________________
૩૫
આમ આગ્રહ રહેવાથી અને બિન જરૂરી ગેરસમજ ન થાય એમ સમજી મુનિશ્રીએ સ્પષ્ટ કારણ કહ્યું :
“ગઈ કાલે નાનીને ત્યાં ભીક્ષા વહોરવા ગયો હતો. નાનીને ખબર છે કે મારા શિવાને ટેટી બહુ ભાવે છે. એટલે તાંસળી ભરીને ટેટી સમારેલી તૈયાર રાખેલી.”
પાતરામાં વહોરાવતી વખતે વધુ ન પડે તે માટે મેં હાંઉં... હાંઉં... એમ કર્યું.. પણ આખી તાંસળી ટેટી પાતરામાં ઠલવાઈ ગઈ. વધારે પડતી વહોરાવાઈ છે એમ તો લાગ્યું જ, પણ સાથે સાથે ભાવતી વસ્તુ છે ને ? ભલે વહોરાવી. આવો ભાવ પણ થયો. સ્વાદવૃત્તિ પરના સંયમની આ શિથિલ વૃત્તિ જ હતી. આવી શિથિલતાનો પસ્તાવો તો થયો જ, પણ ફરી એવી શિથિલતા ન આવી જાય તે માટે કંઈક પ્રાયશ્ચિત પણ કરવું જોઈએ ને? એક ઉપવાસનું તપ એ આ પ્રાયશ્ચિત માટે છે મારા જ દૂષિત કર્મની નિર્જરા માટેનું આ તપ છે. બીજા કોઈની ભૂલ છે એવું નથી.”
મન, વચન અને કર્મથી દોષ કરવો નહિ; બીજા પાસે કરાવવો પણ નહિ, અને કોઈ બીજું દોષ કરે તો તેનું અનુમોદન પણ મનથી વચનથી કે કાયાથી પણ કરવું નહિ. આમ નવ પ્રકારે દોષ ન કરવાનો સંકલ્પ જૈન સાધુ લેતા હોય છે. મોક્ષમાર્ગની સાધનામાં આ સંકલ્પ ઉપયોગી બને છે. સાધના કાળમાં આ સંકલ્પના પાલનમાં ક્ષતિ થવી સ્વાભાવિક પણ છે, પરંતુ ભગવાન મહાવીરે એમના પ્રથમ ગણધર પ્રકાંડ પંડિત ગૌતમને કહ્યું હતું કે, “હે ગૌતમ એક ક્ષણનો પણ પ્રમોદ કરીશ નહિ, મતલબ પ્રમાદ ન કરવો એટલે ક્ષણે ક્ષણે જાગૃત રહેવું. જેથી મનથી પણ દોષ થઈ જાય તો જાગૃતિ હોય તો તરત ખ્યાલ આવે. અને તે દોષ ફરી ન થાય તેને માટે પણ જાગૃતિપૂર્વકનો ઈલાજ થઈ શકે.
મહાવીર ભગવાનની આ શીખનો અમલ યથાર્થપણે સંતબાલજીએ આ ટેટીવાળા દાખલામાં કર્યો તે તેમની સતત અને પળેપળની જાગૃતિનું પ્રમાણ છે.
એવો જ બીજો પણ એક દાખલો જોઈએ.
સને ૧૯૪૬ના ઉનાળામાં અરણેજ (તા. ધોળકા)માં મુનિશ્રીના સાંનિધ્યમાં વિશ્વવત્સલ ચિંતક વર્ગ' ભરવામાં આવ્યો હતો, તે વખતે હું ધંધાર્થે સિંધ હૈદરાબાદ હતો. પણ રંગ પાકો લાગી ગયો હતો, એટલે હૈદરાબાદથી આ દસેક દિવસના વર્ગમાં પૂરો સમય હાજર રહ્યો હતો.
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
