Book Title: Sant Samagam na Sambharna
Author(s): Ambubhai Shah
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008097/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMta samAgamanAM saMbhAraNAM (munizrI saMtabAlajI sAthenAM saMsmaraNo) aMbubhAI zAha 7 prakAzake . mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMta samAgamanAM saMbhAraNAM (munizrI saMtabAlajI sAthenAM saMsmaraNo) aMbubhAI zAha * prakAzaka 0 mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : manu paMDita, maMtrI mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira, haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, zAhIbAga roDa, amadAvAda-380 004. phona : 381047. prathama AvRtti : gUDI paDavo, caitra suda 1, 2053. munizrI saMtabAlajInI 15mI nirvANatithi 2 nakala : eka hajAra 2 kiMmata : rUpiyA vIsa TAIpaseTIMga : pUjA lesara, e-15, bI.jI. TAvarsa, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda, phona : pa6 ra da : dara Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lily. All | | 'In //in. kara 0 dara a...rpa...Na . ' che * * che che , jenA nayanomAM che amRta nimaLa nehanAM, jeno mukha-sAgara garaje paLapaLa prabhugAna, jeno AtmA Ataza jevo pAka yuge sadA, jenuM jIvana raMka paraMtu vicAra mahAna. * * ://// '''ll * evA satapuruSa pU. zrI ravizaMkara mahArAjane vaMdana sAthe samarpitabhAve dhanya banyo. - aMbubhAI gUDI paDavoH saMvata 2053 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtanuM preraNArUpa pAtheya | munizrIe sUcavela temanA sAthIdArone AdarAMjali ApavAnI bhAvanAne saMsthAnA hIraka mahotsava prasaMge zrI aMbubhAInA A pustaka "saMta samAgamanAM saMbhAraNAMthI pUrI thAya che. sAcA ane saMniSTha dezabhakto, prajAsevako Aje AMgaLInA veDhe gaNAya eTalA mAMDa jaDI Ave. munizrInA dharmadaSTie samAjaracanAnA prayogamAM - bhAla naLakAMThA jevA pradezamAMthI, sthAnika dharatImAMthI paNa keTalAka sevako maLI AvyA, teozrI temanuM saheje ghaDatara karatA gayA ane pariNAme keTalAka sevako gujarAta vyApI netRtva dharAvI zake evA paNa taiyAra thayA. zrI aMbubhAI Aje ApaNI samakSa emAMnA eka UbhA che. jeo potAnI ghaDatara kathAne sAdI, saraLa chatAM rocaka ane bhaktibhAva bharI zailIthI vAcakane dilane paNa saMta sparzamaNino sparza karAve che. AmAMnAM pratyeka pratyeka prasaMge vasaMtanA navapallavita vAtAvaraNanI jema temane satyAnveSI karyA che. eTaluM ja nahIM eka prabuddha saMtanA dhIra-vIra prayoga karanAra saMtanA uttarAdhikArI banI zakyA che. saMsthAno vikAsa dhIme dhIme poSaNadAyaka rasathI jema vRkSaphaLano thAya tema ahIM vyakti-saMsthAno joI zakAya che. aMbubhAIe potAnA vividha kAmo vacce paNa ene hapate hapate cAlu rAkhIne bhAla naLakAMThA prayoganuM eka citra ja rajU karyuM che. bhAI IndukumAra jAnIne vinaMtI karatAM temaNe prastAvanA rUpa be bola lakhI ApyA, tethI teo paNa amArA AbhArI che. gujarAtanI anya saMsthAone paNa potAnA ghaDataramAM A lekhamALA preraNArUpa banI raheze evI amane AzA che. je loko munizrInA kAryakSetrathI joDAyela che, athavA to temanA patra vizvavAtsalyanA niyamita vAcaka haze, temane AmAM keTalAye prasaMgonuM punarAvartana paNa dekhAze, paraMtu ghaNI vakhata prasaMga eka hoya ane temAM veza bhajavanAranATakanA pAtronI jema vividha hoya che. eTale evI punaruktine prabodhinI mAnI, svIkArI levA namra vinaMtI che. vizva vAtsalya kAryAlaya, dhULeTI : tA. 23-3-1997 - manu paMDita maMtrI, nahAvI mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira ja Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparA ane gAMdhIvicArano virala samanvaya "prathama to ApaNe badhAM manuSyo chIe, te rIte ApaNe badhAM eka ja jAtanAM chIe. koI paNa dharmano ke saMpradAyano hoya, ApaNe manuSyane nAte tenI sAthe prema rAkhI zakIe. tene garIbI ke du:khamAMthI bacAvI zakIe, dalitonAM AMsu lUchI zakIe, tiraskAra pAmelAMone AzvAsana ApI zakIe. A to ApaNo sAmAnya mAnavadharma che. AmAM kyAMya Atmadharma abhaDAya nahIM." munizrI saMtabAlajIe mAnavadharma saMdarbhe 'vizvavAtsalya'mAM vyakta kareluM A ciMtana 'saMta samAgamanAM saMbhAraNAM' pustikAmAM pAne-pAne jovA maLe che. A pustikAnI moTA bhAganI vAto cAra-pAMca dAyakA agAunI duniyAmAM ApaNane laI jAya che. parivAra bhAvanAmAMthI poSAyeluM baLa kaI rIte vikase che tema ja samAjasevI saMsthAonA prazno tathA vyakti-vikAsanI sAthosAtha samAja ghaDatara kevI rIte thAya che; tenAthI pustikAno prAraMbha thAya che. emAM jovA maLatI aMgata vAta paNa AjanA yuvAna varga mATe preraNAdAyI che. pustikAnA tyAra pachInA prakaraNomAM munizrI saMtabAlajInI vicAradhArA tathA samasyAo saMdarbhe temanuM AgavuM ciMtana khUba ja sAdI ane hRdayasparzI bhASAmAM vyakta thayuM che. vyakti, parivAra, saMsthAgata kuTuMba ane vizvakuTuMbano kramika vikAsa ahIM tAdeza thAya che. A prasaMgo varSo jUnA hovA chatAM sAMprata paristhitinI dRSTie Ajeya prastuta che. viramagAmamAM kaoNlerA phATI nIkaLyo tyAre lokabhAgIdArIthI saphAIkAma thayuM tevuM suratanA laeNMga vakhate thaI zakyuM hota. Ajeya lokabhAgIdArI ane svacchatAnI anivAryatA che ja. mIrAMbahenane mAtRjAtinAM pratIkarUpa gaNavAnI 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta hoya ke pachI sAdhvIjIne vaMdana karavAnI vAta... Ajeya mahilAonI je viSama paristhiti jovA maLe che te saMdarbhe ane strI-puruSanI samAnatAnI daSTie te keTalI badhI susaMgata che ! vAlmIki-samAjanA loko chANiyA ghauM khAvAnI majabUrImAMthI mukta thayA e sAruM thayuM, ekaladolaka kissAmAM te varganA loko zikSaka ke rasoyA thAya te sAruM che... paraMtu kaSTamuktinA saMkalpo chatAM temanuM mAnavIya punaHsthApana bAkI che te vAta sAMbharI Ave che. eTale e beThI krAMti AgaLa dhapAvavAnI Ajeya jarUra che. bagaDano zuddhiprayoga, DAMgarano naitika bhAva svaicchika dhoraNe kheDUto nakkI kare, kheDUtonA savAlo, kudaratI Apatti ke vikAsakAryo mATe levAtuM dAna, Ajeya jovA maLatuM nyAyanuM nATaka, zAMtisenAnI jarUra, visthApitonA roTalAnuM sAdhana evI jamIno na jhUMTavAya vagere bAbatomAMthI AjanI paristhitino sAmano karavAnI gurucAvI prApta thAya che. Aje je rIte dharmanA nAme samAjane vaheravAmAM - vaheMcavAmAM AvI rahyo che, te saMjogomAM "sAcA saMte samAjane kaI rIte doravaNI ApavI ghaTe tenuM citraNa ahIM jovA maLe che. munizrI saMtabAlajIe zatAvadhAnInuM biruda choDI dIdhuM... avadhAnanI zaktine camatkAra gaNI levAya tevA avaijJAnika abhigamane teoe na svIkAryo tene AjanA camatkArI gaNAtAM sAdhuo anusaraze ? munizrI saMtabAlajIe kahyuM hatuM ke, mAro koI Agavo saMdezo nathI. jaina paraMparAne Adhunika yugAnurUpa gAMdhIvicAranA anusaMdhAne AgaLa dhapAvatA rahevI e ja saMdezo che. A saMdezo ahIM supere jhIlAyo che. joke hajI vadhu saMbhAraNAM umerAyAM hota to sAruM thAta evI Aje eka jhaMkhanA paNa jAge che. vizvavAtsalyamAM A lekhamALA chapAtI hatI tyAre ja meM mu. zrI aMbubhAIne tenuM pustikArUpe prakAzana karavA vinaMtI karI hatI. te prakAzita thAya che teno mane adakero AnaMda che. - IndukumAra jAnI nayA mArga kAryAlaya, khetabhavana, gAMdhI AzramanI bAjumAM, amadAvAda-380 027. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanA be bola aMgata evuM keTaluMka anivAryapaNe lakhavuM sahaja banyuM che. munizrIe pote nAmo lakhIne 'vAtsalyadhArA'nI zreNImAM pragaTa karavA sUcana kareluM, te paikI eka mArA nAmanI (aMbubhAI zAhanI) pustikA pragaTa thaI nathI. sahaja bhAve 16mI eprila, 1995nA vizvavAtsalyanA agralekhamAM aMgata ullekha thayo ane - nAnuM kuTuMba - moTuM kuTuMba - vizvakuTuMba - ema be lekho enA anusaMdhAnamAM ja lakhAyA. paNa AvI prasaMga ke ghaTanAkathAone lekhamALAmAM vaNI levAya to sAmAjika mUlyo, samAjasevI saMsthAo, kAryakarone jANavA, samajavA, oLakhavA ane dhAre to AcaravAmAM protsAhana maLe. Ama lekhamALA vi.vA.mAM lakhAya che te vAMcatAM keTalAka jijJAsu vAcakoe AvA prasaMgo lakhavAnuM cAlu rAkhavAnAM sUcano karyAM to keTalAka vAcakoe ene pustakarUpe pragaTa karavA paNa sUcavyuM. saMsthAe AnA para vicAra karI, moTA pustakarUpe nahIM, paNa nAnI pustikArUpe e pragaTa karavAno nirNaya lIdho. Ama have A kathAo pustakarUpe pragaTa thAya che. eka sAcA saMta-sAdhupuruSa ke satyArthI, AtmArthI puruSanA satsaMgathI temanA samAgamathI satsaMga ke samAgama karanAra vyaktinA aMgata jIvanamAM kevI kevI asaro thAya che, prabhAva paDe che ane vyakti temaja samAjanuM parivartana thatuM Ave che, vaLI te parivartana kevuM TakAu nIvaDe che, tenI kaMIka jhAMkhI AmAMthI maLaze. AvI apekSA-AzA saphaLa thAo e abhyarthanA ! sarvodaya Azrama, guMdI. ji. amadAvAda 1 aMbubhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 28 ...... anukramaNikA prakAzakIya - saMtanuM preraNArUpa pAtheya... manu paMDita... 3 jaina paraMparA ane gAMdhIvicArano virala samanvaya.... IndukumAra jAnI... 5 lekhakanA be bola.. aMbubhAI zAha 7 nAnuM kuTuMba moTuM kuTuMba - vizvakuTuMba... ... ... dharatIno cheDo ghara .. .... * 15 3. Aje samAja zIrSAsanathI cAle che... ...... 19 saphAIkAma AcArya devo bhavaH ... 26 mULImAMthI mIrAM 7. paLepaLanI jAgRti.. 8. nisargamAM sahu sarakhAM sujelAM.. .............. .......... 36 9. chANiyA ghauM. 10. tapanuM sAmAjikaraNa.. ....... 42 11. "jyAM jyAM je je yogya che." ... 45 12. ekatAnuM gaNita .... ...... 48 13. lokazAhI ane adhyAtma. 50 14. tattvajJAnanI bALapothI.. .... 54 15. bhAla pAIpalAIna yojanA..... 16. "jIvarAja' - vyaktinuM nAma kema ? .... 17. sonAnI DAMgara.... 18. ghauM-juvArano adalo badalo ... ... .......... 19. banAsakAMThAne bI ... . .. 20. "nANAM laIe paNa." .......... 21. sAthInI bhUla nivAravA ane tene jovAno mArga. 22. nyAyanuM nATaka nabaLAInI khatavaNI bIjAne khAte na karIe. ...................... 24. zAMtisenAnI kAmagIrI................ 25. avadhAna e camatkAra nathI, smaraNazakti che .. 26. roTalAnuM sAdhana khUTavAya nahI.... 27. senApati ane saMtono abhigama .... .................. ......... 9 0 = cha cha ja jha = $ $ $ $ $ $ $ $ *** 1 thI ............... Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1nAnuM kuTuMba-moTuM kuTuMba-vizvakuTuMba tiA. 16-4-95 nA "vizva vAtsalya" pAnA 67 upara "saMtabAla parivAra saMmelana mathALA nIcenA lakhANamAM pA. 68 upara aMbubhAInA vaktavyamAM parivAra bhAvanAmAMthI poSAyeluM baLa'nI vAtano achaDato ullekha che. AmAM aMgatatA hovA chatAM A baLa kaI rIte vikase che ane samAjasevI saMsthAomAM kevA kevA prazno hoya che; navA UbhA thAya che; navI navI samasyAo sarje che ane emAM vyakti, saMsthA, samAja ane saMtapuruSonuM pratyakSa parokSa mArgadarzana kaI rIte kevuM kevuM kAma kare che. khAsa to samAja ghaDatara kema thAya che te jANavA samajavA ane AcAramAM mUkavA jevuM lAgyuM che. A dRSTie thoDA hapatAomAM ahIM ja e ApavA dhAryuM che.] barAbara 47 varSa thayAM e ghaTanAne rANapuranI bhAdara nadImAM reta kAMkarInA pathArAmAM ame beThA hatA. munizrI saMtabAlajI, zrI maNibhAI paTela, zrI jayaMtIlAla khuzAladAsa zAha ane A lakhANa lakhanAra aMbubhAI zAha ema ame cAra hatA. dhoma tApa tapavAnI zarUAta thaI gaI hatI. paNa amArI vAtano aMta na Avyo. carcA adhUrI ja rAkhavI paDI. joke vAtanA muddAo spaSTa hatA ane nirNayAtmaka bhUmikA mATenAM baMne bAjunAM maMtavyo paNa khullA manathI rajU thaI gayAM ja hatAM, paNa nirNaya thaI zakyo nahoto. munizrIno vihAra saurASTra tarapha hato. taDako Akaro thAya te pahelAM vAtanuM jANe samApana thatuM hoya ema munizrIe mane kahyuM : "juo vicArajo. nirNaya have tamAre ja karavAno che. vAta to badhI thaI ja gaI che." e matalabanuM kahIne munizrI ane maNibhAIe saurASTra bhaNI prayANa karyuM. jayaMtIbhAI ane huM rANapurathI basamAM dhaMdhUkA thaI TrenamAM gUMdI gAmamAM AvyA. tyAre haju Azrama nahoto. guMdI gAmanI dharmazALAmAM ke gAmanA vepArI zrI harilAla caturabhAI zAhane tyAM ame jatAM AvatAM rokAtA. Disembara 1947mAM munizrInA prayogamAM joDAyAne pAMca cha mahinA thaI gayA hatA. naitikabhAve DAMgara ane ghauM kharIdavA, saMgharavA ane vecavAnuM kAma purajozamAM bhAlanaLakAMThA kheDUta maMDaLe zarU karI dIdhuM hatuM. kheDUta maMDaLanA maMtrI tarIke mAre satata gAmaDAMno pravAsa karavAno raheto. kheDUtono sahakAra ghaNo saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAro hato. have kheDUta maMDaLanI oNphisa kyAM karavI? mAre paNa have rasoDuM zarU karIne kyAM rahevuM? mArA kharcanuM kema? keTaluM? kyAMthI meLavavuM? vagere prazno hatA ja. eno nirNaya karavA mATe rANapuranI bhAdara nadImAM vAto thaI hatI. mAruM maMtavya hatuM ke - "kApaDano dhaMdho to have mAre baMdha ja karavAno che. mArAthI be nAnA bhAIo sAthe amadAvAdamAM mArAM mAtA-pitA rahe che. baMne bhAIo milamAM nokarI kare che. madhyama varganuM sAmAnya sthitinuM amAruM saMyukta kuTuMba. mAre mAthe be varSanI dIkarI ane mArAM patnI kamaLAnA kharcano bojo ja hato. paraMtu mAtA-pitAnuM RNa adA karavAnI mArI pharaja, emano bojo be bhAIone mAthe nAkhI dauM e barAbara nathI. mAruM kharca nIkaLe uparAMta mahine 25-50 rUpiyA ghera mokaluM to RNa adA karyAnuM samAdhAna maLe. A gaNatarIe mArA kharcano bojo saMsthA upADe." AvuM mAruM maMtavya. munizrInuM maMtavya hatuM ke - "traNa bhAIomAMthI eka bhAI samAjanuM kAma karavA mATe ApavA tamAruM kuTuMba taiyAra thayuM ja che to enI pratiSThA paNa tamArA parivArane maLaze ja. e ja RNa cUkavaNuM che. RNa dhanathI ja cUkavAya evuM nathI.' meM dalIla to karI ja hatI ke - "mahArAjazrI, mAre bacata karIne beMka belensa karavuM nathI ke koI aMgata milakata UbhI karavI nathI, paNa karakasara karI thoDI rakama bacAvuM te mArA kuTuMbane ApuM emAM vAMdho zA mATe ?" "prazna dhanathI mUlyAMkana karavAno che. karakasarathI raho te to sAruM ja che. paNa to teTalo ja kharca saMsthAmAMthI levo