Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १३ उं० १ सू० ५ लोकमध्यद्वारनिरूपणम् ५९५ यत आरभ्य लोकस्याधोमुखाद्धिश्च भवतः, तयोरुपरितनाधस्तनयोः क्षुद्रकमतरयो:-सर्वलघुप्रदेशमतरयोः-समीपे अष्टप्रदेशिकरुचकस्तिर्यग्लोकमध्यभागरूपा प्रज्ञप्त इतिफलितम् । कीदृशोऽसावष्टादेशिको रुचका ? इत्याह-'जो णं इमाओ दसदिसामओ पवहंति, तं जहा-पुरस्थिमा, पुरथिमदाहिणा, एवं जहा दसमसए नामधेज त्ति' यतः खलु यस्मात् किल अष्ट प्रदेशिकात् रुचकात् इमाः प्रदश्यमानाः दशदिशः प्रवहन्ति-निस्सरन्ति, तद्यथा-पौरस्त्या-पूर्वा दिक पौरस्त्यदक्षिणाआग्नेयी विदिक्, एवं-रीत्या, यथा दशमशतके प्रथमोद्देशके नामधेयमस्ति तथैवात्रापि तन्नामधेयं विज्ञेयम् , तथा च-दक्षिणा दिक, दक्षिणपश्चिमा नैती विदिक, पश्चिमा दिक, पश्चिमोत्तरा-वायव्या विदिक, उत्तरादिक, उत्तरपौरस्त्या ऐशानी विदिक, ऊर्ध्वम्, अधश्च, इत्येवं तासां दशानां दिशां नामधेयानि अवसेयानीति भावः ॥९० ५॥ मध्य जैसा संस्थान है-रत्नप्रभा के रत्नकाण्ड में सर्वक्षुद्रक दो प्रतर हैं। इनमें जो ऊपर का प्रतर है सो यहां से लेकर लोक ऊपर मुखवृद्धि होती है। और नीचे का जो प्रतर है सो यहां से लेकर लोक की अधोमुखवृद्धि होती है। इन उपरितन अधस्तन दोनों क्षुद्रकातरों के पास अष्टमदेशिक रुचक है । सो बह रुचक तिर्यग्लोक का मध्यभाग कहा गया है। यह रुचक कैसा है ? सो इसके लिये कहा गया है कि इस अष्टप्रदेशिक रुचक ले 'इमाओ दस दिसामओ पवहंति-तंजहा-पुरथिमा, पुरथिमदाहिणा-एवं जहा दसमसए नामधेजत्ति' ये दश दिशाएँ निकली हैं-उनके नाम इस प्रकार से हैं-पूर्वदिशा, पूर्वदक्षिणदिशाका कोना-आग्नेयी विदिशा, दक्षिणदिशा, दक्षिणपश्चिम दिशा का कोनाસર્વસુદ્રક બે પ્રતર છે. આ બન્ને પ્રતોમાંનું જે ઉપરનું પ્રતર છે ત્યાંથી લઈને લેકની ઉપર મુખવૃદ્ધિ થાય છે, અને નીચેનું જે પ્રતર છે ત્યાંથી લઈને લેકના અધોમુખા વૃદ્ધિ થાય છે. તે ઉપરિતન-અધસ્તન અને પ્રતાની પાસે અષ્ટપ્રદેશિક સુચક છે. તે ચક જ તિયકના મધ્યભાગ રૂપ છે. તે રુચક કેવું છે? આ પ્રશ્નને જવાબ એ છે કે આ અષ્ટપ્રદેશિક रुयमांथा " इमाओ दस दिखाओ पवहति, जहा-पुरस्थिमा, पुरस्थिमादाहिणा, एवं जहा दुसमसए नामधेज्जति" ! इस हिशामे नीजी - हि, पूर्व અને દક્ષિણ દિશા વચ્ચેની આગ્નેયી વિદિશા (અગ્નિકેશુ), દક્ષિણદિશા, દક્ષિણ અને પૂર્વ વચ્ચેની નિત્ય વિદિશા, પશ્ચિમદિશા, પશ્ચિમ અને ઉત્તર વચ્ચેની વાયવ્ય વિદિશા, ઉત્તરદિશા, ઉત્તરદિશા, ઉત્તર અને પૂર્વની વચ્ચેની ઈશાન
| SR No. | 009320 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 743 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 47 MB |