________________
પાઠ ૩જો, ગણ ૪થો વિવાહિ
૧. કર્તરિપ્રયોગમાંશિપ્રત્યયો લાગતાં, ચોથા ગણના ધાતુઓને T (થ) વિકરણ પ્રત્યય લાગેછે. પ+7+તિ=રુતિ,પ્યત્વ.કૃ. ૨. ધાતુના મો નો ય (થ) પ્રત્યય પર છતાં લોપ થાય છે. મો+ય+ત્તિ = સ્થતિ ટ્રો-તિ । શો-તિ । એ-તિ।
=
1
૩. રાત્ મ્ તમ્ વ્રમ્ પ્રમ્ ક્ષમ્ અને મદ્ આ સાત ધાતુઓનો સ્વર ય (A) પર છતાં દીર્ઘ થાય છે. શામ્યતિ । પ્રાકૃતિ વિ.
૪. ગ્રામ્ ગ. ૧ મ્હાત્ ગ. ૧ પ્રમ્ ગ. ૧ વ્ ગ. ૧ વતમ્ ગ. ૪ ત્રમ્ ગ. ૪ કુગ. ૬ તથ્ ગ. ૧ યમ્ ગ. ૪ અને સમ્+યમ્ આ ધાતુઓને વિકલ્પે ય(શ્ય) વિકરણ લાગે છે. પ્રાસ્યતે, પ્રાસતે। મ્હાસ્યતે, ામતે પ્રામ્યતિ, પ્રમતિ ામ્યતિ, જામતિ । વાયતિ, વામતિ । ૩ચતિ, શ્રુતિ । વગેરે.
૫. મૂ વગેરે દરેક ગણુના ધાતુઓના ર્ અને ર્ પછી વ્યંજન આવે તો ર્ અને વ્ ની પૂર્વનો નામિ સ્વર દીર્ઘ થાય છે. વિચ+ત્તિ = ટીવ્યતિ ।સિદ્-સૌવ્યતિ ।ર્િ - દીવ્યતિ ।
૬. દીર્ઘ ૠકારાન્ત ધાતુઓનાં ૢનો કિત્ કે કિત્ પ્રત્યય પર છતાં રૂ થાય છે. ન્ય+તિ = નીતિ નિયમ ૫ થી દીર્થ. ન-નીયંત ક. ત્-તીર્યને ક. ।
૭. કિત્ ઽિત્ પ્રત્યય પર છતાં ચા ગ. ૯ અને વ્યના સ્વરસહિત અન્નસ્થા (5) નો રૂ થાય છે. વિતિ । વિખતે । ક. ન્યા-બિનાતિ ।
૧. શ્ય પ્રત્યય અવિત્ શિત્ છે, માટે ર્િ જેવો છે. પાઠ ૧. નિ. ૬. તેથી ગુણ થાય નહિ. પાઠ ૧. નિ. ૭. વ્યતિ ।
૨. સમ્ સિવાયના ઉપસર્ગમાં નિત્ય સ્થ થવાથી આયસ્થતિ ।
૧૪
