Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ० ५ सू० २ प्राणातिपातादिविरमणनिरूपणम् १७५ एते-अवग्रहादि धारणान्ताः मतिज्ञानभेदाः, खल कतिवर्णाः, कतिगन्धाः कतिरसा: कतिस्पर्शाः प्रज्ञप्ताः? भगवानाह-'एवं चेव जाव अफासा पन्नता' हे गौतम ! एवमेव-पूर्वोक्तरीत्यैर, अवग्रहादिधारणान्ताश्चत्वारः यावत्-अवर्णा, अगन्धाः, अरसाः, अस्पर्शाः प्रज्ञता । एतेषामपि चतुर्णाम् जीवधर्मतया अमूर्तत्वेन वर्णादिरहितस्वादिति भावः। अथ गौतमो जीवधर्माधिकारात् उत्थानादि स्वरूप प्ररूपयितुमाह-गौतमः पृच्छति-'अहभंते ! उहाणे कम्मे, बले वीरिए. पुरिसकारपरकमे, एसणं कइवण्णे० ?' हे भदन्त ! अथ उत्थानम्-ऊर्बभवनरूपकल्प
और कितने स्पों वाले हैं ? सामान्यज्ञान का नाम या अत्यन्तसूक्ष्मज्ञान का नाम अवग्रहज्ञान है अवग्रह के बाद निर्णय के सन्मुख झुकते हुए ज्ञान का नाम ईहा है। निश्चय जिस ज्ञान में हो जावे उसका नाम अवाय है और कालान्तर में अविस्मरण होने का नाम धारणा है। इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'एवं चेव जाव अफासा पन्नता' हे गौतम! पूर्वोक्त रीति के अनुसार अवग्रह से लेकर धारणापर्यन्त मतिज्ञान के ये चार भेद यावत-न वर्णवाले हैं, न गंधवाले हैं, न रसवाले हैं, और न स्पर्शवाले ही हैं। क्योंकि ये भी जीव के धर्म होने के कारण अमृतः हैं, इसलिये इनमें वर्णादि का अभाव हैं। __ अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'अह भंते । उहाणे, कामे, घले, वीरिए, पुरिसकारपरकमे, एस णं कहवण्णे' हे भदन्त । उत्थानગ, કેટલા રસ અને કેટલા સ્પર્શના સદુભાવ હોય છે? (સામાન્ય જ્ઞાનનું નામ અથવા અત્યન્ત સૂક્ષમ જ્ઞાનનું નામ અવગ્રહજ્ઞાન છે, અવગ્રહજ્ઞાન થયા બાદ નિર્ણયની તરફ ઝૂકતા એટલે કે નિર્ણયની આછી પ્રાપ્તિ કરાવતા જ્ઞાનનું નામ ઈહ છે જે જ્ઞાનમાં નિશ્ચય થઈ જાય છે તે જ્ઞાનનું નામ અવાય છે, અને કાળાન્તરે પણ વિસ્મરણ ન થવું સ્મરણ પટલ પર અંકીત થઈ જવું તેનું નામ ધારણા છે)
महावीर प्रभुना उत्तर-" एवं चेव जाव अफासा पण्णत्ता" गौतम! મતિજ્ઞાનના અવગ્રહથી લઈને ધારણા પર્યંતના ભેદને પણ પૂર્વોક્ત પ્રકાર વર્ણરહિત, ગંધરહિત, રસરહિત અને સ્પર્શરહિત કહ્યા છે. કારણ કે અલગ્રહ આદિ પણ જીવન (આત્માના) ધર્મ હોવાને કારણે અમૂર્ત છે. તે કારણે તેમનામાં વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શરૂપ પૌલિક ગુણે સંભવી શકતા નથી.
गौतम स्वामीन -“अह भंते ! उदाणे, कम्मे, बले, वीरिए, पुरिसकारपरकमे, एसणं कइवण्णे ?" भगवन् ! उत्थान, म, मन, वाय
| SR No. | 009320 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 743 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 47 MB |