joIe ne ? paisA Apo to ja RNa cUkavAya e paisAno gaja ja barAbara nathI. dharma dRSTie samAjanI racanA karavAno A prayoga che. prayoganI pAyAnI saMsthA naitika grAma saMgaThananA tame maMtrIpade cho. je paisAnA gaje ja mApavAnuM rAkhazo to A prayogane nyAya nahIM ApI zako." zabdo A ja hatA ema nathI, paNa bhAva ane matalaba A ja hatA ! Ama chatAM mane samAdhAna nahIM maLavAthI meM dalIla cAlu rAkhI hatI. chevaTe mahArAjazrIe mRdutAthI dhImethI kahyuM hatuM : saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 'ThIka che; to ema karo. paisA kamAo. mAtApitAnuM RNa paisAthI cUkavyuM ema samAdhAna maLe, pachI AvavAnuM vicArajo.' mane barAbara yAda che ke, gUMdI gayA pachI traNa divasa mArA bhAre ciMtana maMthanamAM gayA hatA. eka lAMbo kAgaLa munizrIne lakhyo hato ane emAM spaSTa lakhyuM hatuM ke, have aMgata kamANI ka2vA javAno to koI savAla ja nathI. ApanA prayogamAM joDAyo chuM e to barAbara vicAra karIne ja joDAyo chuM ane cAlu ja rahevAno chuM. paraMtu mAtApitAnuM RNa cUkavavAnI A bAbata vicAra karIne saMmati ApavA A patramAM vinaMtI karI hatI. A patranA javAbamAM munizrIe potAnA maMtavyane doharAvyuM hatuM. paNa tema chatAM jo potAnA (munizrInA) maMtavyanI gaDa hAla na besatI hoya to bhale, thoDuM kuTuMbane mokalazo to tene kSamya gaNavAmAM Avaze. evI matalabanuM lakhIne mane moTuM AzvAsana ane hUMpha ApyAM hatAM. munizrIno patra AvyA pachI mahinAo bAda zrI maNibhAIne maLavAnuM thayuM. emaNe vAta karI tyAre munizrIe mane kSamya gaNavAnuM zA mATe lakhyuM te jANavA maLyuM. mAro patra maNibhAIe vAMcyo hato. e aMge munizrI sAthe carcA thaI hatI. tyAre maNibhAIe munizrIne e matalabanuM kahyuM ke - "mahArAjazrI ApaNe moTA pAye kAma upADyuM che. emAM A kheDUtamaMDaLanA kAmamAM vepArI sUjha samajavALA kAma karanArAo joIze. mAMDa A eka aMbubhAI jevA maLyA che. ApanI dRSTi to sAcI ja che. paNa enI gaDa jyAM sudhI na bese tyAM sudhI thoDuM bace te ghera mokalAve to temAM vAMdho na levo joIe. AdarzanA aMtima cheDAne pakaDIne zarUmAM to koI ja nahi maLe." maNibhAIe kahyuM ke, mArI AvI dalIla upara vicAra karyA pachI mahArAjazrIe tamane patra lakhyo hato. meM manomana maNibhAIne dhanyavAda ApyA ane AbhAra mAnyo. mane ema paNa thayuM ke, kyAM koNa, kaI rIte, nimitta bane che ane kuda2ta kevI kevI anukULatA karI Ape che ? khAsa to munizrIe AdarzanA lakSya tarapha bhArapUrvaka dhyAna kheMcIne mArI kakSAne paNa dhyAnamAM rAkhavAnuM vyavahAru valaNa apanAvyuM te joIne prayogamAM khUMpavAne mana vadhu taiyAra thayuM te moTo lAbha mane thayo. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 bhAla naLakAMThA kheDUtamaMDaLanI sthApanA 1-4-48nA thaI hatI. DAMgara ghauMnI kharIdI vagerenI vyavasthA ane gAmaDAMnA saMparka mATe zarUnA cha mahinA ekadhArA bhAla naLakAMThAnA gAmaDAMomAM moTA bhAge pagapALA pravAsa karIne pharavAmAM gayo hato. munizrIno AzvAsana patra AvyA pachI bAvaLAmAM kheDUtamaMDaLanI oNphisa zarU karI. rahevAnuM paNa e ja makAnamAM rAkhyuM hatuM. eTale rasoDA kharca sivAya bIjo kharca nahoto. parivAramAM mArAM patnI kamaLA ane be varSanI dIkarI jyosnA. mArA Azrita parivAranA yogakSemanA kharcanI saMpUrNa javAbadArI saMghe svIkArI hatI. te kharca keTaluM levuM te nirNaya mArA para choDyo hato. alabatta, tene saMsthAmAM TharAvika svarUpa to ApavAnuM rAkhyuM ja hatuM. te vakhatanI jarUriyAto ane bhAvonI gaNatrI karyA pachI mahine 30-40 rUpiyA jevuM amadAvAda mAtApitAne mokalI zake tevI dhAraNAthI mahine rUpiyA 150 huM leto hato. zarUnA cha mahinA rasoDuM cAlu nahotuM karyuM tethI te gALAnA bacelA rU. 800/- meM amadAvAda ghera ApyA hatA. basa, A eka ja vakhata apAyA te ApyA, pachI Aja sudhInA 48 varSamAM nathI to bacata thaI ke nathI to parivAramAM eka paNa vakhata A prazna carcAyo, ke kema bacata thatI nathI ke ApatA nathI. bAvaLAmAM cha eka mahinA rahIne ame gUMdI AzramamAM 1948nA comAsA pachI tarata rahevA AvI gayA. bhAI navalabhAI 1946-47 thI saMsthAmAM joDAyA hatA. ane haThIbhAInI vADI amadAvAdamAM rahIne "vizvavAtsala' pAkSikanuM saMpAdana kArya saMbhALatA hatA. paNa e to gAmaDAMno jIva. amadAvAdamAM zuM game? gUMdI AzramanI sthApanA zrI ravizaMkara mahArAjanA pavitra hAthe thaI. zrI navalabhAI, lalitAbena ane mukti eTalo parivAra navalabhAIno ane amAruM kuTuMba ema be parivAra zarUmAM gUMdI AzramamAM rahevA gayAM. gUMdI Azrama eTale te vakhatanuM kAzmira ! kapaDAM dhovAM, vAsaNa uTakavAM, ghara saphAI, pathArI pAgaraNa, chANAM baLataNa vINavAM, badhAM ja kAmo sAthe maLIne karatAM. dUdha traNa Ane zera (40 rUpiyA bhAra ApatA.) eka mAIla dUra gUMdI gAmamAMthI roja savAra sAMja laI AvatA. navalabhAIe zikSaNanuM kAma mukhyapaNe ane meM grAmasaMgaThananuM kAma hAtha dhareluM. mAre gAmaDAMno saMparka vadhu eTale TAIma be-TAIma grAmajano maLavA paNa Ave. jamavAno viveka kamaLAe paraMparAgata saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 saMskAra eTale sAcavelo tene pariNAme bacata thavI to eka bAju rahI, paNa kamaLAne maLelA chAbanA (lagna prasaMge) ane bIjI bheTa sogAda sagAMomAMthI maLelI te aMdAje traNeka hajAra, emanuM strIdhana paNa ghara kharcamAM ja pUruM thaI gayeluM. zarUmAM peTI reMTiyA para ane pachI aMbara carakhA upara mukhya kamaLA ane gauNa sthAne huM ema kAMtatAM. jarUra karatAM paNa vadhu aMbara katAI thatI. te pUraka banatI. bhaMgI parivAro to gUMdI AzramanI zarUAta thaI tyArathI amArA gharanA rasoDA pANiyArA sudhI Aptajana tarIke ja pahoMcI gayA hatA. vIsa varSa eka dhArAM gayAM. daramiyAna kula traNa dIkarI eka dIkaro ane emano abhyAsa tathA mArI mAMdagI ane oparezano tathA sAravAra mATe - havAphera mATe coravADa, pUnA, urUlIkAMcana, amadAvAdamAM vaidyarAja rasikalAla parIkhanI saMjIvanI hospiTala ema babbe traNa traNa ane caccAra mahinA sudhI rahevAnuM. chelle 1968mAM DIyoDInala alsaranuM hojarInuM bhAre oNparezana muMbaI harakisanadAsa haoNspiTalamAM karAvyuM ane lAMbo samaya muMbaI-cicaNamAM ArAma mATe rahevAnuM thayuM. tyAre mArA parivAra sahitanI yogakSemanI saMpUrNa khevanA bhAla naLakAMThA prayoga parivAre ane saMsthAoe je prema, uSmA ane AtmIya bhAve rAkhI che te zabdomAM varNavI zakAya ema ja nathI. traNa dIkarI ane eka dIkarAnA lagno thayAM tyAre paNa je hUMpha ane madada maLI che tenuM paNa ema ja che. dareke dareka prasaMge kalpanA na karI hoya te rIte Arthika mUMjhavaNa sahaja rIte TaLI gaI che. eka lagna prasaMge gAmaDethI eka kheDUte AvIne noTonuM baMDala mArA hAthamAM mUkIne kahyuM : "A mArI dIkarInAM lagna che. emAM vAparajo ." meM kahyuM : "paNa huM to Ama koInA leto nathI." tarata kahevA lAgyA : "te, jyAre pAchA ApavA hoya tyAre Apajo ne? atyAre che to ApuM chuM. bIjA paNa mokalIza." mAre jarUra nahotI eTale nA kahevarAvI ke have na mokalazo. varSo pachI A rakama pUrepUrI pAchI ApI dIdhI hatI. bIjA eka lagna prasaMge eka kheDUte rU. 3OOO- mokalyA ane kahevarAvyuM ke, "bIjA joIe to kahevarAvajo, ane jyAre pAchA ApavA hoya tyAre Apajo." saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bIjI vyavasthA thaI gaI hovAthI AbhAra sAthe AvelA traNa hajAra pAchA mokalAvyA. caMdravadananA lagna vakhate banelI ghaTanA paNa ullekhanIya che. e khAdI ja paherato hato. lagnano pozAka khAdIno levo joIe. paNa eTaluM kharca karavAnI trevaDa nahi hovAthI amArI mUMjhavaNano pAra nahoto. "mArA mitra pAse lagnanAM ja kapaDAM che navAM ja che. eNe mane ApavAnuM kahyuM ja che. eka ja divasa mATe nAhaka kharca zA mATe karavo ? te laI AvIza." tenI samajaNe to bhAre rAhata ane AzvAsana ApyuM. paNa kamaLA ane mArA manane bhAre coTa lAgI. uchInAM kapaDAM laIne ekanA eka dIkarAnAM lagna patAvavAnI vAtanI gaDa na ja beThI. gRhasthAzramanI UbhI karelI javAbadArI ane kartavyane nahi pahoMcI vaLavA jevI zaramanI lAgaNI paNa thaI AvI. paNa e ja divase rAtre eka murabbI maLavA AvyA khabara aMtara pUchayA. Ama tema thoDI vAto karIne UkyA. UThatI vakhate eka baMdha kavara mArA hAthamAM mUkatAM kahe : kavaramAM patra lakhela che te vAMcajo" basa Avajo karIne te to gayA. pachI kavara kholatAM emAMthI sosonI 50 noTo ane sAthe nAnI patranI cabarakhImAM lakheluM ke, caMdravadananA lagnamAM vAparavA ApuM chuM. pAchA levAnA nathI. Ama chatAM ema na levAnA ho to bhale pAchA Apajo. paNa tamArI sagavaDe game tyAre Apajo. ane na apAya toye eno bhAra mana para na rAkhazo." kamaLA ane huM to Azcarya pAmyAM. koI IzvarI phirasto ja jANe AvIne pAMca hajAra ApI gayo hoya ema samajI dhanyatA anubhavI. caMdravadane khAdIno navo pozAka e rakamamAMthI lIdho. ane UchInAM kapaDAM levAnI zaramamAMthI ame bacyAM. cAra-pAMca varSamAM A rakama pUrepUrI pAchI ApI dIdhI hatI. khAsa to caMdravadananA abhyAsano kharca ane prazno tathA teno ukela kema thayo te paNa joI laIe. mArA manamAM ema kharuM ke caMdravadana paNa mArI jema ja sAmAjika saMsthAmAM kAma kare to sAruM ane tethI tene bahu bhaNAvavAnI jarUra nathI. bhale meTrika sudhI bhaNe pachI gUMdI AzramanI saMsthAmAM ja goThavI levAze. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 paNa kamaLAnI icchA tene ucca abhyAsa karAvIne AgaLa laI javAnI hatI. tethI mArI mAnyatAno joradAra virodha karatAM chevaTe mane kahyuM ke - peTe pATA bAMdhIneya mAre to ene bhaNAvavo che." ane kamaLAe gaMdI AzramanA bhaMDAramAM nokarI karavAnuM cAlu karI dIdhuM. mAre kahevuM joIe ke caMdravadana sI.e. (cArTarDa ekAunTanTa) thayo te pratApa kamaLAno. te sI.e. thayo, lagabhaga tyAM sudhI muzkelI agavaDa veThIneya kamaLAe bhaMDAramAM kAma karyuM. peTe pATA bAMdhIneya kahyA pramANe karyuM ja. eka rIte A badhI aMgata sparzatI bAbato-prasaMgo dvArA aMgata kuTuMba jIvana, saMsthAgata kuTuMba jIvanamAM, sahaja rIte, ahetuka vRttithI, pheravAtuM gayuM. ane kevaLa AjanI ja ghaDI nahi paNa "dhanya badhI ja ghaDI te raLiyAmaNI re"nI jema paLe paLe jANe dhanyatAno anubhava thato hoya ema lAgavA mAMDyuM. 2dharatIno cheDo ghara yogakSemanI khevanAmAM khorAka, kapaDAM, Arogya ane zikSaNanI amArI samasyAono ukela supere ane sahajapaNe thato rahyo. raheNAMkanA makAnano samAveza A khevanAmAM hato ja. saMsthAgata ane vyaktigata prayAso 20 varSa sudhI karavA chatAM 1967 sudhImAM A raheNAMkanA makAnanI samasyA vaNaukalI ja rahI hatI. saMsthA parivAranA vaDIla zrI choTubhAI mahetA ane saMsthAnA majabUta thAMbhalA jevA zrI phalajIbhAI DAbhInI satata mathAmaNa to cAlu ja hatI. sAthI mitro sAthe vicAravimarSa pachI saMsthAmAM TharAva paNa thayo ke, gUMdI AzramanI saMghanI jamIna upara makAna potAnuM karavuM hoya te kAryakara potAnA vetananA vIseka TakA rakama saMghamAM jamA karAve. teTalI ja rakama saMgha emAM umere ane ema kAryakaranuM potAnuM makAna amuka varSa sudhImAM banI jAya. be ke traNa varSa sudhI meM A rIte bacata karI jamA karAvyA. paNa pachI bIjA koInA ema jamA nahIM thayA tethI e yojanA AgaLa vadhI zakI nahIM ane meM jamA mUkelI rakama pAchI lIdhI. mArA sasarA sANaMdamAM rahe. temaNe amArA mATe amArI jANa bahAra 100 vArano gharathALano ploTa rUpiyA AThasomAM vecAto rAkhI lIdho pachI saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 amane vAta karI. paNa sANaMdamAM rahevAno khyAla ja nahoto. ane makAna bAMdhakAmanI rakamano paNa savAla hato ja. mArA sasarAe plaoNTanI rakama mArI pAse mAgI nahotI. ane makAna mATenI rakamanuM to bhaviSyamAM thaI raheze, ema hUMpha ApI hatI. paNa ame nA ja pADI. amuka varSo pachI e plaoNTa mArA sasarAe kADhI nAkhyo. phalajIbhAIe eka vakhata mane kaheluM : "tamArA mATe potAnA gAma javArajamAM thoDI khetInI jamIna sANaMdana kArabhArI somanAtha dave sAthe amAre sArA saMbaMdho che to emanI pAsethI a rAkhI laIzuM. kheDI-vAvI ApIzuM. je Upaja Ave te tamArA khapamAM Avaze.' paNa Ama milkata UbhI karavAno ke saMsthA sivAya bIjI aMgata kamANe karavAno khyAla ja nahi hovAthI emane nA pADI. paNa choTubhAI-phalajIbhAInA manamAM vAta pAkI hatI ke caMdravadana amadAvAda bhaNe che te kaMI have gUM AzramamAM rahevA AvavAno nathI. eTale ene mATe makAna to joIe ja. a te amadAvAdamAM levuM joIe. munizrInuM sana 1967nuM cAturmAsa ziyALamAM hatuM. cAturmAsa pachI kAyama sthiravAsa mATe ciMcaNa jatAM pahelAM gUMdI AzramamAM chellI vakhata thoDA divA teo rokAyA hatA. daramiyAna eka divasa bhAlanA thoDA AgevAno sAthe phalajIbhAI Azrama AvyA. choTubhAI ane bIjA sAthI kAryakaro paNa tyAM ja hatA. munizrI rUbarUmAM mane bolAvI A matalabanI vAta karI : juo, tame to ghara karI zakavAnA nathI. ane kahevata che ke, "dharatI cheDo ghara' te mujaba caMdravadana mATe ghara to joIe ne ? ame kheDUtoe nakkI ka che ke, amAre tamane ghara karI ApavuM. ane te mATe hAla rUpiyA dasa hajAra e ekaThA paNa karI lIdhA che. bIjA pachI karIzuM. mahArAjazrInI hAjarI che. A A rakama tamane ApavAnI che." mahArAjazrIe potAnI daSTi samajAvatAM A matalabanuM kahyuM : "jeNe potAnuM AkhuM jIvana samAjane samarpita karyuM tenA yogakSema ciMtA jo A rIte samAja karato thAya e to sarasa dAkhalArUpa che. naLakAMThA prayogane mATe to A ghaTanA ghaNI preraNArUpa banaze." saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 chevaTe meM saMmati ApI. ghera AvI kamaLAne vAta karI. emaNe tarata ja nA pADI. kAraNamAM kahyuM : "mAre phaMDaphALAmAMthI makAna karavuM nathI. caMdravadananA nasIbamAM gharanuM ghara lakhyuM haze to ene maLI raheze. paNa koI AMgaLI cIMdhIne kahe ke A ghara phaMDaphALA karIne baMdhAvyuM che to evuM caMdravadanane sAMbhaLavuM paDe evuM mAre karavuM nathI." mArI ghaNI samajAvaTa ane mahArAjazrInI dRSTie A eka sAro dAkhalo bane tevuM kAma thAya che. temAM saMmata thAo vagere dalIlo karyA pachI paNa kamaLAe saMmati na ja ApI. ane joradAra virodha karyo. meM