________________
૧૪૬
વાસ્તનિબંદુ (૧) કણ–રેખા. પ્રાસાદને ખૂણે. ભીંતને ખૂણે. (૨) મૂલકણું –શિખરના પાયાને (પાયાને ખૂ. (૩) પ્રતિકણું–રેખાની બાજુનું અંગ. ફાલના. (૪) પ્રતિરથ –પઢ. (૫) ઉપરથ–પઢરાની બાજુનું અંગ, અગર ભદ્રની બાજુનું અંગ (૫૮રે પણ થાય. (૬) ભદ્ર-પ્રાસાદની ભીંતનાં ઉપાંગમાં સૌથી આગળ પડતું અંગ. પ્રાસાદને
મધ્યભાગ, (૭) રથ:–ભદ્ર. (૮) રથિકા–પહ, પ્રતિભદ્ર, રેખા (રથિકા-દેઢિયા) રથિકા તેરણકે દ્વાર પરના
રૂપના જેવા આકારની થાય છે. (૯) અનુગમ્યઃ–પહેરો, પ્રતિરથ. (૧૦) ચાનુગ—પઢર, પ્રતિરથ. (૧૧) ઉપભદ્ર-ભદ્રની બાજુનું અંગ (ઉપરથ). (૧૨) સુભદ્ર --ભદ્રની એક બાજુનું ઉપાંગ. (૧૩) પ્રતિભદ્ર-ભદ્રની બીજી બાજુનું ઉપાંગ (પઢશે પણ થાય છે). (૧૪) ચતુરંધઃ---ચતુરંધ્ર પ્રતિરથ, પઢશે. (૧૫) શાલાદ--ભદ્ર. પ્રાસાદના મધ્ય ગર્ભનું આગળ પડતું ગવાક્ષ જેવું સ્થાપત્ય. (૧૬) નંદિ-ખૂણી. (૧૭) કણું--ખૂણ. (૧૮) કર્ણિકા –પૂણી. (૧૯) નંદિકા—ખૂણ. (૨૦) પલ્લવે-નંદી, કણ, ખૂણી. (૨૧) નાટિકા-નાની નદો. ખૂણું.
પ્રાસાદનાં ઉપાંગે માટે કલિંગ શિલ્પ શાસ્ત્રની વિશેષતા –કલિંગ શિપમાં ઉપાંગો માટે વિશેષ સંજ્ઞારૂપે કહ્યું છે. જેમકે કલિંગ ઉડિયામાં મધ્ય ભદ્રને રાહ, તેના બે બાજુ અનુરાહા, તેનાથી બે બાજુ, પરિરથ અને છેલે કર્ણિક (કર્ણરેખા). આમાં છ છ ખાંચા પણ હોય છે. પ્રાસાદની અંગે ઉપરથી ઉપજતી સંજ્ઞાઓ –
(૧) વ્યંગ પ્રાસાદ–ત્રણ અંગ એટલે બે ખૂણે બે કર્ણ અને એક મધ્યનું ભદ્ર એમ ત્રણ અંગ, ત્રણ ફાલના ઉપાંગ થાય તેને વ્યંગ પ્રાસાદ કહે છે. બીજી રીતે પૂણેથી જતાં (૧) રેખા કેણ કર્યું અને (૨) ભદ્રના બે બે ખૂણા એમ પણ ત્રણ થાય.
