________________
૧૬૦
વાસ્તુનિલ કે
પ્રાસાદની જાતિઓ
સાંધાર-પ્રદિક્ષણાવાળા મહાપ્રાસાદ
નાગર–ઉત્તર ભારતના પ્રદેશેાના કેટલાક ભાગમાં વૈરાટ-વેસર મસુર રાજ્ય, કર્ણાટક, બદામી, પટ્ટ | વિમાનાદિ-હય, હય, ડાહુલ, મહાકેશલ, કકલ, એહાલ. બેલૂર, હુલીબેડ,સામનાથપુર શુદ્ધદ્રવિડ–વૈટુકોઈલ, કૈલાસ-ઇલેટર
જબલપુર તરફના પ્રદેશ. ફ્રાસનાદિ—ત્રિષટા
ભૂમિજાદિ–માળવા અને વરાડ તેમજ ઉત્તર વલી-ગજપૃષ્ઠાકૃતિ ખીમેશ્વર પારખ ઘર પાસે. ભૂમિજ–ઉત્તરેલ, હેમાડપંત, શૈવો ઉત્તર મહારાષ્ટ્ર, વરાડ, આકેલા.
મહારાષ્ટ્ર
ક્ષતિનાદિ-તે નાગરની એક શાખા એક શૃગી
પ્રાસાદાના
જાતિવાર શબ્દો
લતિન પ્રાસાદઃ— ક્ષતિન પ્રાસાદને છન્નુ હતુ નથી તેના ઉપાંગ
હાય છે. કલશ---ઈંડુ, શિખરનું સર્વોપરિ
ઘટા-માટુ' લામસુ, આમલસારે આમલસારક. ચન્દ્રિકા-આમલસારા પર ચંદ્રસ, આમલક પણ કહે ગલતે આમલક. ગ્રીવા–આમલસારાનું ગળુ ચુલા--આમલસારા પર ચંદ્રસપર ઉભડક કમળ
જેવી ચુલા સ્કંધ-શિખરનું આંધણા મથાળે મધ્યલતા–શિખરનુ ભદ્ર પટ્ટો, પજર પણ કહે છે. લત્તાપ જર. કલા--ક્ષતિન શિખરની રેખામાં પતિ અદ્ધ ઉદ્ગ–તેના ખડ પણ કહે છે. ભૂમિ આમલકતિન શિખરની રેખામાં પંક્તિ અદ્ધ ઉગમ પરને ગાળે. ખંડ–લતિમા પ્રાસાદની રેખાની એટળાઈમાં ઉગમ ભૂમિને એકથર-ખંડ ભાગ. રેખા-શિખરની ગેપળરેખા,
કૅડે--ઘી, વરડિકાપર ઘી અંતરાળ.
વરડિકા-શિખરમાં નીચે અધ ગાળાકાર થર અગાશીમાં, વાવના મથાળે વડિકા થાય છે. ભાજપ જર-શિખરના પહેરા લત્તાપચક-લતીન શિખરના ભદ્ર સાથે પ્રતિથના ત્રણ ઉપાંગે
દ્રવિડ પ્રાસાદ તૂપિકા—દ્રવિડ શિખરને કળશ સિદ્ધવકત્ર–સિંહૅતુ મુખ, મહાનાસ ઉપર મહાનાશ—દ્રવિડ શિખરના મધ્ય સ્તં ભિકાએ પરના વૃત્ત (ચૈત્ય) ગ્રીવાકેાઠ-શિખરના ભદ્ર નીચે જ ઘાચીવ દ્રવિડના શિખર પ્રકાર ગ્રીવા (૧) વૃત્ત શિખર (૨) અષ્ટાશ્વશીખ (૩) ચતુરષ વૃષ–ખૂણા પરના વૃષભ. ભદ્રશાલ-કાષ્ઠા–શિખરના ભદ્રે અગાળ નીલનાસિકા-શિખરના ભદ્રની બાજુની નાસિકા
(ચૈત્ય) ક્ષુદ્રનાસિકા–શિખરતીલ નાસિકાથી નીચે (ચૈત્ય) વિત િકાતીલનાસિકા નીચે જથા. દ્વિતીયતાલ-ખીજામાળ,
મૈત્રકેાષ્ટ-ખારાંતર, શિખરના ભદ્રની આાજુમાં