to saMmati ApI ja hatI. eTale bhojana pachI munizrInA sAMnidhyamAM kheDUto-kAryakaronI sabhAmAM mAre rakama svIkArI levAnI vAta thaI ja hatI. bapore sabhA maLI. tyAre meM mahArAjazrIne najIkamAM jaI dhImethI kamaLAnI dRSTi ane dalIla samajAvI ane kahyuM : huM to prayoganA bhAgarUpa A vAta AvI che, ane temAM saMmata chuM, paNa kamaLAno bhAre virodha hoI A vAta paDatI mUkavA mAMguM chuM. mATe Apa have Agraha na rAkho ane kheDUta AgevAnone paNa ApanI dRSTi sAthe mArI ane kamaLAnI dalIla ane bhUmikA samajAvo. jethI ame kheDUtonI ucca bhAvanAno anAdara nathI karatA, paNa pUrA Adara sAthe A rakama svIkAratA nathI. enI pAchaLanI dRSTi badhA samaje ane kazI gerasamaja koInA manamAM na rahe." pachI to kamaLAne paNa sabhAmAM bolAvyAM. mahArAjazrIe temane pAse bolAvIne sAMbhaLyAM. ane pachI suMdara rIte Akho prasaMga samajAvyo. AvelI rakama sahu sahune pAchI ApI devI ema nakkI karyuM ane sahue dhanyatA anubhavI ane prasannatAthI sahu vikharAyA. A ghaTanA bhAla naLakAMThA prayogamAM te vakhate ziraToca kalagIrUpa banI. prayogane jIvana samarpita karyAnI ane sArthakatA anubhavI. vyaktigata jIvana, saMsthAgata hUMphane laIne vyaktigata nAnA kuTuMbamAMthI saMsthAgata moTA kuTuMbamAM avyakta rUpe pheravAtuM jatuM hovAnI bhAvanAne A ghaTanAnI puSTi maLI. samAjarUpI vyApaka kuTuMbanI bhAvanA baLavattara thatI hovAno ahesAsa paNa thayo. chevaTe "gharanuM ghara' thayuM ja munizrI gUMdI AzramamAMthI vihAra karIne ciMcaNa tarapha sthira vAsa mATe gayA. A tarapha choTubhAI, phalajIbhAInA manamAM "dharatIno cheDo ghara' ane saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gharanuM ghara' karI ApavAnI vAta je temanA manamAM ghara karIne paDI hatI, teNe chevaTe vahevAru rasto amane samajAvyo. phaMDaphALAthI nahi, paNa lona laIne to ghara karavAmAM vAMdho nathI ne ?" amane vAMdho to nahoto ja, paNa e lona vasUla kyAre, kema? enuM vyAja zuM ? hapato keTalAno ? ema aneka praznonI mUMjhavaNa amArA manamAM hatI ja. sAthI mitro sAthe emaNe A bAbate carcA karI samajI lIdhuM haze. tyAra pachI prAyogika saMghanI kArobArImAM A praznanAM badhAM pAsAMnI chaNAvaTa karavAmAM AvI. ane ekAda miTIMga pachI saMghe A aMge TharAva karyo. amadAvAdamAM potAne pasaMda paDe tyAM ghara mATe prayatna karavo. hAusiMga borDa ke hAusiMga ko-o. sosAyaTImAM zarUmAM thoDI rakama bharI nAma noMdhAvavuM. makAnano kabajo maLe tyAre bAkInI amuka rakama ApavAnI thatI hatI. hAusiMga sosAyaTImAM beMka lona paNa te uparAMta maLatI hatI. 20 varSa jevA lAMbA varSa sudhI mAsika hapatAthI lona bharavAnI rahe. zarUmAM je kaMI rakama bharavAnI thAya te saMgha bhare, te rakama vinA vyAjukI. lona saMgha mane Ape. tenA mAsika hapatA 20 varSanA mudatanA amAre bharavAnA. ATalI badhI saraLa vyavasthA sahajapaNe ane sAme cAlIne sarvAnumatithI saMsthAe ApI. pariNAme zarUmAM pragatinagaranA hAusiMga borDamAM be phaleTa komAM maLyA. paNa ekanI ja jarUra hatI. eTale eka ja rAkhyo. pragatinagaranA karatAM vadhu sArI sagavaDavALuM ane sArA bAMdhakAmanA leTa pachI navA vADajanI devapatha koo. sosAyaTImAM maLavAthI pragatinagaranuM makAna saMghanA hisAbanIza zrI maganabhAIne ApI dIdhuM. rU. 24, 200- saMghe makAnanI ane rU. 3OOOii. pharnicara mATe maLI kula rU. 27,000-nI lona vinA vyAje ApI. ane jillA sahakArI beMke rU. 20,000/- nI vyAjukI lona ApI. baMne lono 20 varSanA mAsika hapatAthI bharapAI thaI gaI che. prAyogika saMgha sArvajanika TrasTa hovAthI Ama vinA vyAje ApelI lona bAbata saMgha pAse kAraNo ane khulAsA ceriTi kamiznare mAMgyA hatA. je TharAvika svarUpe saMtoSakAraka ane yogya rIte lona apAI che ane khAtarI thavAthI tyArabAda ceriTi kamiznare vAMdho lIdho na hato. Ama "gharanuM ghara' to thayuM ja, paNa vyakti, saMsthA ane samAjano saMbaMdha kema baMdhAyo ane vikasyo teno jIvaMta anubhava paNa thayo. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vizvane kuTuMba mAnIne jIvavuM e bhAvAtmaka jIvana che. evI bhAvanA bhAvIe to emAMthI saMvedanA anubhavAya bAkI AkhA vizva sAthe saMbaMdha bAMdhI zakAya nahi. e maryAdA paNa AthI samajANI. moTuM kuTuMba eTale saMsthAgata kuTuMba sAthe saMbaMdha bAMdhI zakAya ane pratyakSa saMbaMdha paricayathI AtmIyatA sAdhI zakAya. sneha-sadbhAva ane sukhadu:khamAM sakriya bhAgIdArI thaI zake che ane vyaktigata lohInA saMbaMdhavALuM nAnuM kuTuMba paNa najIkanA dUranA sagAvahAlA sahita anukULa banI apekSAo rAkhyA vinA samAjasevAnA kAmamAM sAthasahakAra ApatuM thaI jAya che evo anubhava paNa thayo. 3 Aje samAja zIrSAsanathI cAle che tithi ke tArIkha kaI hatI te sAMbharatuM nathI, paNa sana 1945nuM comAsuM besavAne thoDA divasonI vAra hatI. viramagAmamAM mAre ghera huM savAre nAsto karato hato. tyAM zrI naMdalAla amUlakha pArekha ke jeo tyAre karAMcI rahetA hatA, ane tyAre tyAM emane TI.bI.nI zarUAta jevuM darda che ema lAgavAthI havAphera mATe viramagAmathI traNa mAIla dUra vaNI gAmamAM rahevA AvyA hatAM, te mArA mAmA thAya. savAranA pahoramAM te AvyA eTale meM pUchyuM : "mAmA atyAramAM kyAMthI ?'' kahe, "le tane khabara nathI ? saMtabAlajInuM comAsuM ahIM viramagAmamAM che. ane teo rAta vaNI mukAme hatA. Aje emano viramagAmamAM praveza che. emanI sAthe ja cAlatAM huM Avyo chuM.' meM pUchyuM : "saMtabAlajI koNa ?" kahe, "jaina sAdhu che. moTA vidvAna che. meM paNa gaI kAle vaNI AvyA tyAre pahelI vakhata ja joyA-sAMbhaLyA, bahu sArA vicAro dharAve che. emanuM atyAre golavADI daravAje svAgata che. tane kahevA ja Avyo chuM. cAla.'' meM javAnI nA pADatAM kahyuM : "tame jAo, mAre to dukAne javuM che. pachI ghera Avajo.' te gayA. huM mArI kApaDanI dukAne gayo. thoDI vAra thaI ane dukAna AgaLathI viramagAmanA 10-12 AgevAno jemAM naMdalAlabhAI paNa hatA te nIkaLyA. AgevAnomAM te vakhatanI tyAMnI kaoNMgresanA agraNIo vakIla zrI saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choTAlAla bhaTTa, zrI lAlacaMdabhAI zAha, zrI puruSottamadAsa naraDiyA, zrI maganalAla zukla, zrI goviMdabhAI paTela, zrI maganalAla paMDyA, zrI maganalAla zAha vagere hatA. huM paNa emanI sAthe joDAyo. golavADI daravAjA bahAra sAmethI munizrI saMtabAlajIne AvatA joyA. sAthe zrI maNibhAI paTela paNa hatA. UMcuM zarIra, mohaka ane pratibhAsaMpanna mukha, khAdIno poSAka, eka hAthamAM pAtarAMnI jhoLI, khabhe rajoharaNa, bIjA hAthamAM lAkaDI, moMDhe muhapattI, AgaLa pAchaLa nAnI moTI jhoLIo laTake. prathama dRzya mArA mana para prabhAva pADyo. sUtaranI AMTIthI svAgata thayuM. cAturmAsanuM nivAsasthAna sutAraphaLInA cokamAM tAlukA koMgresa samitinA meDA upara hatuM. tyAM jatA sudhImAM pacAseka jaNanI saMkhyA thaI. thelI pAtro badhuM nivAsasthAnamAM utArI tadana pAse ja Avela zrI naroDiyAnI vakhAravALA DelAmAM rAkhelI sabhAmAM munizrI AvyA. dharma amAro ekamAtra e sarvadharma sevA karavI" e prArthanA jhilAvI ane prAsaMgika saMbodhana zarU karyuM. eTalAmAM viramagAmanA jaina samAjanA pratiSThita mobhAdAra AgevAno zrI dolatacaMda kALIdAsa, zrI ratilAla maNilAla, zrI rAyacaMda kezavalAla vagere sabhAmAM AvyA. ApaNI praNAlI mujaba "padhAro padhAro zeTha, AgaLa Avo. ahIM beso" ema Agraha thavA lAgyo. "nA, nA, ahIM ThIka che." ema AnAkAnI Agraha cAlyAM. ThIka ThIka vikSepa thayo. munizrIe saMbodhana ekAda miniTa baMdha rAkhyuM. zreSThIvaryoe prathama haroLamAM sthAna lIdhuM, zAMti thaI. eTale munizrIe prAsaMgika saMbodhana cAlu karyuM. e pUruM thayA pachI munizrIe kahyuM : "AkhuM cAturmAsa mATe ahIM rahevAnuM che. Ama sabhAo avAranavAra rAkhavAnI thaze. eTale eka spaSTatA atyAre karI lauM ke sabhAnI eka zista hoya che. vahelA Ave te AgaLa bese. jema jema AvatA jAya tema tema besatA jAya jethI zAMti jaLavAya. paNa duHkhanI vAta e che ke, Aje samAjamAM dhana ane sattAne pratiSThA maLe che. dhaniko ane sattAdhArIo game te rIte dhana ane sattA meLave, paNa samAjamAM temanuM sthAna ja AgaLa paDatuM hoya che. vadhu du:khada vAta e che ke, dharmasthAnakomAM paNa pramukhasthAne AgalI haroLamAM ja emanuM sthAna hoya che. eraNa jeTalI, corI kare ane soya jeTaluM dAna ApanAra dAnamAM saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajAro ane lAkho ApIne "dAnezvarI" ke "dharma dhuraMdhara'nA ilkAbo meLavatA jovA maLe che. loko sAdhusaMtone pUje kharA, paNa cAle to pelA dhaniko ane sattAdhArIo pAchaLa. ame sAdhu puruSo game teTalI dharmanI zIkha ApIe. satya-ahiMsA-aparigraha-asteya-saMyama vagere mahAvrato pALavAnuM kahIe, paNa amArI zikhAmaNa to "zeThanI zikhAmaNa jhAMpA sudhI A kAne sAMbhaLIne A kAne kADhI nAkhavAnI." ahIM munizrIe AnaMdaghanajIno dAkhalo ApatAM kahyuM hatuM ke, "jaina saMghanA zeTha jarA moDA paDyA ane AnaMdaghanajInuM vyAkhyAna to samayasara cAlu thaI gayuM hatuM. zeTha to dhUMvAdhUMvA thaI gayA. pote Ave ane AgalI haroLanuM prathama sthAna saMbhALe pachI ja jaina sAdhuo vyAkhyAna zarU kare tevI prathA ahIM cAlI AvatI hatI. AnaMdaghanajInuM vyAkhyAna pUruM thayA pachI zeThe saMbhaLAvyuM : evI zuM utAvaLa hatI te mArA AvyA pahelAM vyAkhyAna cAlu karI dIdhuM ?" AnaMdaghanajIe samayapAlananI vAta karI to kahe, "A upAzraya meM baMdhAvyo che. vastra paNa meM vahorAvyAM che. gocarI paNa mArA gherathI vahorAvAya che. thoDI rAha to jovI'tI !" AnaMdaghanajI to mahAna krAMtadaSTA hatA. tarata ja UbhA thayA ane zeThane saMbhaLAvyuM : "gocarInuM anAja to peTamAM gayeluM pAchuM ApI zakato nathI, paNa A tamArAM vastra pAchAM. ane A tamAro upAzraya..." upAzraya paNa choDyo. Ama kahIne cAlI nIkaLyA. A sthitimAM samAja jANe zIrSAsanathI cAlato hoya ema gati karI zakato ja nathI." sabhAnI zista jALavavAmAM sahu sahakAra Apaze evI apekSA sAthe munizrIe vaktavya pUruM karyuM. mUdu bhASAmAM evI rIte munizrIe A vAta karI hatI ke khuda pelA zreSThIvaryone enI coTa to na ja lAge, khoTA pratyAghAta paNa na paDe, paNa dareka sAMbhaLanAra, sahune zeThiyAo sahita hRdayane apIla thAya. kAnamAMthI hRdayamAM Utare. vicAra karatA kare. evI munizrInI A vANIthI huM khUba ja prabhAvita banyo. manamAM thayuM. "A sAdhu koI judI ja mATInA che.' saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 mAruM ghara najIkamAM ja luhArakoDa-kuMbhAraphaLImAM hatuM. rAtri prArthanAmAM javAnuM cAlu karI dIdhuM. meDA upara cAra-pAMca jaNa ja prArthanAmAM AvatA. emAMnA eka zrI zivAbhAI jeThAbhAI paTela te vakhate sarakArI kapAsa saMzodhana phArmamAM mukhya adhikArI hatA. te paNa roja AvatA. - prArthanA pachI ardhoeka kalAka prazno puchAtA. vArtAlApa cAlato. huM prArthanAmAM roja samayasara acUka jato saheje thaI gayo. raMga lAgavAnI zarUAta thaI gaI ema kahI zakAya. | 4 saphAIkAma baporanA beeka vAgyA haze. mArI kApaDanI dukAne eka vidyArthIe AvIne kahyuM : saMtabAlajI mahArAje tamane yAda karyA hatA. ane atyAre tyAM eka miTiMga che temAM tamAre AvavAnuM che." mane manamAM thayuM kharuM ke, mane kema yAda karyo haze ? zenI miTiMga haze? emAM mAruM zuM kAma haze ? paNa mahArAjazrI pratye kheMcANa to thayuM ja hatuM. tarata gayo. tAlukA kaoNMgresa samitinA meDA upara thoDA vidyArthIo ane traNa cAra moTA koMgresa kAryakaro ane choTubhAI-kAzIbahena vagere beThAM hatAM. huM paNa emAM bhaLyo. mahArAjazrIe viramagAmamAM bhayaMkara kaoNlerA phATI nIkaLyo hato te vAta karI. myunisipAliTI to te vakhate suparasIDa thaI hatI. paNa prajAe pote ja saphAI kAma tarata zarU karI devuM joIe. mAmalatadAra myuni.nA vahIvaTadAra tarIke kAmA karatA hatA. temanI sAthe choTubhAI ane viramagAmanA koMgresa AgevAnoe vAta karI lIdhI hatI. ArogyanuM kAma karavA eka prajAkIya Arogya samitinI racanA munizrInI preraNAthI thaI hatI. je kaoNlerAnA dardIonI sAravAranuM kAma saMbhALaze. eka zahera saphAI samitinI racanA atyAre karavAnI che. te mATe A miTiMga rAkhI che. zALAo-hAIskUlomAM vidyArthIo sAthe vAto karI che. roja eka kalAka mahollAmAM jaIne saphAI samitinA sabhyoe saphAIkAma karavAnuM che. je kaMI kacaro ekaTho thaze te myuni. nuM baLada gADuM AvIne bharI jaze. AkhuM comAsuM A saphAIkAma thAya toya viramagAma zaheranI bhayaMkara gaMdakInI saphAI saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 pUrI thAya evuM nathI; paNa prajA tarIke nAgarika dharma bajAvavAnI pharaja samajIne A kAmanI zarUAta karI devI joIe. saphAInAM sAdhano - jhADa, tabaDakAM, kodALI, pAvaDA, TopalA vagerenI vyavasthA paNa karI dIdhI hatI vagere vAto munizrIe ane choTubhAIe samajAvI. aMte 14 nAmonI viramagAma zahera saphAI samitinI racanA thaI. meM paNa mAruM nAma noMdhAvyuM. mane to samitino maMtrI nImyo. nakkI karyA pramANe bIje divase savAre ATha vAgye sutAra phaLInA cokaThAmAM munizrInA nivAsasthAnanA bAraNAnI bahAra caudamAMthI ame nava jaNa hAjara thayA. jemAM pAMca vidyArthI hatA. ane cAra moTA jemAM choTubhAI-kAzIbahena paNa kharAM. bahAra cokamAM ame nave jaNa lAInamAM UbhA rahyA. amArA eka hAthamAM UbhuM jhADuM, ane tabaDakuM, kodALI ke pAvaDo game te eka bIjuM sAdhana bIjA hAthamAM. munizrIe prAsaMgika be zabdomAM svacchatAnA saMskAranuM mahattva samajAvI zubhecchAo ApI. daramiyAna mArA gharanA najIkanA jainonA moTA mahollAnAM baheno pANI bharavA jatAM AvatAM A navatara dRzya jovA ghaDIbhara UbhAM rahetAM. mane to e oLakhe ja. mane e vakhate manamAM eTalI badhI zarama AvI ke dharatI mAraga Ape to emAM samAI jAuM ema thayuM. huM koNa ? ane AvuM bhaMgInuM kAma mAre karavAnuM? paNa AvI bharANA jevuM thayuM hatuM. bhAgI javuM paNa zakya na hatuM. choTubhAI-kAzIbahena sAthe tyAre kazo paricaya nahi. paNa emanI hUMphasAtha e divase evAM maLyAM ke emanI nikaTa avAyuM. eka kalAka barAbara dilathI pUrI mahenata karIne prathama vorDano prathama mahollo ekadama svaccha banAvI dIdho. - niyamita rIte roja, ame eka kalAka A rIte saphAIkAma karatA. thoDAka ja divasamAM jaina mahollo, vaidya phaLImAM saphAI karavA mATe gayA. mahollAnI vaccovacca pakSIone caNa nAkhavAno eka cabUtaro che. AkhA mahollAno eMThavADa ane kacaro A cabUtarAnI AjubAjumAM naMkhAyajainonA ghera cokaDImorI-nahi. gaTara to tyAre viramagAmamAM hatI ja nahi. pezAba-nAnAM bALakonuM jAjarU badhuM ja A cabUtarAnA cokamAM ThalavAya. myuni. nA kAmadAro koIkavAra AvI caDe te upara uparathI Amatema hAtha halAvIne thoDo kacaro laI jAya. