Page Text
________________
"
भगवती सूत्रे
३३६
तं जहा - आभिणिवोहियनाणी, सुयनाणी, ओहिनाणी' हे गौतम ! ये नैरयिका ज्ञानिनेो भवन्ति ते नियमात् अवश्यमेव विज्ञानिनेा भवन्ति, सम्यग्रदृष्टिनैरयिकाणां भवप्रत्ययावधिज्ञानसत्वात् ते नियमतः त्रिज्ञानत्रन्तो भवन्तीति भावः, तद्यथा - आभिनिबोधिकज्ञानिनः, श्रुतज्ञानिनः, अवधिज्ञानिनः 'जे अन्नाणी ते अज्ञानकी कोटिमें आजाता है । सम्यग्दर्शन चारों गतिके जीवों में हो सकता है अतः सम्यक्रदर्शन के सद्भावसे और उसके असद्भावसे नारकजीवों में ज्ञानी और अज्ञानी होने की बात यहां पर प्रकटकी गई है । मनःपर्यवज्ञान और केवलज्ञान ये दो ज्ञान मनुष्यगतिके सिवाय अन्यगतिके जीवोंमें पाये नहीं जाते हैं इसलिये यदि कोई नारकजीव 'नाणी' ज्ञानी है तो वह 'नियमा तिम्नाणी' नियमसे मतिज्ञान अतज्ञान और अवधिज्ञान इन तीन ही ज्ञानवाला है । यहां पर तीनज्ञानवाले होनेकी भजना नहीं है । क्योंकि सम्यग्दृष्टि नारकजीवोंके भवनप्रत्यय अवधिज्ञानका उत्पादक होता है । यह तो सिद्धान्तकारोंने प्रकट ही किया है कि अवधिज्ञान भवप्रत्यय अवधिज्ञान और क्षयोपशम निमित्तक अवधिज्ञानके भेदसे दो प्रकारका कहा गया है सो जिस प्रकार पक्षि- आदि जीवों में उडना भवप्रत्यय निमित्तक होता है उसी प्रकार से देव और नारकजीवा अवधिज्ञान भवप्रत्यय होता
। वहां पर जीव उत्पन्न हुआ, कि उस पर्यायको लेकर अवधिज्ञानावरण कर्मका क्षयोपशम हुआ और अवधिज्ञान हो गया यदि
छे. सभ्यगूर्शन यारे गतिना कामां थाय छे. मत - સમ્યગ્દર્શનના સદ્ભાવથી અને તેના અસદ્ભાવથી નૈરયિક વેામાં નાની અને અજ્ઞાની હાવાની વાત અહીં પ્રકટ કરી છે. મન:પર્ય વજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાન એ એ જ્ઞાન મનુષ્યગતિના સિવાય અન્ય જીવામાં भजतु नथी. पेटला भाटे ले अध नारकीय व नाणी ज्ञानी छे तो ते 'नियमातिन्ना↑ 1 નિશ્ચિતરૂપે ત્રણ જ્ઞાનવાળા હાય છે અહિયા ત્રણુજ્ઞાનવાળા હેાવાની ગણુના નથી કેમકે સમ્યગદ્રષ્ટિ નારકીય જીવેાના ભવ પ્રત્યય અવધિજ્ઞાનના ઉત્પાદક હોય છે, એ તેા સિદ્ધાંતકારે એ પ્રકટ કરેલ કે અવધિજ્ઞાન ભવપ્રત્યય અવધિજ્ઞાન અને ક્ષાયેાપશમન નિમિત્તક અવધિજ્ઞાન ભેદથી એ પ્રકારનુ કહેલ છે તેા જે રીતે પક્ષી આદિ જીવામાં ઉડવું એ ભવ પ્રત્યય નિમિત્તક હાય છે તેવી રીતે દેવ અને નૈયિક જીવામાં અવધિજ્ઞાન ભવપ્રત્યય હાય છે. ત્યાં જીવ ઉત્પન્ન થયા કે તે પર્યાયને લઈને અવધિજ્ઞાનાવરણુ કર્મોના ક્ષયે પથમ થયે અને અવધિજ્ઞાન થઈ ગયું. જે જીવ સદ્રષ્ટિ નૈરયિકાદમાં ઉત્પન્ન થયા તા તેનુ તે જ્ઞાન
+
| SR No. | 009316 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 811 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 47 MB |