपज्जवसिए' तथा २ ना सूक्ष्म मने ને બાદર છવ છે તેમને એ રૂપે રહેવાને કાળ સાદિ અપર્યવસિત છે. એવા એ જ સિદ્ધજ હોય છે.
અંતરદ્વારનું કથન 'सहुमस्स अंतरं वायर कालो मगवन् ! सुक्ष्म वनु मात२ टक्षा કાળનું હોય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે–સૂક્ષ્મ જીવનું અંતર બાદર જીવને જે કાલ કહ્યો છે એ પ્રમાણેનું છે અને બાદરનું અંતર સૂક્ષ્મ કાળ પ્રમાણે હોય છે. આ રીતે સૂમનું અંતર જઘન્યથી એક અંતર્મુહૂર્તનું
ली० १७७