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame to gharamAM saphAI karIe evI rIte coka-AMgaNAne cokhkhAM banAvatA. mArA hAthamAM pAvaDo hato. cabUtarAnI bilakula najIkamAM jaIne pAvaDAno ghA mAryo to gaMdakIno popaDo UkhaDyo ane bIjo ghA karyo tyAM to ekalA kIDAno thara ja pAvaDA sAthe bahAra Avyo. huM to ekadama camakIne pAvaDo mUkIne be DagalAM pAcho haTI gayo. choTubhAIne A kIDAno thara batAvyo. choTubhAIe pAvaDo hAthamAM laI ghA mAravA zarU karyA. pachI to meM paNa mana kaThaNa karIne e ja rIte kIDAnA tharanA thara ane gaMdakInA popaDA cabUtarA pharatA AkhA cokamAMthI tadana pUrepUrA sApha karyA. mahollAnA loko to aMdarakhAne rAjI, paNa uparathI nArAjI vyakta karatA hatA. kaMIka kakaLATa ane baDabaDATa karatA saMbhaLAyA. kIDA mArI kADhavA tenuM pApa lAgaze evuM paNa sAMbhaLavA maLyuM. paraMtu Akho mahollo evo to sApha karI nAkhyo ke, tyAM koIne gaMdavADa karavAnuM ke kacaro nAkhavAnuM mana na thAya. prAthamika zALAnA pAThyapustakanI kavitAnI pelI kaDI - cokhkho mAro oTalo, cokhkho gharano coka, cokhuM saunuM AMgaNuM, cokhkhAM saue loka." jANe Aje sArthaka thaI ema anubhava thayo. munizrInI rAtri prArthanA have nIce sutAraphaLInA cokamAM thatI. saMkhyA 20-25nI AvatI. te divase rAtre prArthanA pachI mahArAjazrIe potAnuM prAsaMgika na kahetAM, mane kahyuM ke, "aMbubhAI, Aje to tamArA saphAIkAmanA anubhava kaho." jiMdagImAM koIvAra Ama jAheramAM bolelo nahi. chaThThI copaDImAM rUdAtalamAM bhaNato hato tyAranI vAta che. meghANIjInuM "zivAjInuM hAlaraDuM" ane "koIno lADakavAyo" kAvya koIkanI pAsethI meM sAMbhaLyuM. utArI lIdhuM ane rAtre kaNabI vAsanA be mADha vacce thoDA grAmajanonI hAjarImAM, mAro kaMTha sAro eTale koIkanA AgrahathI meM e kAvyo gAI saMbhaLAvelAM. bIjA divase zALAmAM mArA zikSake mane e badala Thapako ApatAM kaheluM paNa kharuM ke, atyAre tAre abhyAsamAM ja dhyAna ApavuM joIe. Ama AjhAdInAM gIto gAvAmAM abhyAsa bagaDaze ane "sattA AgaLa zANapaNa zA kAmanuM ?" ema AjhAdI maLI javAnI ? vagere. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 paNa bIje ja divase rajA hatI. ane te divase rUdAtalathI paNa cAra mAIla dUranA kaTosaNaroDa sTezane DhebarabhAInI sabhA ane meghANI paNa AvavAnA che, evI UDatI vAta AvelI. eTale ame cAra-pAMca chokarAo savAranA cAlatA rUdAtalathI kaTosaNa roDa sTezane javA nIkaLyA. rastAmAM phatehapura-nAnuM gAma Ave. gAmanI bahAra rastA upara ja gAmano coro. tyAM gAmanA thoDA mANaso beThelA. ame tyAM thoDo visAmo levA beThA. pUchaparachamAM ame zA mATe kaTosaNa roDa jaIe chIe tenI vAta karatAM meM mAno ke be-cAra vAkyonuM pravacana ja ApI dIdhuM. enI matalaba e hatI ke - atyAre Akho deza AjhAdInI laData laDe che tyAre ApaNe paNa e laDatane ApaNI zakti pramANe sAtha Apavo joIe. bIjuM kaMI na karI zakIe to, sarakArI TapAlamAM posTakArDa na kharIda karIe, TapAla na lakhIe ane ema posTano bahiSkAra karIne briTiza sarakArane sAtha na ApIe." A sivAya ekeya vAra jAhera pravacana ApyuM nahotuM. eTale munizrIe mane bolavAnuM sUcana karyuM tyAre khUba ja kSobha thayo. chatAM munizrIe kahyuM eTale AzA samajI mAMDa mAMDa Ubho thayo. ane dhIme dhIme dhRjatAM dhrUjatAM vaidaphaLInI saphAInI-kIDAnA tharo nIkaLyA ane tenA pratyAghAto sAMbhaLyA te vAto karI. munizrIe tyArapachI samApana karatAM jaina zAstromAM traNagupti ane pAMcasamiti jene aSTapravacanamAtA kahevAya che te sAdI-saraLa bhASAmAM samajAvI ane kahyuM ke, jaina parivArane to A vAta samajAvavAnI na hoya, kAraNa ke jaina sAdhu sAdhvIjI mahArAjo emanA upadezamAM A badhI vAto karatAM hoya eTale khAvAmAM, pIvAmAM, cAlavAmAM, besavA-UThavAmAM, koI vastu ApavA-levAmAM ke maLa-mUtra, ghUMka, lIMTanA nikAlamAM kevI jAgRti rAkhavI ke jenAthI koI paNa jIvane hAni ke IjA na thAya, ane tenI rakSA thAya, e jainone mATe navI vAta nathI. paNa du:khanI vAta che ke, Aje to moTA bhAge kriyA jaDatAne laIne kriyA pAchaLanuM vijJAna bhUlI javAyuM hovAthI rUDha paraMparAvaza sthULa kriyA thAya che. svacchatAnA saMskArane khIlavavAnI apIla karatAM kahyuM ke, svacchatA jALavavI e sakriya ahiMsAnI ane gaMdakI karavI e sakriya hiMsAnI dizAmAM laI jatI kriyA che. munizrInA te rAtripravacanamAMthI dharma-adharma, pApa-puNya ane hiMsAahiMsAnI vAtono marma samajavAnI eka navI ja dRSTi ke sUjha maLI. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 5 AcArya devo bhavaH rojiMdI niyamita saphAIne dasa-bAra divasa thayA haze. zrI zivAbhAI je. paTele munizrIne kahyuM : "mahArAjazrI, saphAI kAmano prabhAva AkhA zahera para sarasa paDyo che. core ne cauTe vAto thAya che : munizrIe A sarasa kAryakrama Apyo che. mane eka vicAra Ave che ke mahino thAya tyAre mAsika samUha saphAI dina ujavIe.'' munizrI to AvI vAtane tarata ja pakaDI le. ane nakkI karI nAkhyuM savAre cAra kalAkano kAryakrama rAkhavo. 30 hajAra jeTalI vasatinA viramagAma zaheranA trIsa vibhAga pADyA. trIsa saphAI TukaDIo banAvavI. UbhAM jhADuM, TopalA, kodALI, pAvaDA, tabaDakAM vagere sAdhano lAvavA mATe Arthika madada paNa meLavavI. myuni. sAthe maLIne Ayojana goThavavuM. saphAIkAma karavA mATe maholle maholle pracAra karI svayaMsevaka bhAI-bahenonI yAdI karavI. ema vyavasthita Ayojana karavAmAM AvyuM. roja baporanA beeka kalAka munizrI, maNibhAI paTela, zivAbhAI paTela, choTubhAI vasanajI mahetA, beeka vidyArthI yuvAno koI koI vakhata ame saphAI samitinA sabhyo paikInAo ema mahollAmAM jatA. sabhA rAkhatA. munizrI saphAInuM mahattva samajAve. svayaMsevA ApanArAnAM nAmo lakhAya. prathama divase ja eka navatara dRzya amArA ane raste jatA sahu koInA jovAmAM AvyuM. sutAphaLInA cokamAMthI bapore munizrI sAthe ame nIkaLyA. jAhera rastAnI bAjumAM ja nAnAM bhUlakAMoe karelI phUlavaDI (maLanI DhagalIo) upara munizrIe hAthamAM rAkhelI jhoLImAMthI rakhyA kADhI, ane maLanI DhagalIo upara nAkhIne te DhAMkI dIdhI. ame sahu Azcaryacakita ke digmUDha jevA banIne A dazya joI ja rahyA. eka jaina sAdhu A rIte dhoLe divase jAhera rastA para thatI gaMdakIne DhAMkI svacchatAnA saMskArane jAgRta karI rahyA hatAM. evI samajaNa to thoDIvAra rahIne thai. zarUmAM te mAre zuM karavuM ? tenI kaMI gama ja na paDI. AkhA raste munizrIe A kAna karIne teo eka Adarza AcArya che te saheja siddha karyuM. eTalI badhI sahajatAthI A banyuM ke, jANe rojiMdI kAmagIrIno A eka bhAga saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. hoya ema svasthatA, svAbhAvikatA, zAMtatA ane samatAnA bhAvo munizrInA mukha para spaSTa dekhAI AvatA hatA. AcaraNa karIne ja dharmano vahevAra vyApaka karI zakAya che e zIkha ApatA eka AcAryanAM darzana munizrImAM thayAM, "AcArya devo bhava'nuM - sUtra sArthaka thatuM joyuM. mane saphAIkAmanA pahelA divase manamAM "dharatI mAraga Ape to samAI jauM" evI je zaramanI lAgaNI thaI AvI hatI te yAda AvI. ane tarata munizrInuM AjanuM A AcaraNa joIne zarama to bhomAM bhaMDArAI gaI, paNa gauravano bhAra anubhavyo. jAtane dhanya mAnI. mAsika samUha saphAImAM 290 bhAIo-bahenoe utsAha ane umaMgathI bhAga lIdho. jemAM vidyArthI yuvA-yuvatI-vepArI-vakIlo-DaoNkTaro-majUro-kheDUto sahue suMdara kAma karyuM. pUro samaya saphAIkAma karIne sahu thAkIne lothapotha thaI gayA jaNAyA. paNa viramagAma AkhuM pahelI ja vAra svaccha banyuM. gaMdakI, kacarAnA DhagalA gADAMnAM gADAM bharIne myuni.e zahera bahAra ghusaDiyAmAM ThAlavyAM. AkhuM viramagAma AvuM cokhkhuM koI vakhata jovAmAM nathI AvyuM, ema loko vAto karatA hatA. munizrInA cAturmAsa pUrA thavAnA chellA divasomAM viramagAma zaheranA mahollAonI svaccha-suzobhita ane sughaDa mahollAonI spardhA rAkhI ane prathama naMbare je Ave temane puraskAra ApavAno kAryakrama rAkhyo. saphAI samitinA sabhyo ke jemaNe AkhA comAsAmAM niyamita rojiMdI eka kalAkanI saphAInuM kAma karyuM hatuM temane prazastipatra ane cAMdIno billo puraskAra rUpe ApI jAhera sabhAmAM emanuM sanmAna karyuM. munizrInA vidAyamAna ane saphAIkArya sanmAna spardhAno kAryakrama, zrI babalabhAI mahetA ane gUjarAta vidyApIThanA zrI maganabhAI desAInA pramukhasthAne yojavAmAM Avyo hato. A jAherasabhA jevI moTI jAherasabhA ane munizrIne Apela vidAya vakhate joDAyelAM bhAI-bahenonI vizALa saMkhyA viramagAmamAM agAu kyAreya jovA na maLyuM hoya tevI vizALa hAjarI ane bhaktizraddhAthI bharapUra evI yAdagAra saMbhAraNA rUpa banI hatI. jinamAM vidAya veLAe munizrIe raceluM kAvya munizrIe ja gAyuM tyAre e kAvya zrotAonI AMkhanAM AMsu bahAra AvatAM bhAgye ja koI aTakAvI zakyuM haze ! Avo Avo UDIe paMkhIDAM premanI pa ra kAvyanI A chela kaDo bolIne munizrI kharekhara pAMkha prasarIne jANa UDI ja gayA ! saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 6 mULImAMthI mIrAM munizrI saMtabAlajInuM sana 1941nuM cAturmAsa bAvaLAnA saMtaAzramamAM hatuM. muMbaInAM zrI kastUrIbena ajamerA ane temanA pati zrI jagajIvanadAsa ajamerA munizrI pratye zraddhA-bhaktinAM preryAM prAyaH dareka cAturmAsamAM munizrI pAse rahevA jAya. saMtaAzramanI sAmenA mahollAmAM mULIbahena nAme eka vidhavA kapoLavaNika bahena rahe. temanA makAnamAM A ajamerA daMpatI bhADethI rahevA AvyAM. munizrI koIka vakhata bhikSA mATe tyAM Ave. te vakhate mULIbahena 23-24 varSanI vayanAM hatAM. piyara vaDodarA pAse pAdarA. nAnapaNamAM ja lagana thaI gayelAM. ane naveka varSanI vaye lagna pachI eka mahinAmAM ja vidhavA banyAM. kapoLavaNikamAM punarlagna thaI zake nahi. sasarAnA parivAramAM mAtra vidhavA sAsu ja hatAM. mULIbena saMtaAzramamAM munizrInI prArthanAsabhAmAM koI koI vakhata jAya. mULIbene munizrInI zIkha sAMbhaLIne sAsunI saMmati meLavI cA nahi pIvAnI bAdhA lIdhelI. jagajIvanadAsa ajame2Ae mULIbenano paricaya munizrIne ApatAM kahyuM : 'emano kaMTha madhura che. bhajano sarasa gAya che. mane emanuM mULI nAma gamatuM nathI. 'mIrAM' rAkhavuM che.' munizrIe paNa emAM saMmati ApI ane 'mULIbahena'mAMthI te 'mIrAMbahena' thayAM. A mIrAMbahena eTale hAlanAM mahAvIranagara ciMcaNInAM kendramAtA mIrAMbahena. mIrAMbahena sAva abhaNa. choTubhAI mahetA. naMdalAlabhAI ajamerA (giradharanagara), jayaMtIlAla khuzAladAsa zAha hirajana Azrama amadAvAda vagerenA gADha paricayamAM AvyAM. sAsu gujarI gayAM. munizrI sAtheno saMparka cAlu rahyo. sAva abhaNa hatAM. eTale kobAmAM kastUrabA kendramAM bhaNavA gayAM. thoDuM lakhatAMvAMcatAM zIkhyAM. munizrI ane munizrInAM paricita vartuLa sAtheno saMbaMdha-paricaya vadhavA lAgyo. emAMthI mIrAMbahenanI icchA munizrInI sAthe vihAramAM sahapravAsI thavAnI thaI. munizrIne vAta karI. munizrIe kahyuM : "tamArI taiyArI haze, paNa mArI taiyArI nathI." mIrAbahenanI pRcchAthI vizeSa spaSTatA karatAM munizrIe A matalabanuM kahyuM, prArthanAmAM roja 'sakaLa jagatanI banI janetA, vatsalatA sahumAM re... bolAya che te mujaba mAtRvat bhAvothI mana vacana ane kAyA vaDe strI jAtine joto thAuM saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 ane e ja pramANe vartana karato paNa thAuM evo AtmavizvAsa daDha thAya tyAre vAta." Ama InkAra karyA jevI vAtane varSo thayAM. pachI munizrInuM sane 1947nuM cAturmAsa sANaMdamAM hatuM. ane cAturmAsa Akho sADA pAMca mahinAno ciMtana ane kAryazibira tyAre rAkhyo hato. temAM pUro samaya keTalAMka bhAIo baheno zibirArthI tarIke rahyAM hatAM. mIrAMbahena paNa emAnAM eka hatAM. A comAsA daramiyAna sArI peThe carcAvicAraNA kasoTI ane cakAsaNI pachI sahapravAsI tarIke mIrAMbahena munizrI sAthe vihAramAM rahe temAM munizrIe saMmati ApI. emAM eka samajaNa spaSTa hatI ke, zrI maNibhAI paTela to sahapravAsI hatA ja. munizrI vihAramAM mIrAMbahena sAthe hoya tyAre te athavA bIjA koI paNa bhAI vihAramAM sahapravAsa karatA hovA joIe. matalaba jo sahapravAsamAM eka bahena hoya to traNa jaNa je pikI munizrI sivAya eka puruSa sAthe hoya e anivArya gaNAyuM. jaina sAdhu tarIke nArIjAtino sparza tyAga to hato ja. bIjI paNa eka maryAdA hatI. rAtrinivAsa hoya tyAM eka ja makAnamAM munizrInA rAtrinivAsa sAthe strInivAsa na hovo joIe. bhAva jagatanI sAthe Ama sthULa rIte paNa keTalIka maryAdAonA pAlana sahita mIrAMbahene munizrInA vihAramAM sAthe pravAsa karavAnuM rAkhyuM. ane jaina samAjamAM bhAre TIkAo, uhApoha, virodha ane AkSepo paNa thavA lAgyA. jaina sAdhujIvananI cAlu paraMparA ane rUDhigata kriyAkAMDomAM keTalAka pheraphAro sane 1937mAM munizrIe karyA ja hatA. pariNAme jaina saMpradAye temane saMgha bahAra mUkyA ja hatA. daza varSa pachI Ama nArIjAtine pravAsamAM sAthe rAkhavAthI jaina sAdhune na kalpe tevuM vartana munizrIe karyuM che ema samajIne keTalAka jaino to kahevA lAgyA ke "jaina sAdhunAM oLakhacihno rajoharaNa, muhapattI, vagere munizrI pAsethI pAchAM laI levAM joIe. pAchA na Ape to kheMcI levAM joIe." pAchA kheMcI levAnI hade to koI na gayuM. paNa koI koI pAchAM soMpI do ema kahetAM tyAre munizrI javAba detA "jaina sAdhu jIvananI samAcarInA mULabhUta niyamonuM pAlana huM karuM chuM. mane A sAdhujIva mAro sAdhanAmAM upayogI lAge che mATe teno tyAga karavo jarUrI nathI lAgyuM. muhapattI ke rajoharaNa jevAM upakaraNa to oLakha mATenAM ane ahisaka vahevAranAM prata ka saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 rUpa cihno che. e sAdhana che sAdhya nathI. sAdhanAmAM e hovA anivArya