________________
જૈન પ્રતિમા અને પરિકર
૨૧૯ અહંત-પરિકર સાથેની પ્રતિમા હોય તે. સિદ્ધમૂર્તિ જે જીન પ્રતિમાને પરિકર ન હોય તેવા જીન સિદ્ધ કહેવાય. કાર્યોત્સર્ગ ધ્યાનસ્થ, ઉભી જીન મૂર્તિ, તેને કાર્યોત્સર્ગ કહે છે.
મૃગયુમ-છત પરિકરની નીચે આસન પાટલીમાં મધ્યમાં ધર્મચક અને સામસામા મૃગયુમ હોય છે.
ધર્મચક-જન પરિકરના આસનના મધ્યમાં કરાતી ગોળ ચકાતિ ધર્મચકની બે બાજુ મૃગયુમ
પરિકર પરિકરના મુખ્ય ત્રણ ભાગ છે. (૧) સિંહાસન. (૨) બે બાજુ બાહિક અને તેમાં ઈન્દ્ર કે કાઉસગ (૩) મૂર્તિ ઉપર ગેળ, જેને છત્રવટે કહે છે તે.
આમ જીન મૂર્તિનાં, આવૃત્ત- અલંકૃત શિલ્પ છે.
મલ્લિકા તેરણ--પરિકરના ઉપરના ભાગમાં હોય છે. તેમાં વિરાલી તિલક અને નક્ર-મગરની આકૃતિ તેમજ બાહિકામાં હાથી પણ થાય.
- સિંહાસન-મધ્યમાં ધર્મચક્ર, મૃગયુમ, બે બાજુ બે હાથી, તેમ જ બે સિંહ થાય. તેના મધ્યમાં શાસન દેવીનું રૂપ થાય. તેની નીચે પાટલીમાં નાનાં નવગ્રહોનાં રૂપે થાય.
સિંહાસનમાં બે તરફ યક્ષ-અક્ષણનાં સ્વરૂપ થાય. જન પ્રતિમાનું સમચતુરસ્ત્ર સૂવ-:
જૈન પ્રતિમા સમચતુરસ્મસૂત્રમાં વિગત નીચે પ્રમાણે થાય છે. પહેલું સૂત્ર=બે પલાંઠીની લંબાઈનું. બીજુ સૂત્ર ડાબા ખભાથી જમણ ગેહણ સુધીનું સૂત્ર. ત્રીજુ સૂત્ર=જમણા ખભાથી ડાબા ગોઠણ સુધીનું સૂત્ર.
ચેથું સૂત્ર=ગાડી પાટલી ઉપરથી કેશ સુધીનું સૂત્ર. જૈન અષ્ટ પ્રાતિહાર્યા
૧. અશેક વૃક્ષ. ૨. દેવ પુપવૃષ્ટિ. ૩. દિવ્ય ભવની વાત્ર ૪. ચામર આસન સિંહાસન ૬. ભામંડળ ૭. દુંદુભિ વાજીંત્ર. ૮. છત્ર. આ અષ્ટ પ્રાતિહાર્ય જન પ્રભુની સાથે હોય છે. તેથી તેના પરિકરમાં આ અષ્ટ પ્રાતિહાર્યને સમાવેશ થાય છે. પરિકરમાં નીચેનાં લક્ષણો હોય છે. માલાધર=છત્રવટામાં બે બાજુ માલધારણ કરેલ દેવ સ્વરૂપ. ભામંડલ= છત્રવટામાં મુખ પાછળ વૃત્તાકૃતિ, તેજનું વતું હોય છે તે.
