________________
પ્રકરણ ૭
वेधदोष विचार વાસ્તુ (શિપ શાસ્ત્રકારોએ દેવાલય, પ્રાસાદ, ઘર વગેરે માટે કેટલાક વેધદેવ કહ્યા છે. આ ડેમાં ૪૧ મુખ્યદેષ છે જેમકે
(૧) તલવેધ (તલમાર) (૨) તાલવેધ (તાલુધ) (૩) દ્રષ્ટિવેધ (૪) તુલાવેધ (૫) તાલુવેધ (6) સ્તંભવેધ (0) હૃદયવેધ (૮) મર્મવેધ (૯) માર્ગધ (૧૦) વૃક્ષધ (૧૧) છાયાધ (૧૨) દ્વાધિ (૧૩) સ્વર (૧૪) કીલવેધ (૧૫) કેણવેધ (૧૬) શ્વમવેધ (૧૭) દિપાલય વેધ (૧૮) કૂધ (૧૯) દેવસ્થાન (૨૦) ખાજિકવેધ, ખાદકવેધ (ર૧) શ્રેણીશંગ વેષ (૨૨) સમવેધ (૨૩) સમુલાવેધ (૨૪) વિશ્વમેધ (૨૫) કુક્ષિા (૨૯) ઉચિત વેધ (૨૭) વિવેધ, પાલવેધ (૨૮) વિષમપદ ભેદ (૨) પદ પદેષ (૩૦) ગર્ભલે (૩૧) ધરભગવેધ (૩૨) વિષમખંભવેધ (૨૩) દિલિપ દિમૂઢ દિશામૂઢ (૩૪) અંતકવેધ (૩૫) માનહીનમાનાધિક (૩૬) દીર્ધમાન હરવમાન (૩૭) જગદેવેધ (૮) સમૂલ, યમચુલ્લી, (૩૯) ગૃહસંઘટ્ટ (૪) કપાલ વેધ (૪૧) મર્મવેધ.
આમ વાસ્તુશાસ્ત્રકારોએ ૪૧ દેવ બતાવ્યા છે તેની સમજ નીચે પ્રમાણે છે. ૧. તલવેધ–તલમાન
(1) કુંભાઉબર એક સૂત્રમાં ન હોય તે (૨) મૂળ ઘર કે ગર્ભગૃહ કરતાં ઓસરી કે મંડપ એકી ઉંચા હોય તે. () પૂર્વે ઉંચું હોય અને પશ્ચિમે નીચું હોય તેવા પવિદોષ. (૪) ઘરની જમીનથી આસપાસની જમીન ઉંચી હોય તે સર્વતલવેધ દોષ જાણવા.
(૫) સર્વ સ્તંભે ના મથાળા એક સૂત્રમાં ન હોય તે તલમાન ૨. તાલવેધ, તાલુવેધ (૧) જે ભવન કે પ્રાસાદના જાળિયા બારીઓ, ગેખલા કબાટ-દ્વારના ઉતરંગ
એક વાઢમાં (સૂત્રમાં ન હોય તે. (૨) એક જ ખંડમાં પાટડા પીઢીયા એક સૂત્રમાં ન હોય તે અગર નાના મોટા કે
ઉંચા નીચા હોય તે તાધિદેષ જાણો. ૩. દ્રષ્ટિવેધ
(૧) ઘરધણીની દષ્ટિ ઘરના આગળ ભાગે ન પડે તે. (૨) મૂળ ઘરની સામેના ઘરનું દ્વારવધુ નીચું (ઉંચું) હોય તે.