upayogI nathI. sAdhu dIkSA vakhate mArA dIkSAgurue, nAnacaMdrajI mahArAje e cihno mane ApyAM che. emaNe ApyAM che to pAchAM levAno emano adhikAra mane mAnya che. e pAchAM ApuM ema icchatA hoya to tarata ja pAchAM ApI daIza, e sivAya bIjA icche mATe mAre pAchAM ApI devAM e vAta mane mAnya nathI. sivAya ke e sAdhano mArI sAdhanAmAM bAdhaka lAge to koInAye kahyA vinA paNa huM eno tyAga karI dauM." Ama varSo sudhI AvI carcAo thatI rahI. daramiyAna munizrI saurASTra pravAsamAM javAnA hatA tyAre emanA dIkSAguru nAnacaMdrajI mahArAje zrI maNibhAI paTelane bolAvI kahyuM, "saMtabAlajI mATe lokone khUba mAna che. emanA vicArone jaina samAjane moTA pramANamAM lAbha maLe te mATe tame ene eTaluM samajAvo ke te saurASTranA vihAramAM Ave te daramiyAna eka mIrAMbahenane sAthe na lAve. nAhaka binajarUrI carcA thAya evuM nimitta zA mATe ApavuM ?'' maNibhAIe kahyuM : "khUba vicAra karyA pachI ja mIrAMbahenane sAthe rahevAmAM munizrIe saMmati ApI che. eTale have e Ama sAthe nahi lAvavAmAM saMmata nahi thAya ema huM mAnuM chuM." nAnacaMdrajI mahArAje maNibhAInA bhAthAmAM sAtvika tIra baMdhAvatA hoya ema eka AdhAra Apyo. "juo maNibhAI, jagad guru zaMkarAcArye paNa kahyuM che ke; 'yadyapi zuddham loviruddham, nAcaraNIyam nAkaraNIyam' satya hoya, zuddha hoya, paNa jo lokamata tenAthI viruddha hoya to tevuM kAma na karavuM, na AcaravuM. A anubhavanuM sUtra che ja ne ?'' maNibhAIe jo ke tarata sUjhyuM te sUtra nAnacaMdrajI mahArAjane kahyuM to kharuM ja ke, "mahArAjazrI ApanI vAta to sAcI che, paNa anubhavanuM sUtra e paNa che ja ne ke - tyajedekaMkulasthArthe, grAmasyArthekulatyajet / grAmaM janapadasyArthe, hyAtmArthepRthivItyejet // (kuLa samastanA hitamAM vyakti jokhamI banatI hoya to tevI vyaktine tajavI, gAmanA hitamAM kuLa ADuM AvatuM hoya to kuLane tajavuM, ane dezanA saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 hitamAM gAma ADuM AvatuM hoya to gAmane tajavuM, paNa AtmArthe ke siddhAMtanI ADe AkhI pRthvInuM hita AvatuM hoya to pRthvI samagranuM hita choDavuM, paNa siddhAMta choDavo nahi.). ane ApanA ja ziSya che eTale Apa emane amArA karatAM vadhu oLakho cho. e saMmata thAya ema mane to AzA nathI ja. tema chatAM Apano saMdezo emane kahIza." AvakAro ApyA pachI jAkAro na apAyA mUMjhAtA mananI mathAmaNamAM maNibhAIe munizrIne nAnacaMdrajI mahArAjano saMdezo kahyo. munizrIe maNibhAIne kahyuM : "varSo sudhInI vicAraNA ane kasoTIe kamyA pachI meM mIrAMbahenane AvakAryA che. mArI sAdhanAmAM mAtRjAtinAM pratIka tarIke te ghaNAM upayogI banyAM che. emanI saccAI, nirmaLatA, nirbhayatA ane dRDhatA joIne emanA pratye sahuno Adara vadhyo che. game tevI TIkAo ane AkSepo vacce e TakI rahyAM che. have koI paNa jAtanA kAraNa vinA mArAthI emane bhale thoDA samaya mATe paNa sAthe rahevAnI nA kema pADI zakAya ? e to jAkAro ApavA jevuM ja thAya ane evo jAkAro mArAthI na ja apAya. A sAmAjika mUlyanI rakSAno savAla che alabatta, mIrAMbahena pote icche ane pravAsamAM sAthe na rahe to mAro Agraha nathI ke te sAthe rahevA ja joIe." maNibhAIne mATe A kaMI navI vAta nahotI. paMdara paMdara varSanA sahavAsathI mIrAMbahenanI zaktinI khUbIo ane khAmIono sArI peThe abhyAsa emane hato ja eTale munizrInA kahevAno marma samajatAM emane vAra na lAgI. ane mIrAMbahenane to mIrAMbAInI bhajananI kaDI "bhAI choDyA baMdhu choDyAM, choDyAM sagAMsoI" nI jema "saMtabAla saMga baiTha baiTha lokalAja khoI" jevuM ja dRDha manobaLa keLavI rahyAM hatAM. maNibhAIe dalIla karavApaNuM rahyuM nahi. munizrInI sAthe ja mIrAMbahena paNa saurASTra gayAM ja. ukhAthI nAnacaMdrajI mahArAje AvakAryA, mIrAMbahenane mIrubhAI nuM biruda paNa ApyuM. ane thoDA divasa nAnacaMdrajI mahArAja sAthe. pravAsamAM paNa rahyAM. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mIrAMbahene "saMtabAla : mArI mA pustikA lakhI che. enI prastAvanAmAM A saMdarbhamAM ame dharmarAjA ane kUtarAnuM udAharaNa TAMkatAM lakhyuM che tema, dharmarAjA jevA dharmapuruSa sAthe thoDAM pagalAM kUtarAe sahapravAsI tarIke bhaya hatAM. te kUtarAne bahAra rAkhI, pote ekalAne mATe svargamAM praveza meLavavA svarganA daravAjA UghaDatA hoya ane kUtarAne sAthe rAkhavAthI svarganA daravAjA baMdha rahetA hoya to dharmarAjAno svadharma ema kahe che ke jeNe potAno satsaMga, bhale thoDAM DagalAM paNa karyo che tene jAkAro ApIne potAne ekalAne svarga maLatuM hoya topaNa joItuM nathI. to saMtabAlajI jevA satyArthI puruSano saMga varSo sudhI karyo. ane pariNAme aneka apamAno, AkSepo, meNAM-ToNAM ane TIkAo sahI lIdhAM ane potAnAM ucca cAritryanAM ane bhaktizraddhAnA baLe TakI rahyAM temane saMtabAlajI kema jAkAro ApI zake ? chelle chelle saMtabAlajIe karelI vAta ane batAveluM valaNa paNa samajavA jevuM che. saMtabAlajI sane 1968 nA cAturmAsathI 1982nA mArca sudhI pUrA cauda varSa cicaNImAM sthiravAsa rahyA. mahAvIranagara AMtararASTriya kendra-ciMcaNInA cAra vibhAga : (1) nAnacaMdrajI mahArAja vibhAgamAM sAdhusamAjane, (2) zrImad rAjacaMdra vibhAgamAM nivRtta ane sAdhanAlakSI vAnaprasthI sAdhakone, (3) gAMdhIjI vibhAgamAM samAja parivartananAM racanAkAryo mATenA samAjasevakone ane (4) paMDita javAharalAla naheru vibhAgamAM rAjya zAsanakartAone yugAnurUpa tAlIma ApavAnI yojanAnuM bhavya ane surekha citra munizrInI kalpanAmAM hatuM. bIjI anukULatAo to maLI rahevAno saMbhava kalpI zakAto hato paNa eka moTI pratikULatAno kema ukela karavo enI kazI gaDa koIne besatI nahotI. A pratikULatA te mIrAMbahenanI prakRti. mIrAMbahenanI kasoTIno gaja "saMtabAla". e gaje mIrAMbahena pote to kasoTImAM uttIrNa thAya paNa kendramAM AvanAra darekanI kasoTI paNa e gajathI karavA mIrAbahena besI jAya. bhAgye ja koIka emAM pAsaguNa meLavI zake. ane TokyA-vaDhyA vinA emanAthI rahI zakAya ja nahi"satyaM vada priyaM vada" e sUtranA prathama bhAgano barAbara amala te saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 karatAM, paNa, pAchaLanA caraNano amala karavA jevI prakRti nahi hovAthI sAcI vAta paNa apriya rIte kahetAM. sahuno eka sarakho varSono A anubhava hato. ane spaSTa tAraNa kADhyuM ke, mIrAMbahena jo prakRti sudhAre ane sAcuM lAge te madhura vANIthI sAmAne samajAve to sonuM che, temAM sugaMdha bhaLe, ane kendranA vikAsamAM raheluM A prabaLa avarodhaka tattva dUra thaI jAya ane to kendrano vikAsa ane pragati paNa thaI zake. chellA varSomAM (cokkasa divasa yAda nathI) munizrI sAthe ekAMta carcAmAM ame munizrIne A vAta karI. munizrIe kahyuM : "tamArI vAta sAcI che, paNa chevaTe to kudaratanuM dhAryuM ja thAya che, ema samajI samAdhAna meLavavuM rahyuM.' ame kahyuM : "paNa mahArAjazrI ahIM to mIrAMbahenanuM dhAryuM ja thAya che. e nA pADe pachI ahIM emanI icchAnI u52vaTa koI jaI zakatuM nathI. emanI nA paNa vastunA guNadoSa para hoya che evuM ye nathI. e kahe che te sAcuM che mATe Apa saMmata thAo cho evuM paNa ame mAnatA nathI. mIrAMbahenanI vAta khoTI hoya chatAM Apa emane kazuM kahetA nathI. emanI icchA vagara ahIM kazuM paNa kAma na thAya to paNa Apa sAva anAsaktithI cAlatA ho ema amane lAge che. pachI A kendrano vikAsa kaI rIte thaze ?" munizrIe javAbamAM kahyuM : "Aja sudhI ApaNe nArIjAtinI bhayaMkara avahelanA karI che e pApanuM prAyazcita koIke to karavuM paDaze ne ? mIrAMbahena to eka nimitta mAtra che. varSo sudhInA sahavAsa pachI paNa te potAnI prakRti para kAbU rAkhI zakatAM nathI. to puruSajAti paNa hajAro varSa pachI potAnI puruSapradhAna prakRti kyAM badalAvI zakyo che ? kharekhara to strI-puruSa baMnee potAnI A prakRti badalAvavI joIe. mIrAMbahene potAnI prakRti sudhAravI joIe. ane tamArA jevAe emane samajAvatA rahevuM joIe. meM to emane mAtRjAtinAM pratIkarUpa mAnyAM che. ane kendramAtAnuM sthAna paNa ApI dIdhuM che te prakRti sudhA2ze evI AzA rAkhIe. ane kendrano vikAsa thavAne jyAre paNa nirmANa thayuM haze tyAre thaze ema samAdhAna meLavIne dhIraja dharIe.' chelle eka dalIla karavA khAtara ja ame karI ! "mahArAjazrI A kaMI buddhimAM UtaratuM nathI.' saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 munizrIe pUchayuM : "tamane mArAmAM zraddhA che ?" ame hA pADI. munizrIe kahyuM : "jo mArAmAM zraddhA che to A kahyuM te meM ja kahyuM che ne? mArA kahevAmAM zraddhA kema nathI ?" tyArapachI koI paNa vakhata e praznanI carcA ke vAta amAre munizrI sAthe thaI nathI. eka tarapha bhavya vizvavyApaka banI zake tevI, AMtararASTrIya kendranA vikAsane mATe badhI anukULatAo, ane bIjI tarapha mAtRjAtine nyAya ApavAnI vAta. A bemAM prathamanI eka taraphavALI vikAsanI vAta jatI karavI ane bIjI taraphanI nyAyanI vAta para aDolapaNe aDaga rahevAnI sahajatA. satyArthI puruSanI A siddhi hatI. enA darzananI eka vadhu jhAMkhI te vakhate thaI. paLepaLanI jAgRti munizrIe dIkSA lIdhA pachI bAlaMbhA prathama vakhata gayA. mosALa bAlaMbhAmAM nAnA hatA tyAre nAnI pAse tyAM ghaNo vakhata rahelA. nAnI jANe ke zivA (saMtabAlajInuM nAma zivalAla hatuM)ne bAlaMbhAnI prakhyAta madhura TeTI bahu bhAve che. nAnIne tyAM saMtabAlajI bhIkSA vahoravA gayelA. nAnIe hoMzathI TeTI paNa vahorAvelI. zrI dulerAya mATaliyA te divasomAM bAlaMbhA hatA. bIje divase emaNe joyuM ke, munizrI gocarI levA gayA nathI. eTale pRcchA karatAM jANyuM ke, munizrIne upavAsa che. e jANIne saheje pUchyuM ke Aje upavAsa kema che ? munizrI javAba dhImA hAsyamAM vALIne mauna rahyA. mATaliyAbhAIne manamAM thayuM ke, kAraNa vagara to upavAsa kare nahi. eTale kAraNa jANavA mAgyuM, to paNa hasyA eTale mATaliyAbhAIe pUchyuM, "amArAthI kaMI bhUla thaI gaI che ?' munizrIe kahyuM : "nA, nA, evuM kaMI nathI.' "to pachI zuM kAraNa che te to kahevuM joIe ne ?" saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 Ama Agraha rahevAthI ane bina jarUrI gerasamaja na thAya ema samajI munizrIe spaSTa kAraNa kahyuM : "gaI kAle nAnIne tyAM bhIkSA vahoravA gayo hato. nAnIne khabara che ke mArA zivAne TeTI bahu bhAve che. eTale tAMsaLI bharIne TeTI samArelI taiyAra rAkhelI." pAtarAmAM vahorAvatI vakhate vadhu na paDe te mATe meM hAMuM... hAMuM... ema karyuM.. paNa AkhI tAMsaLI TeTI pAtarAmAM ThalavAI gaI. vadhAre paDatI vahorAvAI che ema to lAgyuM ja, paNa sAthe sAthe bhAvatI vastu che ne ? bhale vahorAvI. Avo bhAva paNa thayo. svAdavRtti paranA saMyamanI A zithila vRtti ja hatI. AvI zithilatAno pastAvo to thayo ja, paNa pharI evI zithilatA na AvI jAya te mATe kaMIka prAyazcita paNa karavuM joIe ne? eka upavAsanuM tapa e A prAyazcita mATe che mArA ja dUSita karmanI nirjarA mATenuM A tapa che. bIjA koInI bhUla che evuM nathI." mana, vacana ane karmathI doSa karavo nahi; bIjA pAse karAvavo paNa nahi, ane koI bIjuM doSa kare to tenuM anumodana paNa manathI vacanathI ke kAyAthI paNa karavuM nahi. Ama nava prakAre doSa na karavAno saMkalpa jaina sAdhu letA hoya che. mokSamArganI sAdhanAmAM A saMkalpa upayogI bane che. sAdhanA kALamAM A saMkalpanA pAlanamAM kSati thavI svAbhAvika paNa che, paraMtu bhagavAna mahAvIre emanA prathama gaNadhara prakAMDa paMDita gautamane kahyuM hatuM ke, "he gautama eka kSaNano paNa pramoda karIza nahi, matalaba pramAda na karavo eTale kSaNe kSaNe jAgRta rahevuM. jethI manathI paNa doSa thaI jAya to jAgRti hoya to tarata khyAla Ave. ane te doSa pharI na thAya tene mATe paNa jAgRtipUrvakano IlAja thaI zake. mahAvIra bhagavAnanI A zIkhano amala yathArthapaNe saMtabAlajIe A TeTIvALA dAkhalAmAM karyo te temanI satata ane paLepaLanI jAgRtinuM pramANa che. evo ja bIjo paNa eka dAkhalo joIe. sane 1946nA unALAmAM araNeja (tA. dhoLakA)mAM munizrInA sAMnidhyamAM vizvavatsala ciMtaka varga' bharavAmAM Avyo hato, te vakhate huM dhaMdhArthe siMdha haidarAbAda hato. paNa raMga pAko lAgI gayo hato, eTale haidarAbAdathI A daseka divasanA vargamAM pUro samaya hAjara rahyo hato. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 zrI ravizaMkara mahArAja dara varSanI jema A vargamAM vyAkhyAna ApavA AvyA hatA. eka divasa munizrI bapo2nI bhikSA levA najIkanA eka mAIla dUra Avela javAraja gAmamAM gayA hatA. sAthe ravizaMkara mahArAja paNa gayelA. bhikSA vAparIne teo araNeja pAchA AvI gayA hatA. rAtre prArthanA pachInA prAsaMgika saMbodhanamAM munizrIe vedanAbharI vANIthI potAnI vedanA rajU karatAM kahyuM : "Aje javArajamAM meM bhikSA lIdhI, pachI pAtarAM sApha karavA mATe caNAnA loTano upayoga karyo, sAmAnyapaNe to e loTa pachI koIka ThekANe paraThI devAmAM Ave che. paNa Aje sAme ja ravizaMkara mahArAja beThA hatA. manamAM thaI AvyuM ke, jaina sAdhu koI paNa vastu nakAmI javA detA nathI. upayoga karavA jevo hoya teno upayoga karI ja le che. e ravizaMkara mahArAja paNa jue-jANe-samaje, AvI dRSTithI koI vakhata Ama pAtarAM sApha karelo loTa khAdho nahoto, paNa Aje mahArAjane dekhADavA khAtara ja khAdho. Ama loTa khAvAmAM to koI doSa nahoto. paNa enI pAchaLa vRtti upayoganI nahotI, pradarzananI dekhADAnI hatI. ane AvI pradarzana ke dekhADavA mATenI kriyA e doSa che. tenI atyAre jAheramAM kabUlAta karIne ane mahArAjanI temaja varganAM sahu zibirArthIonI kSamA mAgI lauM chuM. A doSano pazcAttApa to munizrIe Ama jAheramAM paNa karyo ane AchuM AchuM smaraNa che ke, kaMIka prAyazcita paNa lIdhuM. cittazuddhi thAya to ja jinamArga ke mokSamArga para AgaLa DagalAM bharIne gati-pragati thaI zake, ema munizrInI upadezavANI AvAM udAharaNathI sArthaka thatI joI ane te vANI sAMbhaLanAra ke vartana jonAranA mana hRdaya para prabhAva paDato paNa joyo, anubhavyo. 