Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२० ४ सू० २ संहननमेदेन पुलपरिवर्तननि. १३१ पुद्गल परिवर्तसंभवात् तेषु द्वावपि - अतीतः अनागतश्च वैक्रियपुद्गल परिचत वक्तव्यौ पृथिवीका किरवे अकायिकत्वे, तेजःकायिकत्वे वनस्पतिकायिकत्वे विकलेन्द्रियेषु वैक्रिय शरीराभावेन तत्पुद्गलग्रहणामात् तेषु द्वापि अतीतः अनागतश्च वैक्रियपुद्गलपरित न वक्तव्यौ । तैजसकार्मणपुद्गलानां सर्वेषु सद्भावेन तेजसकार्मणपुद्गलपवित द्वौ अपि अतीतानागतौ सर्वेष्वेव वक्तव्यौ । मनःपुद्गलानां पन्द्रियेष्वेव सद्भावेन तेष्वेव अतीताः अनागताश्च मनःपुद्गलपरिवर्ताः वक्तव्याः, वचःपुद्गलानां तु एकेन्द्रियान् विहाय अन्येषु सर्वशरीरेषु सत्त्वेन एकेन्द्रियभिन्नेषु
पञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चों में और नैरयिक आदि कों में वैक्रियशरीर के सद्भाव से वैपुलपरिवर्त होता है इससे इनमें अतीत अनागतरूप दोनों प्रकार के वैक्रियपुद्गल परिवर्त वक्तव्य है, पृथिवीकायिक भव में, अष्कायिक भव में, तेजःकायिकभव में, वनस्पतिकायिक भव में और विकलेन्द्रियों में वैक्रियशरीर का अभाव होता है, इससे यहां वैक्रियशरीर योग्य पुद्गलों का ग्रहण नहीं होता है इसलिये इन में अतीत अनागत दोनों प्रकार के वैक्रियपुलपरिवर्त नहीं होते हैं । तैजसपुद्गल और कार्मणपुल सब जीवों में- एकेन्द्रिय से लेकर पंचेन्द्रियतक के सब प्राणियों में रहते हैं - इसलिये अतीत अनागत दोनों प्रकार के तेजसकारण पुलपरिवर्त सब जीवों में वक्तव्य हैं। मनःपुद्गल केवल पञ्चेन्द्रियजीवों में ही होते हैं - इस कारण उनमें ही अतीत अनागत मनःपुलपरिवर्त कहना चाहिये अन्यत्र एकेन्द्रियादिकों में नहीं, वचः पुलपरिवर्त एकेપચેન્દ્રિયતિય ચામાં, અને નારકાદિકામાં વૈક્રિય શરીરના સદ્દભાવ હાય છે, તે કારણે વૈષ્ક્રિય પુદ્ગલપરિવતના પણ સાવ હાય છે તેથી આ બધાં જીવેામાં અતીત અનાગત અને કાળસ’બધી વૈષ્ક્રિય · પુદ્દગલપરિવર્તનું કથન કરવું જોઈએ પૃથ્વીકાયિક ઋપ્રકાયિક, તૈજસ્કાયિક, વનસ્પતિકાયિક અને વિકલેન્દ્રિય, આ ભવેામાં વૈક્રિય શરીરને અભાવ હાય છે, તેથી વૈક્રિયશરીર ચૈાગ્ય પુદ્ગલેના ગ્રહણુને પણ ત્યાં અસાવ હું ય છે. તેથી તે ભવામાં અતીત અને અનાગત કાળસ`ખ"ધી વૈક્રિય પુદ્ગલપરિવતના અભાવ કહેવા જોઈએ સમસ્ત જીવામાં તેજસ અને કામણુ પુદ્ગલાના સદ્ભાવ હાય છે. તેથી એકેન્દ્રિયથી લઇને પ"ચેન્દ્રિય પર્યન્તના સમસ્ત જીવામાં અતીત અનાગત કાળસ’બધી તૈજસ અને કાણુ પુદ્ગલપરિવતના સદ્ભાવ સમજવા જોઈએ પંચેન્દ્રિય જીવામાં જ મનઃપુદ્ગલના સદ્ભાવ હોય છે, તેથી પચેન્દ્રિયામાં જ અતીત અને અનાગત કાળસખ શ્રી મનઃપુદ્ગલપિરવત ના સદ્ભાવ સમજવા અને એકેન્દ્રિયાક્રિકામાં અભાત્ર સમજવા, એકેન્દ્રિયો સિવાયના
| SR No. | 009320 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 743 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 47 MB |