Page Text
________________
प्रमेवचन्द्रिका टीका श. ७ उ. १ सू० १ जीवस्याहारकानाहार कादिनिरूपणम् २५५ समए, सेसा तइए समए' एवम् उक्तप्रकारेण दन्डकः चतुर्विंशतिदण्डका वक्तव्याः, तत्र जीवाश्च समुच्चयजीवाः, एकेन्द्रियाश्च चतुर्थ समये नियमत: आहारका भवन्ति किन्तु शेषा समुच्चयजीवै केन्द्रियभिन्ना द्वीन्द्रियादयो नैरयिकादिवैमानिकान्ताः तृतीयसमये नियमतः आहारकाः भवन्ति, तथाहि--यो नारकादित्रसो जीवः कालधर्मे प्राप्य त्रसेष्वेवोत्पद्यते, तस्य त्रसनाड्या बहिरागमनं न भवति, अतस्तृतीये समये स अवश्यमेवाहारको भवति, यथा कश्चित् मत्स्या दिजीवो भरतक्षेत्रस्य पूर्वभागात् ऐरवतक्षेत्रस्य पश्चिमभागस्याधो नरके उत्पद्यते, स प्रथम समये भरतस्य पूर्वभागात पश्चिमभागं गच्छति, द्वितीयसमये च ऐरवत तइए समए' इस तरहसे २४ दण्डक कहलेना चाहिये । इसमे ममुच्चयजीव और एकेन्द्रिय जीव चौथे समय में नियमसे आहारक होते हैं, किन्तु इन समुच्चय जीव और एकेन्द्रिय से भिन्न जो हिन्द्रि यादि जीव हैं वे, तथा नैरयिकसे लेकर वैमानिक तक के जितने जीव हैं वे सब तृतीय समय में नियम से आहारक होय हैं । इसका तात्पर्य ऐसा है कि जो नारकादि त्रस जीव है वह कालधर्म प्राप्त करके अर्थात् मरण करके बसों में ही उत्पन्न होते हैं । उसका गमन या आगमन प्रसनाडी से बाहर नहीं होता है । इसलिये तृतीय समय में वह अवश्य हि आहारक होता है । जैसे कोइ मत्स्यादि जीव भरतक्षेत्र के पूर्व भाग से ऐरावत क्षेत्र के पश्चिमभाग के नीचे नरक में उप्तन्न हुआ तो अब यह वहाँ किस पद्धति से उप्तन्न हुआ है- तो इसके लिये क्रम ऐसा है कि वह प्रथमसमय में भरत के पूर्वभाग से भरत के पश्चिमभागमें जायगा, द्वितीयसमय में ऐरावत क्षेत्र के આ પ્રમાણે જ ૨૪ દંડક કહેવા જોઇએ. સમુચ્ચય છત્ર અને એકેન્દ્રિય જીવા નિયમથી જ ચેાથે સમયે આહારક થાય છે અને બાકીનાં જીવે એટલે કે ફ્રીન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય પન્તના જીવો તથા નારકથી વૈમાનિક પન્તના જીવે નિયમથી જ ત્રીજે સમયે આહારક થાય છે. આ કથનનુ કારણ એ છે કે જે નારાદિ ત્રસ જીવો છે તે કાળધમ પામીને ગસેામાં જ ઉત્પન્ન થાય છે તેમનું ગમન કે આગમન ત્રસનાડીથી અહાર થતું નથી. નથી તેથી તેઓ દ્વિતીય સમયમાં અવશ્ય આહારક થઇ જાય છે જેમકે કોઇ મસ્ત્યાદિ જીવ ભરતક્ષેત્રના પૂભાગમાંથી અરાવતક્ષેત્રના પશ્ચિમભાગની નીચે નરકમાં ઉત્પન્નયેા. તે તે જીવ ત્યાં કઈ પદ્ધતિથી પહેાચ્યા હશે તે જોઇએ-તે જીવ પ્રથમ સમયે ભરત–ોગના પૂર્વ ભાગમાંથી ભરતક્ષેત્રના પશ્ચિમ ભાગમાં ગયા હરશે. બીજે સમયે ઐરાવત
| SR No. | 009315 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 880 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 50 MB |