Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.८ उ.२ स. १२ अष्टादशकालादिद्वारनिरूपणम ५२९. अनन्तगुणाः, परस्परं तुल्याश्च, तत्र ज्ञानिनोऽल्पवहुत्वे संयतस्यौव मनःपर्यवज्ञानितया सर्वस्तोकाः मनःपर्यवज्ञानिन , अवधिज्ञानिनश्चतसृषु अवस्थान सद्भावात् तेभ्योऽसंख्येयगुणाः, तेभ्य आभिनिवोधिकज्ञानिनः श्रुतज्ञानिनश्च विशेषाधिकत्वात् अवध्यादिज्ञानरहिता अपि कियन्तः पञ्चेन्द्रियाः, कियन्तो विकलेन्द्रियाश्चाऽपि सासादनगुणस्थानकवर्तितया मतिश्रुतज्ञानिनो भवन्ति । अज्ञानिनाम् अल्पवहुत्वे पञ्चेन्द्रियाणामेव विभङ्गज्ञानसंभवात् सर्वस्तोका विभङ्गज्ञानिनः, तेभ्योऽनन्तगुणाः मत्यज्ञानिनः श्रुनाज्ञानिनश्च एकेन्द्रियाणामपि ज्ञानो हैं । इन से अनन्तगुणें मत्यज्ञानो और श्रुताज्ञानी हैं। तथा ये दोनों परम्परमें समान हैं। ज्ञानियों में मनःपर्यवज्ञानी जो सब से कम कहे गये हैं, उनका कारण यह है कि यह मनः पर्यवज्ञानसंयत जीवके ही होता है. असंयत के नहीं। तथा अवधिनानी जो मनःपर्यय ज्ञानी की, अपेक्षा असंख्यातगुणे कहे गये हैं, उसका कारण यह है कि अवधिज्ञान चारों गतियों में होता है । तथा मतिज्ञानी और श्रुतज्ञानी जो अवधिज्ञानी की अपेक्षा विशेषाधिक कहे गये हैं सो उम्मका कारण यह है कि कितनेक पंचेन्द्रिय जीव अवधिज्ञानी नहीं भी हैं। तथा कितनेक विकलेन्द्रिय जीव भी सासादनगुणस्थानवर्ती होते हैं अतः वे मतिज्ञानी और श्रुतज्ञानी होते हैं । इस अपेक्षा मतिज्ञानी और श्रुतज्ञानी अवधिज्ञानी की अपेक्षा विशेषाधिक हो जाते हैं। अज्ञानियों में जो विभंगज्ञानी जीव सब से कम कहे गये हैं उसका कारण यह है कि विभंगज्ञान पंचेन्द्रिय जीवोंको ही होता है । तथा विभंगज्ञानियोंकी अपेक्षा जो मत्यज्ञानी और श्रतअज्ञानी अनन्तगुणें कहे પરસ્પરમાં સરખા છે જ્ઞાનીઓમાં મન:પર્યવજ્ઞાની જેને બધાથી ઓછા કહેલ છે તેને કારણ એ છે કે તે મન પર્યવજ્ઞાન સયત છેને જ થાય છે, અને અસયતોને થતુ નથી તથા અવધિજ્ઞાનો મન પય વિજ્ઞાનીની અપેક્ષાએ અસંખ્ય ગણું કહ્યું છે તેનું કારણ એ છે કે અવધિજ્ઞાન ચારે ગતિઓમાં થાય છે તથા મતિજ્ઞાની અને શ્રુતજ્ઞાની જે અવધિજ્ઞાનીની • અપેક્ષાએ વિશેષાધિક કહ્યું છે તેનું કારણ એ છે કે કેટલાક પચેન્દ્રિય જીવ અવધિજ્ઞાની હતા પણ નથી તથા કેટલાક વિઠલેન્દ્રિય જીવ પણ સામાન ગુણસ્થાનવતી હોય છે એટલા માટે તે મતિજ્ઞાની અને શ્રતજ્ઞાની હોય છે એ અપેક્ષાએ મતિજ્ઞાની અને શ્રતજ્ઞાનીની અપેક્ષ એ વિશેષાધિક હોય છે અજ્ઞાનીઓમાં જે વિભાગજ્ઞાની જીવને બધાથી ઓછા કહેલ છે તેનું કારણ એ છે કે વિભાગજ્ઞાન પંચેન્દ્રિય જીવને જ હોય છે તથા વિભેગેજ્ઞાનીઓની અપેક્ષાએ જે મત્યજ્ઞાની અને શ્રુતજ્ઞાની અન તગણા કહ્યા છે તેનું
| SR No. | 009316 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 811 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 47 MB |