8 nisargamAM sahu sarakhAM sUjelAM narmadA kinAre raNApura gAmamAM sane 1937mAM eka varSanuM kASTha mauna saMtabAlajIe rAkhyuM hatuM. sAdhanAkALanA A gALAmAM temane je kaMI darzanavizuddhi ane aMtaHkaraNamAMthI sphUraNAo thaI temAM eka muddo strI-puruSane samAnabhAve jovAno ane e ja rIte samAna vartana karavAno hato. jIvamAtramAM kudaratI cetanatattva che te to samAna ja che. cetananA vikAsamAM ane tenI kakSAmAM bhinnatA hoya che. koImAM eka jAtanI vizeSatA hoya to saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 . koImAM bIjI jAtanI vizeSatA hoya paNa tethI A bhinnatA e kaMI koInI UMcA ke koIne nIcA batAvavAnuM sUcana karatI nathI. munizrInA samyaguM jJAna ane samya darzane A vAtanI saiddhAMtika ane tattvathI pratIti to munizrIne karAvI hatI, paraMtu puruSapradhAna prakRti ane puruSapradhAna samAjaracanAne kAraNe vyavahAramAM to puruSa jAti nArI jAtine potAthI halakI ja mAne che, ane puruSa jAtine nArI jAtithI zreSTha mAne che. vaLI vadhu duHkhada ane zaramajanaka vAta to munizrIne e lAgI ke je jaina dharma koI paNa jAtanA-jAtinA jJAtinA-komanA dharma saMpradAyanA bhedabhAvane mAnato ja nathI, ane "sakaLa jIva te siddha sama" mAnIne je jIva samaje, puruSArtha kare to mokSapada pAme, kevaLajJAnI thAya, ane tIrthakara bhagavAna thaI zake, ema anubhava pachI kahe che, te ja jaina dharmamAM 20 varSano yuvAna Aje ja dIkSA laIne jaina sAdhu banyo hoya tene 80 varSanAM 60 varSathI dIkSita thayelAM jaina sAdhvIjIe vidhisara vaMdana karavAM ja joIe. jyAre te sAdhue A sAdhvIjIne vaMdana na ja karavAM evI praNAlI ane paraMparA jaina samAjamAM cAlI Ave che. A paraMparAnA samarthanamAM 'puruSa jyeSTha' zabda koIka zAstramAM koIka saMdarbhamAM lakhAyo haze teno AdhAra paraMparA ane rUDhipUjako ApatA hoya che. A smaraNo lakhanAra lekhaka evA ame to e paNa joyuM che ke, dhaNI moTI uMmaranA ane dIkSA lIdhe ghaNAM varSo thayAM che, tevAM ucca cAritrazIla viduSI sAdhvIjI, yuvAna vayanA ane tAjA ja dIkSita thayelA sAdhu mahArAjane zAstrano abhyAsa karAvatAM hatAM. sAdhvIjI gurusthAne hatAM, te nIce beThAM hatAM, ane sAdhujIne zIkhavatAM hatAM. sAdhujI ziSyanA sthAne hatA. te bAjoTha ke pATa para uccasthAne besIne sAdhvIjI pAsethI zIkhatA hatA. ame munizrIe karelA pheraphArano dAkhalo ApI A anucita paraMparAmAM sudhAro karavAnI vinaMtI karatAM AdarapUrvaka kahyuM : "kamamAM kama eTaluM to karo ke jyAre bhaNavA-bhaNAvavAnuM rAkho tyAre to ziSya gurunAM yogya sthAne nIcA UMcA sthAne besavAnuM rAkhatA ho to baMnenA guru ziSyanA sthAnanuM mahAgya ane mahimA che te to sacavAya." paraMtu saMtabAlajI jevAM jJAna, darzana ane cAritryamAM samyagu bhAva bhayo che tevA sAdhupuruSanI vANI ane cAritryanI asara A paraMparAvAdI rUDha saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 kriyA para thatI vyavahAramAM jovA maLatI nathI. tyAM amArA jevA gRhastha kahe enI asara to kyAMthI thAya ? munizrIe to sane 1937thI ja A paraMparAmAM pheraphAra karIne sAdhvIjIne vaMdana karavAnuM cAlu karI ja dIdhuM hatuM. jAhera nivedana paNa karyuM ja hatuM. zabdonA arthaghaTana ane paraMparAmAM yugAnukULa parivartana karavAnA potAnA abhigama ane valaNa mATe munizrI zAstronA AdhAro paNa koI koI vakhata TAMkIne udAharaNa paNa ApatA. matalaba, puruSa liMgavALo puruSa jAtino puruSa nahi, paNa strI ane puruSamAM rahela 'AtmA zreSTha' che ema artha amane samajAvyo hato. ane te arthamAM to strI ke puruSa baMnemAM rahelo AtmA ke caitanya zreSTha ja che. A strI puruSa samAnatAnI munizrInI maulika vicAraNA keTalI badhI satyanAM mULa tarapha laI janArI hatI teno eka vadhu dAkhalo joIe. zrImad rAjacaMdranA vicArothI to munizrI AMtara bAhya otaprota hatA. zrImad kAvyanI eka kaDImAM "gaNe kASThanI pUtaLI te bhagavAna samAna' ema zabda racanA che. munizrIne lAgyuM ke bhagavadbhAva mATe strIne lAkaDAnI pUtaLI rUpe ja zA mATe jovI ? vAsanA kSaya mATe ke vikAra upara vijaya meLavavA mATe strIpuruSa baMnee puruSArtha karavAno che. to strIne strI rahevA devI ane tenA pratye mAtA che, tema mAtRvat bhAve puruSe jovuM ema zA mATe nahi ? eTale emaNe zrImad kAvyanI e kaDIne nIce pramANe pheraphAra karIne eka patramAM zrImad bhakta evAM jijJAsu sAdhikA bahenazrI puSpAbena araviMdabhAI mahetAne lakhI. "gaNe mAtRvat nArIne, te bhagavAna samAna'' joke A vyaktigata vAta ane vyaktigata karela pheraphAra vyApaka karavAno kazo prayatna thayo nathI. paraMparA, rUDhi ane mAnyatAomAM vikRtio patharAIne UMDI jaDa nAkhI bese che tyAre krAMtadraSTA mahApuruSo koI ne koI nimitta pUruM pADIne temAM mULabhUta ane krAMtikArI pheraphAro karatA ja hoya che. strI puruSanI samAnatAnI prasthApanA mATe tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra svAmIe karela abhigraha ane pAMca mahinA ne paccIsa divasanA upavAsa pachI saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 bhigraha pUro thAya che tyAre caMdanabALAne hAthe thayela pAraNA prasaMge caMdanabALAnA thinI beDIo tUTI gaI. te prasaMgane munizrI rasika ane rocaka bhASAmAM rNavI kahetA ke, A ghaTanA itihAsa hoya ke rUpaka hoya, paNa teno sAra to eka ja che ke te kALe strIne DhoranI jema jAhera lIlAmathI gulAma tarIke vecavAmAM bAvatI. strIne zAstra bhaNavAno, sAdhvI banavAno adhikAra nahi hato. strIne mokSano, kevaLajJAna pAmavAno ke tIrthakara thavAno adhikAra ja nathI. kAraNa strI jAtimAM e kSamatA ja nathI, evI mAnyatA e vakhatanA samAjamAM hatI. mallIdevI 19mA tIrthakara thayA temane mallInAtha saMbodhana lagAvI dIdhuM te AvI mAnyatAnuM ja sUcaka che. saMtabAlajI samajAvatA temAMthI ame evuM samajyA ke, strI-puruSamAM helA cetananI ke AtmAnI kSamatA samAna ja che. bannenI prakRtimAM guNa dharmanI bhinnatA che te to saMsAramAM saMtAnotpattinuM sarjana kArya cAlu rAkhavAnuM che tene kAraNe kudaratI guNadharma strI-puruSamAM kudarate ja bhinna nirmANa karyA che. strIe saMtAnanuM bIja grahaNa karavAnuM, saMgharavAnuM, saMvardhana karavAnuM, ucheravAnuM vagere kAmo karavAnAM che, tethI tenA guNadharmomAM samarpaNatA, grahaNazIlatA, sahiSNutA, komaLatA ane mRdutA, kaSTa sahevAnI ghasAvAnI zakti e badhuM puruSa karatAM vizeSa pramANamAM che. mATe ja strI saMtAnaprApti ane saMtAnono uchera supere karI zake che. e ja rIte puraSa, bIja ApanAra hovAthI tenAmAM AkramakatA, zaurya, kauvata vagere gaNadharmo vizeSapaNe che. e che to te supere bIjAropaNa karI zake che. paraMtu A vizeSatAo e kaMI zreSThapaNAnuM ke hInapaNAnuM athavA UMcA nIcApaNAnuM sUcaka nathI. zreSThatA, hInatA, uccatA ke nIcatA e to dareka vyaktinAM kevA karmo che tenA uparathI ja tenuM mApa nIkaLI zake. AvI samajaNa maLatI hovA chatAM jUnA saMskAravaza ane mahadaaMze vAtAvaraNa paNa haju puruSapradhAna samAjaracanAne anurUpa hoI ame, kAryakaro paNa haju strI puruSa samAnatAno vyavahAra karavAmAM ghaNA UNI UtarIe chIe. tyAre munizrInuM jIvanakArya kaMIka dIvAbattIno prakAza phelAvIne pheraphAra karavAnuM sUcavI jAya che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 9, chANiyA ghauM sana 1946no "vizvavatsala ciMtaka varga" araNeja (tA. dhoLakA)mAM hato. eka Akho divasa savArathI sAMja sudhI varganAM tamAma bhAI-baheno gUMdI gAmanI sImamAM Avela "acalezvara mahAdeva" (hAlano gUMdI Azrama)mAM munizrInI sAthe rahyAM. gUMdI gAmanI jANItI vepArI peDhI zeTha catura gokaLanA yuvAna putra haribhAI vargamAM dAkhala thayA hatA. te kahetA hatA ke, "A mahAdeva ane A taLAva tathA rAyaNa, jAMbu, AMbalInI ghaTAdAra jhADI, nAnI evI phUInuM mIThuM dharAka pANI e badhuM joIne ame ene bhAlanuM kAzmIra kahIe chIe. sIdhuM sAmAna sAthe ja laI gayA hatA. jamI paravArI baporanA varganuM munizrInuM vyAkhyAna sAMbhaLIne ame varganAM thoDAM bhAI-baheno munizrI sAthe gUMdI gAmanA bhaMgI vAsamAM gayAM. te vakhate vepAra dhaMdho viramagAmanI kApaDanI dukAna uparAMta siMdha haidarAbAdamAM paNa mAre hato. eTale tyAre huM haidarAbAdathI araNeja vargamAM Avyo hato. gUMdInA bhaMgIvAsamAM be lImaDAnAM jhADa hatAM. tyAM munizrI ane ame beThA, bhaMgInA sAte gharanAM nAnAM moTAM sahu tarata bhegAM thaI gayAM. munizrIe temane prazno pUchI pUchIne mAhitI meLavI. chokarAMo nAgApUga, puruSonAM zarIra taddana ughADAM TUMkA DhIMcaNa sudhInAM paniyAM (dhotIne e pAniyuM kahetA) te paherelAM. mAthe melakhAyAM, strIo lAja kADhIne eka chAparAnI osarImAM avaLe moDhe ToLe maLIne beThelI. ghara kahevAya eTaluM ja, mATInAM paDuM paDuM thAya tevAM bhIMtaDo. bAraNAM to koIka ja gharane. chAparAM upara dezI naLiyAM. jUnAM patarAM. eka nAno aMdhAriyo oraDo. nAnI osarI. ekAda gharamAM ame najara pheravI to mAMDa mAMDa aMdhArAmAM joyuM ke oraDAmAM beeka jUnA DabA, cUlo, eka vAMsaDAnI vaLagaNI upara gAbhA jevAM betraNa lUgaDAM, eka mATaluM ema dekhAyuM. AvI kAramI garIbImAM khoDAbhAI, kasubhAI, mohanabhAI vagere bhaMgIbhAIoe kahyuM : 'majA, majo che bApajI.' "kAma zuM karo cho ?' evA praznanA javAbamAM sAMbhaLyuM ke - 'sArA paratApa gAmanA. roja savAre vAsIdAM vALIe teno roTalo maLe che. sAre mATe gaLyuM moTuM karAve. kadIka lUgaDuMya Ale.' saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 roTalo keTalo ane kevo Ape ?' TADho ja hoya ne bApajI, koI phaDaza to koI Akho ye Ale.' 'pIvAnA pANInuM kema che ?' gAmanA kUvethI Ale che bApajI.' chokarAM nizALe bhaNavA jAya che ?' amAre bhaNIne sAyeba thoDA thAvuM che ? bhaNe pachI A vAsIdAM majUrI ka kare ?' thoDe dUra kaMIka dhokAthI jhUDAtuM joIne pUchyuM : 'A zuM dhokAve che ?' 'bApajI, e to ghauM dhokAvIne chUTA pADe che. vadhu vigate jANyuM ke, ghauMnA khaLAmAM hAlarAMmAM baLada hAle tyAre moDhuM nAMkhIne ghauM khAya. thoDA ghauM chANanA podaLAmAM Akhe AkhA bahAra kADhe. te chANa lAvIne sUkave, jhUDIne ghauM chUTA pADe. dhoIne tene daLe ane roTalA ghaDIne khAya, A ghauM chANiyA ghauMthI bhAla AkhAmAM gAme gAma oLakhAya ane bhaMgI varganA parivAro ja te khAya. A dRzya ane A vAta ame zibirArthIoe to jiMdagImAM prathama vakhata ja joyuM-sAMbhaLyuM. munizrIe rAtre prArthanA pachI pravacanamAM A vAta vaNI laIne sukhI saMpanna varganI keTalI moTI javAbadArI ane pharaja AvA pachAta ane garIba varganA kalyANa mATe che te kahyuM. kahevAmAM bhArobhAra saMvedana pragaTatuM hatuM. traNeka varSa pachI A ja acalezvara mahAdevamAM sarvodaya AzramanI sthApanA thaI ane bhAI navalabhAI zAhe zikSaNa kAryanI zarUAta chAtrAlayathI karI tyAre A ja gUMdI gAmanA bhaMgI bALaka gAMDiyo (navuM nAma goviMdane e ja khoDAbhAI bhaMgI ke je goviMdanA pitA thatA hatA) chAtrAlayamAM mUkavAnI mAMgaNI karI tyAre navalabhAIne khoDAbhAIe kahyuM ke - "jhero chokarAM che. gAMDIyA ekane laI jAo.' bhAlanA bhaDavIra AgevAna dhoLI kamAlapuranA kALu paTele chAtrAlaya dvArA phaMDa ekaThuM karavAmAM mahattvano phALo Apyo hato. A kALu paTele chAtrAlayamAM A bhaMgI bALakane taLapadA paTelanA bALako sAthe rAkhavAmAM vAMdho lIdho, paNa navalabhAInI makkamatA ane munizrInI pradeza upara moTI asara hoI kALu saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 paTelano vAMdho cAlyo nahi. kALe karIne to gUMdI AzramanA ghare gharanA rasoDA sudhI ane AzramanA samUha bhojananA rasoDAnA rasoiyA tarIke varSothI bhaMgI parivAranAM strI-puruSo vinA rokaToka ane mAna-Adara sAthe pahoMcI gayAM che. pradeza Akho A jANe che, ane Azramane rasoDe bhaMgI rasoiyAnA hAthe banelI svAdiSTa vAnagIo vinA saMkoce brAhmaNathI bhaMgI sudhInI badhI jJAtinA loko jame che. gUMdIno jhINAbhAI nAmano bhaMgI bALaka AzramamAM ja bhaNyo, moTo thayo ane kuzaLa rasoiyo banIne Aje jhINA mahArAja tarIke AkhA paMthakamAM oLakhAya che. beThI krAMti kaho ke utkrAMti kaho tenuM darzana ahIM thAya che. samAja parivartana mATe apAra dhIraja ane sAmasAmA saMgharSa karIne nahi paNa mAnasa parivartana karIne thatA AvA pheraphAro paNa samAjazAstrIone eka abhyAsa karavA jevo viSaya pUro pADe che. - Aje to sAtamAMthI 70 ghara potAnAM thayAM che. chANiyA ghauM to kadAca yAda paNa nahi AvatA hoya. vAsIdAM, TADhA roTalA sadaMtara baMdha thayA che. keTalAya prAthamika zikSako banyA. amadAvAda nokarI dhaMdhe paNa vaLagyA. 