________________
४२०
स्थानाचे मरात्रा:-अवमा हीना रात्रयः-अवसरात्रा:-दिनक्षयाः पठ संख्यकाः प्राप्ताः, तद्यथा-तृतीये पर्वणि ' इत्यादि । तदत्र पर्व
" आसाढबहुलपक्खे, भदवए कत्तिए य पोसेय । फल्गुणवइसाहेसुय, नाथव्या आमरत्ताभो ॥१॥"
(उत्तरा० अध्य० २६ गा० १५) छाया--आपाढबहुलपक्षे, कार्तिके च पौपे च ।
___ फाल्गुन वैशाखयोथ, ज्ञातव्याः अवमरात्राः ॥१॥ इत्युत्तराध्ययनसूत्रवाक्यानुसारेण लौकिकग्रीमत्रातुमारभ्य घोध्यम् । एवं च तृतीये पर्वणि-आपाकृष्णपक्षे इत्यर्थः १। तथा-ससमे पर्वणि-भाद्रपदकृष्णपक्षे, एकादशे पर्वणि कार्तिक कृष्णपक्षे पञ्चदशे पर्वणि-पोपकृष्णपक्षे, होती हैं, ऐसा मानते हैं।।१॥ छह अवमरत्र अर्थात् न्यूनदिन कहे गये हैं-जैसे - तृतीय पर्वमें-आषाढ कृष्णपक्षने-' आलाढवहुलपक्खे" इत्यादि ।
इस उत्तराध्ययन सूत्रने वाक्यके अनुसार लौकिक ग्रीष्म ऋतुसे लेकर जानना चाहिये इस तरह यहां तृतीय पर्वका वाच्यार्थ होता है,
आषाढ कृष्ण पक्ष इस आषाढ कृष्णपक्ष में प्रथम अधमरात्र होता है, अर्थात् इस पक्ष में १४ चौरह दिन होते हैं द्वितीय अवमरात्र ग्यारहवें पर्वमें कार्तिक कृष्ण पक्षमें चतुर्थ अवमरात्र पन्द्रहवें पर्व में-पौष कृष्णपक्षमें पंचम अवसरात्र १९ वे पर्वमें-फाल्गुन कृष्णपक्षमें और षष्टम अवसरात्र २३ वें पर्वमें-वैशाख कृष्णपक्ष में આવે છે એ જ પ્રમાણે બીજી રતુઓને પણ બબ્બે માસ અનુક્રમે સમજી લેવા. ૧ છે
વર્ષમાં છ અવકમાત્ર થાય છે. અવમાત્ર એટલે દિનક્ષય. જેમકે– तृतीय पभा मेटले ४ अषाढ भासना पक्षमi. ४थु ५१ " आस.ट बहुलपक्खे" त्याहि. त्तराध्ययन सूत्रमा ४ा प्रमाणे ती श्री तथा લઈને વસન્ત ઋતુ પર્યન્તનું વર્ણન સમજવું. તૃતીય પર્વમાં એટલે કે અષાઢ માસના કૃષ્ણપક્ષમાં પહેલે દિનક્ષય થાય છે. સપ્તમ પર્વમાં એટલે કે ભાદરવા માસના કશુપક્ષમાં બીજે દીનક્ષય થાય છે. અગિયારમાં પર્વમાં એટલે કે કારતક માસના કૃષ્ણપક્ષમાં ત્રીજો દિનક્ષય થાય છે. પંદરમાં પર્વમાં એટલે કે પોષ માસના કૃષ્ણપક્ષમાં ચે દિનક્ષય થાય છે. ઓગણીસમાં પર્વમાં એટલે કે ફાગણ માસના કૃષ્ણપક્ષમાં પાંચમો દિનક્ષય થાય છે. ૨૩ માં પર્વમાં
