________________
ર૭૮
औपपातिकको
३-'धम्मज्झाणे' धर्मध्यानम्=सजाऽऽज्ञापनुचिन्तनम् । उक्तत्र
" सूनार्थसाधनमहानतधारणेपु,
बन्धप्रमोक्षगमनागमनेषु चिता। पञ्चेन्द्रिययुपरमथ दया च भूते,
ध्यान तु धर्ममिति सप्रवदन्ति तन्ना" ||३॥ इति । जो मनुष्य छेदन, दहन अर्थात् जलाना, भन्नन-तोडना-माँगना, मारण-प्राणरहित करना, बाँधना, प्रहार करना, दमन करना, काटना आदि क्रियाओं में आनन्द मानता है। प्राणियों पर जिसको अनुकम्पा नहीं होती है, ऐसे मनुष्य की उन दुष्प्रवृत्तियों को विज्ञ जन 'रौद्रध्यान' कहते है ॥२॥
__ सर्वज्ञ का आना आदि का अनुचिन्तनरूप धर्मध्यान है। कहा भी हैमूत्रार्थसाधनमहातपारणेपु, पन्धप्रमोक्षगमनागमनेषु चिन्ता । पञ्चेन्द्रियव्युपरमश्च दया च भूते, ध्यान तु धर्ममिति समवदन्ति तज्ज्ञाः॥३॥
मूत्र और सूत्र के अर्थ का चिन्तन करना, साधन का चिन्तन करना, अर्थात् साधूपकरण को प्रनिलेखना करने में तत्परता रखना, महाव्रत धारण का चिन्तन करना अर्थात् महाव्रत जो धारण किये हैं उनमें कोई अतिचार न लगे इसके लिये सर्वदा प्रयत्नशील होना , बन्ध और मोक्ष के स्वरूप का चिन्तन करना, 'चतुर्गतिक म्सार में जीव का गमनागमन फिस कारण से होता है। उसका चिन्तन करना, पाँचों इन्द्रियों का निग्रह करना,
જે મનુષ્ય છેદન, દહન અર્થાત બાળવુ, ભજન=ોડવુભાગવુ, મારણપ્રાણરહિત કરવું, બાધવુ, પ્રહાર કરે, દમન કરવું, કાપવુ આદિ ક્રિયાઓમાં આનદ માને છે, પ્રાણિઓ ઉપર જેને દયા નથી આવતી એવા મનુષ્યના એ દુષ્પવૃત્તિઓને વિદ્વાને રૌદ્રધ્યાન” કહે છે (૨)
સર્વાની આજ્ઞા આદિનુ અનુચિ તનરૂપ ધર્મધ્યાન છે કહ્યું પણ છે – सूत्रार्थमाधनमहाव्रतधारणेपु, बन्धप्रमोक्षगमनागमनेषु चिन्ता । पञ्चेन्द्रियव्युपरमश्च दया च भूते, ध्यान तु धर्ममिति सप्रवदन्ति तज्ज्ञा ॥३॥
સૂત્ર અને સૂત્રના અર્થનુ ચિતન કરવું, સાધનનુ ચિતન કરવું અર્થાત્ સાધુના ઉપકરણની પ્રતિલેખના કરવામા તત્પરતા રાખવી, મહાવત ધારણનું ચિતન કરવું, અર્થાત્ મહાવ્રત જે ધારણ કર્યા છે તેમાં કઈ અતિચાર ન થશે. તે માટે સર્વદા પ્રયત્નશીલ રહેવુ, બ ધ અને મોક્ષના સ્વરૂપનું ચિંતન કરવ, ચતુર્ગતિક સ સારમાં જીવન આવવા-જીવાનું શું કારણથી થાય છે ?