50 varSa pahelAM thayelA saMta samAgamanuM A saMbhAraNuM Aje paNa sahune dhanyatAno anubhava karAve che. 10 tapanuM sAmAjikaraNa sana 195ranuM cAturmAsa munizrInuM khasa (tA. dhaMdhUkA)mAM hatuM. eka rAtre prArthanA sabhA patyA pachI paDakhenA gAma bagaDanAM eka kuMbhAra DozImA munizrIne ekalA maLavA AvyAM. ekAMtamAM besI raDatI AMkhe AMsu sAthe potAnI ApavItI emaNe munizrIne karI. sAra e hato ke, potAnA gharamAM cora lokoe rAte khAtara pADyuM. garIbanA gharamAM to bIjuM zuM hoya, paNa je kaMI hatuM te vALI-coLIne sApha karI nAkhyuM che. thoDAM kapaDAM, thoDA vAsaNa ane cAMdInA dAgInA maLI rUpiyA pAMcasonI matA corANI che, baravALA polIsa thANAmAM phariyAda to karI che, paNa kaMI thayuM nathI. gAmamAM to cora koNa koNa che enAM nAma sAthe vAto paNa thAya che. A corI karanAra gAmanA ja kAThI che. badhA jANe che. paNa vAghane saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 koNa ke, ke tAruM moTuM lohIvALuM che? polIsa to A cora loko sAthe maLI gaI che, mAruM garIbanuM koNa sAMbhaLe ? gAmanA samaju vepArIe mane kahyuM ke, DozImA, tame khasamAM saMtamahArAja che tyAM jaIne vAta karo. te tamane kaMIka madada kare to, bAkI to badhuM rAmabharose, vAye vAta mArI jaze. Ama vepArInA kahevAthI bApajI tamArI pAse AvI chuM. koIne kahyuM nathI, ane rAte AvI chuM. jethI koIneya khabara nA paDe. vepArIe paNa emanuM nAma ApavAnI nA pADI che. have to eka tamAro Azaro che." munizrIne A vAta sAMbhaLIne bhAre ciMtana maMthana thayuM. chello ane eka mAtra Azaro dhArmika puruSa pAse mAgyo che. dharma AmAM kaMI karI zake ? "dharma daSTie samAjaracanA'no mahAna prayoga hAtha dharyo che. corI lUMTa e rAjyazAsane jovAnI bAbato che. paNa rAjyazAsana tyAM kaMI madadarUpa na thaI zakatuM hoya to zuM karavuM joIe? dharma dRSTie dhArmika saMsthA sAmAjika saMsthA gAma loko ema koInI javAbadArI ke pharaja kharI ? kaMI spaSTa citra te vakhate thaI zakyuM nahi, paNa muddo hAtha dharavo joIe ane DozImAne zakya te sadhiyAro Apavo joIe ema to lAgyuM. eTale DozImAne munizrIe kahyuM : "ema karo, tame ane gAmanA ekAda be vepArI eka vakhata mane maLI jAo. pachI AgaLa zuM karavuM te vicArazuM." DozImAe kahyuM to kharuM ke ""bApajI vepArI koI AvavAnI hiMmata nahi kare. pelA cora lokone khabara paDe to te vepArIne tyAM ja khAtara pADe eTale coranA DarathI koI Avaze nahi." munizrIe to topaNa kahyuM ke, "tame vAta to karajo, kahejo ke mahArAje khAsa kahyuM che." bIje divase be vepArI ekalA munizrIne maLI gayA. ane DozInI vAta sAcI che tenuM samarthana karatAM bagaDamAM ane AjubAjumAM Ama corI lUMTa thavAnI ane baravALA thANAnI cora loko sAthenI sAMThagAMThanI kaDIbaMdha vAto karI. munizrIe kheDUtamaMDaLanA AgevAnone temaja dholerAthI nAnacaMdabhAI (hAla sANaMda rahetA jJAnacaMdrajI)ne bolAvI lIdhA, bagaDanAM A DozImAne tyAM paDelA khAtaranI vAta karI. ane bagaDamAM jaIne A kissAnI badhI sAcI hakIkato meLavavA tapAsa karIne ahevAla rajU karavAnI sUcanA ApI . saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 nAnacaMdabhAI bagaDa gayA. pANI sudhdhAM bagaDanuM na pIvuM, evA saMkalpa sAthe gayA. roja savAre jAya. sAMja sudhI rokAya. dhIme dhIme gAmalokono saMparka vadhavA lAgyo. kunehapUrvaka vAto karI karIne cora ane corI karanAra koNa koNa che te vAto jANI lIdhI. jANelI vAto sAcI che tenI khAtarI parokSapaNe karI lIdhI. anAyAse paNa corI karanAranAM nAmo sAcAM hatAM te ja jANavA maLyAM. divasonI tapAsa pachI maLelI tamAma mAhitI munizrI pAse 2jU thaI. munizrIe kheDUtamaMDaLanA AgevAno sAthe paNa saMparka cAlu rAkhI A kissAmAM lokazaktino upayoga karavAnI pUrvabhUmikA taiyAra karavA mAMDI hatI. corI karanAra koNa che tenI khAtarI thayA pachI dharmadraSTinI samAja racanAmAM zuM karavuM ? e savAla Avyo. vaLI je kaMI karavApaNuM Ave temAM lokazakti mukhya rahevI joIe. lokazAhI zAsanamAM kSati na pahoMce tema thavuM joIe. rAjyanI polIsa ke taMtrane vacce na AvavuM paDe te paNa jovuM joIe. ane pariNAma paNa AvavuM joIe. Ama aneka pAsAMo dhyAnamAM rAkhI A kAma karavAnuM hatuM. gAmalokomAM Dara hato. kAyaratA hatI. rAjyazAsana bhraSTa ane niMbhara hatuM. zAsanakartAono bharoso sattAmAM hato. sevAlakSI sevakonI sAttvikatA ke sajjanatA udAsIna, niSkriya ke nirmAlya hatI. sAdhusaMto to maryA pachInA paraloka kalyANanI kathAvArtAomAMthI UMcA ja AvatA nahotA. emane A lokanA kalyANanA praznomAM jANe rasa ja nahoto. cAre taraphano aMdhakAra jANe gherI vaLyo hato. evI sthitimAM munizrIe divasonA maMthana pachI jANe, amRta lAdhyuM hoya ema 'bagaDa samAja zuddhiprayoga' nAma ApIne sAMkaLarUpanA tapa sAthenI prArthanAno anyAya-aniSTanA pratikArano sAmudAyika kAryakrama Apyo. ekeka gAmathI roja cAra cAra kheDUtonI TukaDI bagaDa Ave, upavAsa kare, bIje divase pAchI jAya. gAmamAM prabhAtapherI, saraghasa, sUtroccAra, patrikAvAcana, samUhaprArthanA jevA kAryakramo rAkhyA. nAnacaMdabhAIne zuddhiprayoganuM saMcAlana soMpyuM. divaso to thoDA gayA, paNa gAmalokonI cetanA jAgI. corI karanArA kAThIbhAIone paNa apIla thaI ane gAmanI jAherasabhAmAM emaNe kabUlAta karIne corInI kiMmata jeTalI rUpiyA 500nI rakamano mAnepAta Apyo. suMdara ane sukhada aMta Avyo. tapomaya prArthanAno prabhAva samAja jIvana para kevo paDe che te anubhava saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 hane thayo. pachI to A zuddhiprayoga bhAla naLakAMThA pradezamAM aneka prasaMgomAM thayA. ane te saphaLa rahyA. thoDA prasaMgonuM pustaka "zuddhiprayoganAM saphaLa citro" lakhAyuM, tene gujarAta sarakAre guNavattAnI dRSTie prathama kakSAe gaNIne puraskAra Apyo. sarvasevA saMghe tenuM hiMdI bhASAMtara karAvIne hiMdI prakAzana karyuM. tapano prabhAva AMtaramananI zuddhimAM upayogI bane che, e anubhava to bhAratanA RSi-munio ane sAdhusaMtonA anubhavomAM hato. vyaktigata tapano sAmAjika prabhAva paNa samAjajIvana para paDe che : eno saphaLa prayoga bhagavAna mahAvIranA abhigrahanAM pAraNAMnA prasaMgamAMthI joI zakAya che. ane roleTa ekTanA virodhamAM anyAyanA pratikArarUpe 12 kalAkanA sAmudAyika upavAsanuM elAna ApIne sAmudAyika tapano saphaLa prayoga sane 1921mAM gAMdhIjIe karyo hato. gAMdhIjInA manamAM A tapane sAMkaLarUpe sAmudAyika svarUpamAM sAMkaLavAnI vAta hatI ja. e viSe emane thayelI phuraNA emaNe vyakta paNa karI hatI. paraMtu teno prayoga to koIe paNa karyAnuM jANamAM nathI. bagaDanI corI prakaraNa vakhate munizrIne upavAsanI sAMkaLarUpe kAryakrama ApavAnuM sUjhayuM tenuM kAraNa gAMdhIjInI phuraNA vAMcI ke jANI hatI ke kema? teno amane koI khyAla nathI, paNa satyArthI puruSonuM ciMtana chevaTe to satyanA mULa tarapha laI jatuM hoya che. tapane Ama sAmAjika svarUpa ApavAno A zuddhiprayoga samAja jIvananA abhyAsuo mATe abhyAsa karavAne bharapUra masAlo pUro pADI zake tema che. 11 "jyAM jyAM je je yogya che..." tAlukadArI jamInanA kAyamI gaNotiyA kheDUto kAyamI hovA chatAM kAyadAnI chaTakabArIone laIne te kAyamI gaNotiyA che, evuM sAbita karavA zaktimAna nahotA. tethI temane 14-57 thI "kheDe tenI jamInanA gaNota kAyadAnI jogavAI lAgu paDatI hatI. ane vaLatara ghaNuM moTuM ApavAnuM thatuM hatuM. muMbaI sarakAra kAyadAmAM sudhAro kare te mATe A aMge bhAla naLakAMThA kheDUtamaMDaLe zuddhi prayoga paNa karyo hato. daramiyAna muMbaInA mahAdvibhASI rAjyanI racanA thaI gaI hatI. ane mahesUlakhAtuM zrI rasikalAla parIkhanA hastaka AvyuM hatuM. zrI rasikabhAI A tAlukadArI jamInanA praznathI sArI rIte mAhitagAra thayA hatA saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ane kaMIka rasto nIkaLe to kADhavo joIe e matanA hatAM. tenA anusaMdhAnamAM munizrI guMdI AzramamAM hatA tyAre zrI rasikabhAI ane muMbaI rAjya mahesUla sacIva zrI dalAla sAheba gUMdI munizrIne maLavA AvyA. bhAla naLakAMThA kheDUtamaMDaLanA AgevAno, munizrI ane zrI rasikabhAI tathA zrI dalAla sAhebe beeka kalAkanI vATAghATo pachI sarva saMmatithI kAyamI gaNotiyA che te kAyamI gaNotiyA banI zake, tevo kAyado muMbaI sarakAra karaze tevuM nakkI thayuM. A nAnI sarakhI sabhAmAM maMca para zrI rasikabhAInI sAthe jillA ane pradezanA kaoNMgresI movaDIo beThA hatA. munizrInI beThaka to eka khurazImAM alaga hatI ja. sAme nIce sabhAmAM prAyogika saMghanA movaDIo, kheDUtamaMDaLanA AgevAno, AzramanA kAryakaro ane Itara grAmajano beThA hatA. sabhAne aMte sahu vidAya thayA. rAtre AzramamAM samUhaprArthanA pachI munizrInuM prAsaMgika saMbodhana thayuM. temAM munizrIe amArA sahunuM dhyAna dorIne sabhAnA AyojananI beThaka vageremAM rAkhavA joItA vivekano amane bodha Apyo. munizrInA kahevAnI matalaba e hatI ke - maMca para rasikabhAI beThA te to barAbara ja hatuM kAraNa ke te mukhya ane eka ja vaktA hatA. paraMtu pachI bIjA paNa koMgresI AgevAno rasikabhAI sAthe ja bAjumAM maMca para ja beThA hatA, ane saMghanA pramukha zrI kurezabhAI, maMtrI choTubhAI, AjIvana sevAnA bhekhadhArI navalabhAI, kheDUtamaMDaLanA pramukha phulajIbhAI, maMtrI aMbubhAI vagere nIce sabhAmAM beThA hatA. sabhAnuM Ayojana AzramanuM hatuM. koMgresanuM nahotuM. lokonuM mAnasa to sattApUjaka che, dhanapUjA ane sattApUjAno to ApaNe virodha karIe chIe. loko bahu catura ane cAlAka hoya che. maMca para rAjyasattAnA pratinidhi evA eka zAsanakartA pradhAnanI sAthe, zAsanakartA pakSanA anya movaDIone beThelA jue eTale lokonA mana para rAjyasattAno prabhAva che te ja vadhu jora pakaDe. rAjasattAne UMcuM sthAna ane sevAnuM gauNa sthAna. A UlaTo krama sulaTAvavAno ApaNo prayoga che, te ApaNe bhUlavuM na joIe. ene satata yAda rAkhIne ja sabhA saMcAlana AzramamAM karavAnuM hoya tyAre to A viveka bhUlavo nahi joIe ne ? koMgresanI sabhAnuM Ayojana kaoNMgresanA kAryakaro karatA hoya tyAM paNa mokharAnuM sthAna to sevakonuM je hoya, paNa haju e sthiti AvI nathI. to kamamAM kama sevAvratadhArIo vase che te AzramamAM to A jAtanI AcArasaMhitAnuM pAlana thAya e jovuM joIe." saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 amArAmAMthI koIke dalIla karI ke, "mahArAjazrI, ApanI vAta sAcI che, paNa maMca para thoDI beThako ja hatI. ane ame nIce besIe ane kaoNMgresI AgevAno upara bese emAM vivekadRSTi paNa hatI.' munizrIe vivekadRSTi samajAvatAM kahyuM : "AmAM vyaktigata koI savAla ja nathI. vivekadRSTi sAcavavA to ema paNa karI zakAya ke, mAtra rasikabhAI eka ja vaktA hatA to temanA pUratI eka ja beThaka maMca para rAkhavI joItI hatI. bAkI badhA nIce besata. ApaNo prayoga vyaktigata sAdhanA sAthe samAjagata sAdhanAno paNa che. ane tethI samAjanAM mUlyo surakSita rahe e mATe samAjamAM lokamAnasa kaI rIte kAma kare che te paNa dhyAnamAM rAkhavA pUratI A vAta che.'' lokamAnasanI parakha, sAmAjika asaro, ane kAryAnusAra yogyAyogyatAno viveka samajAya to ja munizrInI A vAtanI gaDa bese, nahitara munizrI viSe paNa gerasamaja thavApaNuM nakArI zakAya nahi. A saMdarbhamAM ja eka ullekha ahIM karI levA jevo che. zrI bAbubhAI jasabhAI paTela gujarAta pradeza kaoNMgresanA janarala sekreTarI ke evA ja koI ucca hoddA para hatA tyAre gUMdI AzramamAM AvyA hatA. gapazapa cAlatI hatI emAM bAbubhAIe prasaMgopAta nimitta maLatAM kahI nAkhyuM ke "saMtabAlajI potAne ucca to mAne ja che, paNa emanI beThaka paNa badhA karatAM uccasthAne hoya tevo Agraha rAkhIne beThaka UMcI ja rakhAve che.' A aMge AgaLa pAchaLa amAre saMtabAlajI sAthe thayelI carcAmAM amArI samajaNa vadhu spaSTa thaI. A samaja A jAtanI che. samAjamAM prathama sthAna sAcA sAdhu saMtonuM hoya. (vezadhArI nahi) pachInA sthAne sevAvratadhArI lokasevako rahe. tyAra pachI ghaDAyelAM naitika lokasaMgaThano Ave ane sahuthI chelle lokazAsana kartAono naMbara Ave to e samAja vadhu cetanavaMto, tejasvI ane pragatizIla rahI zake. Aje A krama sAva UlaTo thaI gayo che. sahuthI pahelA kramamAM sattAdhArIo rahetA hoya che. niko to temanI sAthe sAMThagAMThathI baMdhAIne te paNa prathama haroLamAM ja goThavAI jatA hoya che. matabeMkamAM upayogI lokaToLAM (naitika lokasaMgaThana nahi) bIje naMbare, sattAnA rAjakAraNanA hAthArUpa lokasevako trIje naMbare, ane sAcA sAdhu saMto to tyAM hoya ja zAnA ? paNa vezadhArI sAdhuono krama to tyAM chello ja. AzIrvAda ke maMgala pravacanano lAbha (ke geralAbha) levA pUrato ja hoya che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 AvI dukhada paristhiti sUlaTAvIne zrImad kahe che tema - jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha. Ama goThavavAno bhAla naLakAMThA prayogano namra prayAsa che. emAM konuM. kyAM, kevuM sthAna, ane kone, kyAM, keTalI pratiSThA ApavI e viveka dRSTithI nirNaya karIne te pramANe teno amala karavA-karAvavAno hoya tyAM pratyakSa parokSa preraNA ke mArgadarzana ApavApaNuM paNa Ave ane sAdhujIvananI maryAdA sAcavIne munizrI te ApatA. ane eno amala saMsthA karatI. emAM koI vakhata Ama samajaphera ke gerasamaja paNa thatI. saragavALA samANI gAmanA baMdhanI hajAra hekTara khAra paDatara jamInanI gUMdI Azrama pachAta varganA majUronI sahakArI maMDaLI banAvI hatI. 1973-74nI sAlamAM te vakhatanA gavarnaranA salAhakAra zrI sarInanA hAthe e jamIna kheDANanuM uddhATana hatuM. ziyALa majUra sahakArI maMDaLInA sekreTarI vAgharI kAvAbhAI raNachoDabhAInA pramukhasthAne A meLAvaDo hato. bhoLAdanA vAgharI AgevAna zrI bhUrAbhAI paNa maMca para beThA hatA. pradezanA ujaLiyAta gaNAtA varganA AgevAno nIce beThA hoya te to A joIne samasamI UThe ne? paNa Ama Agraho vAraMvAra rahyA ane dhIme dhIme kAMdha paDavA lAgI. pachAta gaNAtA vargamAM paNa thoDI sabhAnatA ane jAgRti thaI. alabatta, eka saMtapuruSanI varSonI sAdhanA ane tapanuM pariNAma hatuM. 12 ekatAnuM gaNita bakarANA (tA. sANaMda)mAM munizrInI rAtre jAhera prArthanAsabhA hatI. prArthanA pachI pravacananI zarUAtamAM munizrIe eka dAkhalo pUchyo ane teno javAba mAgyo. "be ekaDe keTalA thAya ?" sabhAmAMthI ghaNA loko bolI UThyA : agiyAra." munizrIe kahyuM : "barAbara, paNa be ekaDe be thAya. be ekaDe eka thAya. ane be ekaDe zUnya paNa thAya. e khabara che ?" koI bolyuM nahi. eTale munizrIe javAba samajAvatAM kahyuM : "juo, 1 + 1no saravALo karo to be thAya. 1 X 1 no guNAkAra karo to javAba saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 eka Ave. 1 ane 1 no bhAgAkAra karo to paNa javAba eka Ave. ane 1 mAMthI 1 bAda karo to javAba zUnya Ave. barAbara ne ?" javAbamAM ghaNAe hA pADI. pachI munizrIe samajAvyuM : be ekaDe agIAra tyAre ja thAya ke be ekaDAnI vacce kazuM ja hoya nahi. baMne ekaDA kazuM cihna rAkhyA vagara paDado ke aMtara rAkhyA vinA taddana pAse pAse beThA hoya tyAre ekaDA be, paNa agIAra banI jAya. paraMtu jo vacce vattA, guNyA, bhAgyA, bAda ema koI ne koI AvaraNa cihna hoya to javAbamAM ApaNe joyuM tema be, eka ke zUnya Ave. kharuM ke nahi ?" hA hA ema aneka avAjo AvyA. pachI munizrIe bIjo dAkhalo Apyo. eka gAma tamArA jevuM nAnuM. vastI haze hajAra agIAraso mANasonI. eka rAtre pAMca dhADapADuoe gAmamAM dhADa pADI ane gAmane lUMTyuM. Ama kema banyuM ? kaho joIe ?" munizrIe javAba mAgyo. sabhAmAMthI koI bolyuM nahi. badhA mauna beThA rahyA. pachI munizrIe samajAvyuM : dhADapADu hatA mAtra pAMca. paNa emanI vacce koI aMtara nahotuM. ekatA hatI, eTale pAMca hovA chatAM emanI zakti 1 1 1 1 1 jeTalI thaI gaI. jyAre gAmanI vastI 1100nI hovA chatAM sahunI vacce saMpa nahoto. aMtara hatuM. sahu sAMTho sAMTho judA hatA. mAre zuM ? paDaze te bhogavaze, ema samajI koI gharanI bahAra nIkaLyA nahi; eTale agIAraso hovA chatAM ekalA ja rahyA. ane gAma lUMTAyuM." Aje rASTranI-dezanI ekatAnI-akhaMDitatAnI khUba jarUra che. koma, jJAti, jAti, dharma-saMpradAya, pradeza ema aneka prakAranI saMkucitatAonI lAgaNIothI deza gherAyelo che. gAmaDuM AmAMthI mukta bane ane eka bane to deza eka bane. bakarANAe to vizvavatsala ciMtakavarga bharIne e dizAmAM javAnI pahela karI che. ravubhAbhAI jevA gaNita avadhAnanI siddhi prApta karI che tevA AgevAna paNa bakarANAmAM to vase che. eTale bakarANA mATe Ama ekatAnuM gaNita samajavuM kaThaNa nathI. varga bharavAmAM nimitta banelA jayaMtIbhAI ane devIbahena Aje bhale bakarANA vatana hovA chatAM, bakarANAmAM rahetAM nathI, ane gAMdhIjIne saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 harijana Azrama, amadAvAda ane dhoLakA rahe che, paNa bakarANA emanA haiyethI chUTI gayuM nathI. bakarANA eka bane ane ekatAno ekaDo ghUMTe to mIDAM to enA para caDaze ane deza eka ane akhaMDa raheze. rASTrIya samasyAne Ama sAva sAdI rIte samajAvatA A saMtanI krAMtadaSTino paricaya amane AvI grAmasabhAomAM thato gayo. 13 lokazAhI ane adhyAtma sana 1946no "vizvavatsala ciMtaka varga araNeja (tA. dhoLakA) buTamAtAnA maMdiranI vizALa jagAmAM cAlyo hato. varganA prerakapraNetA hatA munizrI saMtabAlajI. te vakhate huM siMdha haidarAbAda dhaMdhArthe raheto hato. paNa sana 194panA munizrInA viramagAma cAturmAsathI mane munizrInA vicAro ane kArya pratye thayela AkarSaNathI khAsa A vargamAM pUrA divaso zibirArthI tarIke rahyo hato. buTamAtAnA TrasTI dhoLakAnA vakIla zrI zAntilAla zAhane munizrImAM zraddhAbhaktine laIne buTamAtAnAM badhAM sAdhana sagavaDo vargane maLyAM hatAM. bhojanakharcanI vyavasthA saMsthAnA vaDIla zrI choTubhAI mahetAe karI hatI. te vakhate anAja upara kanTrola hato, varga mATe sarakArI anAjano koTA ghauM cokhA-rAtaDIo makAI je kaMI maLatuM tenA para cAlatuM. buTamAtAnA TrasTI zrI zAntibhAI vakIle varnapUrNAhutinuM chelluM bhojana potAnA taraphathI ApavAnuM notaruM khUba ja uSmA ane premathI ApyuM. vaDIla zrI choTubhAI ane zibira saMcAlaka moDAsAnA DaoNkTara zrI rasikalAla harajIvanadAsa zAhe svIkArI lIdhuM. vAta sAMbhaLI ke A bhojanamAM lADavA banAvavAnA che. A jANIne keTalAka khUba khuza thayA. to keTalAkane ema lAgyuM ke, "ApaNe zibirArthI chIe. zibiranA divasomAM to sarakArI anAjanI sAdI rasoI je zibiramAM roja khAIe chIe te ja khAvI joIe. bhalene zAntibhAI yajamAna banyA hoya, paNa ApaNAthI A divasomAM lADavA to khavAya ja nahi.' jyAre moTAbhAgano mata evo hato ke "AmaMtraNa svIkAryuM che. pachI yajamAna je rasoI karIne khavarAve te khAvuM joIe, Arogya, vrata ke apadhya-akhAdhavAnagI vagere kAraNe apavAda hoI zake, paNa amuka ja rasoI karo ema kahevuM ucita nahi kahevAya.' saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 Ama bhinna abhiprAyana be jUtha paDI gayAM. baMne bAju potAno abhiprAya 4 sAco che ane te pramANe thAya to ja barAbara kahevAya, evo Agraha paNa baMdhAI gayo. zrI zAntibhAI vakIle paNa lADunuM jamaNa karavAno Agraha rAkhyo. emanI dalIla hatI ke "roTalI to roja khAo jacho, mane lADavAnI hoMza che, mATe to AmaMtraNa ApyuM che. ane lADavA khAvA-khavarAvavAmAM koI doSa to che nahi. jemane vrata ke bAdhA hoya ke 'lADavA na khAvA' to temane mATe bIjuM te khAtA haze te banAvI ApIzuM. paNa mArI hoMza che to te pUrI karavA do.'' paNa zibiramAM to A prazna keTalAkane mana siddhAMtano banI gayo. ema paNa vAta cAlI ke jo lADavA haze to keTalAka tyAM jamavA ja nahi jAya. ane ema paNa sAMbhaLyuM ke keTalAka to upavAsa ja karaze. vAta barAbara jANe ke vaTe caDI gaI. baMne bAjue koI TasanA masa na thAya. mu. zrI choTubhAI ane DaoN. rasikabhAIe banne jUthone ekamata thavA ghaNAM samajAvyAM. paNa ekamatI thaI nahi. e paNa khUba mUMjhAyA. ociMtAno ja emaNe vicAra mUkyo ke 'ema karIe, munizrI u52 choDIe. e je kahe te pramANe ApaNe karavuM.' Ama tema thoDI dalIlane aMte chevaTe sarvAnumate dilathI sahue kahyuM ke 'bhale munizrI kaheze emAM amArI saMmati che. e pramANe ame karIzuM.' vAta jANIne munizrIe tamAma zibirArthIonI sabhA rAkhI ane e matalabanuM kahyuM ke - 'tame sarvAnumati jema A karI zakyA tema bhojana bAbatamAM sarvAnumati karI zakata. ane to te mane vadhu gamata. tamAre zuM karavuM te nirNaya tamAre ja karavo joIe. koI eka vyakti para choDavuM e paraMparA apavAda rUpe ThIka che, bAkI emAM paNa jokhama che ja. have ema karo. tame sahue mArA para choDyuM che to mAruM kahevuM je hoya te, e pramANe karavA sAru taiyAra cho ne ?' badhAe hA pADI. . pachI munizrIe AvuM kaMIka samajAvyuM. jemano mata 'lAvA bhale kare' evo che emane laDavA khAvA che mATe ema kahe che evuM mAnavAnI jarUra nathI. ane sAdI rasoino Agraha rAkhe che saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 temane lADu bhAvatA nathI evuM mAnavAnI jarUra nathI. baMne bAjunA abhiprAyomAM vAjabIpaNuM ane prAmANikatA hoya. tema ApaNe sahu haju ahaMtA-mamatArthI mukta nathI thayA tethI ApaNA baMdhAyelA abhiprAya ke mAnyatA ApaNA ahaMthI ke 'mamatva'thI mukta ja che evuM ye mAnavAnI jarUra nathI. je hoya te, chevaTe tame sahu A praznano aMtima nirNaya karavA saMbaMdhamAM ATalA pUratA paNa Agraha-ahaM ke moha mamatva bAju para rAkhIne sarvAnumati para AvI zakyA tethI huM khUba rAjI thayo chuM. paNa have ema karo. 'nirNaya tame ja karo. ane te mATe be ciThThIo lakho. ekamAM "sAduM bhojana" ane bIjAmAM "miSTAnna" ema lakhIne zibirArthI na hoya tevA koI bahAranI vyakti pAse eka ciThThI upaDAvo. emAM je lakhyuM hoya te pramANe rasoI thAya ane sahu zibirArthI jamavA jAya. zAntibhAInI saMmati paNa laI levI. mAnuM chuM ke te paNa saMmata thaI jaze. ahIM zibirArthImAMthI koIke dalIla to karI ke, "A to jANe buddhinuM devALuM kADhavA jevuM che. zuM ApaNAmAM ATalIye buddhi nathI ? kAgaLanI cabarakhI para choDIe chIe ? mahArAjazrIe ja Ano nirNaya karavo joIe.' mahArAjazrI (munizrI)e suMdara rIte A vAta amane zibiranA sabhyone samajAvI. enI matalaba AvI hatI. "samudAyane sparzatA praznano nirNaya matabheda hoya toye karavo to paDe ja. nirNaya bahumatIthI thAya. koI eka vyakti upara paNa choDAya. (jema tame A bAbatamAM choDyuM che) ane sarvAnumatithI paNa thAya. AmAM sarvAnumatithI nirNaya thAya te rIta zreSTha gaNAya. tame sarvAnumate ja nirNaya karyo. paNa te evo karyo ke, nirNaya karavAnuM eka vyakti para choDyuM. huM game tema paNa vyakti chu. eTale tame kudarata para choDo. kudarate dhAryuM haze te pramANe ciThThImAM nIkaLaze ema samajIne samAdhAna meLavajo. ane emAM tamane samAdhAna maLaze paNa kharuM ema mAnuM chuM. bAkI sarvAnumati na thAya to ane bahumatI-laghumatIthI kAyama nirNaya thAya ke bahAranI koi eka vyakti nirNaya kare emAM sahune samAdhAna nahi maLI zake. jUthabAjI jevuM UbhuM thaze. je saravALe nuksAna kare. A bhale zibira che, paNa have AjhAdI vahelI-moDI maLaze ja. ane tyAre rAjyanI dhurA dezana saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 nAgarikoe ja saMbhALavAnI Avaze. te vakhate A zibiramAM je vicAro ane kArya saMbaMdhI tame je nirNaya karavAnI rIta apanAvI, anubhava karazo to te AjhAdInA rAjyazAsanamAM khapa lAgaze. AmAM buddhinA devALAno savAla ja nathI. 'tuMDe tuMDe matirbhinnA." rahevAnI ja ane samAjanAM kAma karavA mATe koI ne koI nirNaya to karavo ja paDe. tethI nirNaya karavAmAM badhAnI saMmati maLe tevI koI mahattvanI dareka vAtamAM matamatAMtaromAM taDAM paDI jaze. je chevaTe dezanI ekatAne paNa nuksAna karaze. eTale taDAM na paDe ane sahu sAmela thAya te rIte kAma karavAnI rIta e buddhinuM devALuM nathI paNa emAM buddhimAnI che. alabatta, ciThThI e eka ja rIta nathI. paMca paNa nImI zakAya. A to anubhave pheraphAra karavAno ane zodha karatA rahevAno savAla che." munizrInI salAhane sahue svIkArI ne te pramANe ciThThIo banAvI upaDAvI to "miSTAnna" lakhelI ciThThI nIkaLI. zAMtibhAI vakIla khUba ja rAjI thayA. bIje divase bhAliyA ghaunA ane cokhkhA ghInA lADavA sahue hoMze khAdhA. choTubhAInA saMkalpa mujaba emanA mATe gAyanuM ghI ane goLanA lADu paNa banAvyA hatA. zAMtibhAI vakIle premathI Agraha karIne moDhAmAM baTakAM mUkIne lADu khavarAvyA. zibiranA ATha ke dasa divasanA sAdA bhojana pachI chelle divase Ama miSTAnnanuM jamaNa maLavAthI sahu zibirArthI khUba prasanna hatA, paNa ethIye vadhu prasannatA to amArI jema keTalAya zibirArthIone ciThThI nAkhIne sarvAnumatithI nirNaya karAvyo te aMge munizrIe je samajaNa ApI tenAthI thaI. te vakhate AjanA jeTalI spaSTa samajaNa to nahotI paNa Aje samajAya che ke, AjanI lokazAhI zAsanaprathAmAM te tattva khUTe che te khUTatuM tattva "adhyAtmanI pUrti ane te mATe zAsanaprathA sAthe ahaMtA mamatA ane rajatama... prakRtithI thoDA upara UThelA sAttvika prakRtivALA pratinidhio zAsanamAM jAya. ane temane rajasa, tamannu ane sattvaguNathI upara UThelA eTale ke triguNAtIta evA satyArthI saMtapuruSonuM mArgadarzana maLatuM rahe to AjanI pokaLa lokazAhI asarakArI lokazAhI bane. munizrIe lokazAhI sAthe adhyAtmane joDavAnI dizAmAM eka pratyakSa udAharaNa dvArA suMdara bodhapATha Apyo che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 14 tattvajJAnanI bALapothI "tame game teTalA ane game tevA prayatna karo. amArAM prArabdha ja evAM hoya tyAM zuM thAya ?' sabhAmAMthI eka kheDUta AgevAna bolyA. "paNa AmAM amAre to kaMI ka2vAnuM ja nathI. je karavAnuM che te to tamAre ja karavAnuM che. emAM vacce prArabdha kyAM Ave che ?" ame kahyuM. e kheDUta AgevAne javAbamAM kahyuM : "juone, atyAre kAlAMnA bhAva pAMca-cha rUpiyA thaI gayA che. koI hAthamAM ya jhAlatuM nathI. zarUmAM vecyAM temane 9 thI 10 rUpiyAnA bhAva maLyA. e to jevAM jenAM prArabdha !' dhaMdhUkA tAlukAmAM kheDUtonAM kAlAM kapAsa ekaThAM karI tene loDhAvI rU vecavA mATe sahakArI jina presa karavAnAM hatAM, tenA pracAra mATe ame gAmaDe pharatA hatA. lagabhaga prArabdhavAdI AvI manodazAmAM kAma levuM kaThaNa to hatuM, paNa kheDUtamaMDaLe eka jhuMbezarUpe gAmegAma sabhAo karIne pracAra kArya cAlu rAkhyuM hatuM. munizrInI bodhavANImAMthI thoDuMka samajAyeluM te amane pracAramAM ghaNuM upayogI thatuM, A prArabdhavALI vAta ame pakaDI lIdhI ane vAto cAlI. "tamArI e vAta sAcI ke prArabdha ApaNA hAthamAM nathI. paNa prArabdha sivAya paNa bIjuM ghaNuM samajavA jevuM che. te jo samajIe to paNa lAbha meLavavAmAM te upayogI banI zake" ame kahyuM. "te samajAvone ? samajavA taiyAra chIe' kheDUto bolI UThyA. "tamAre ghauMno sArAmAM sAro pAka levo hoya to zuM karo cho ?' "khetara kheDIne sApha karIe. haLa, lAkaDAM, vAvaNIo, badho saMca barAbara taiyAra rAkhIe. baLadane tAjAmAjA banAvIe. ghauMnuM biyAraNa paNa saMgharIe. ane varasAda Ave, jamIna varApe ke tarata ghauM vAvIe' kheDUtoe kahevA mAMDyuM. "barAbara, paNa ghauMnuM bI saDeluM hoya ke kasa vinAnA moLA ghauM hoya to ?' ame pUchyuM. 'saDelA ghauM to Uge ja nahi. ane moLA kasa vinAnA ghauMno pAka paNa sAro na thAya. utAro paNa ocho Utare-eTale ghauMnuM biyAraNa to sAruM sattvavALuM saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa ja joIe." kheDUtoe kahyuM. "barAbara, have bIjo savAla, tame badhuM taiyAra sarasa rIte rAkhyuM hoya paNa varasAda ja na Ave to ?" ame prazna karyo. "e to ame kahIe ja chIe ne ? varasAda nA Ave to dukALa ja paDe, ghauM vavAya ja nahi. varasAda thoDo ApaNA hAthamAM che ? e to prArabdha upara AdhAra che." kheDUtoe javAba Apyo. ame tarata prazna karyo : mAno ke varasAda Avyo, paNa ghaNo Avyo; ghauM vAvavAnI taka ja cAlI gaI. vAvaNI ja thaI zakI nahi. athavA vAvaNI thaI to paNa ghaNI moDI pAchatara thaI zakI tethI ghauMno utAra ocho thayo. ane ghauM paNa phUTalA koDiyA thaI gayA. tethI bhAva paNa ghaNA ochA maLyA. AvuMye bane ne ?" "hA, hA, evuM bane ja che. eTale ja ame kahIe chIe ke amArA kheDUtanAM prArabdha ja phUTalAM hoya pachI koI zuM kare ?" kheDUto bolyA. "tamArI A vAta sAcI ke, varasAda kudaratane AdhIna eTale e ApaNA kAbUmAM nathI. ane tethI je mANasanA kAbU bahAra che te prArabdha gaNIe, paNa mAno ke varasAda badhI rIte anukULa che paNa tame jamIna, biyAraNa, vAvaNiyobaLada vagerenI kazI taiyArI ja karI nathI, matalaba puruSArtha karyo ja nathI to ?' ame javAba mAgyo. tarata kheDUto bolyA : "ALasunuM nazIba paNa ALasu ja hoya ne ? puruSArtha to karavo ja paDe ne ?" ame kahyuM : "barAbara. biyAraNa sAruM matalaba svabhAva UgavAno che tevA ghauM hoya, puruSArtha barAbara karyo hoya, prArabdhavALo varasAda paNa badhI rIte anukULa hoya, to paNa ghauM vAvyA pachI tarata pAke che ?" ame pUchyuM. e to samaya thaye ja pAke ne ? pUrA divaso thAya tyAre ja phaLe. ethI vaheluM to koIpaNa phaLa pAke ja nahi ne ?' Ama vArtAlApa cAlyA pachI ame kahyuM : juo phaLa paripakva ane sArAmAM sAruM maLe emAM puruSArtha, prArabdha, saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 svabhAva ane kALa eTale samaya ema cAra tattvo to joIe ja. e cAre tattvo paNa potapotAmAM saMpUrNa yogyatA dharAvanArAM hovAM joIe. to ja phaLa paNa saMpUrNa maLe ema niyata thayeluM ja che te thAya ja. AmAM kazo mInamekha thaI zake nahi kharuM ne ?' "hA, e to kharuM ja che ne ?" kheDUto bolI UThyA. "AmAM eka puruSArtha karavAno ApaNA hAthamAM che. ane te ApaNe buddhipUrvaka karavo joIe. pachI bAkInuM niyata haze tema thaze ema samajIne samAdhAna meLavIe paNa puruSArthamAM kacAza nahi rAkhavI joIe, barAbara ?" kheDUtoe A vAta svIkAryA pachI bhAvamAM tejI maMdInA UthalA Ave che te sthAnika, rASTrIya ane AMta22ASTrIya bajAro para AdhAra rAkhanArI bAbata che. enA para mANasa kAbU karI zake evo e muddo che. e prArabdhanI vAta nathI. sahakArI paddhatithI samUhamAM kAlAM kapAsa ekaThAM karIne kaI rIte tejI maMdInA lAbhAlAbhathI bacI zakAya ke lAbha meLavI zakAya e samajAvyuM. ane te AkhuM gAma emAM bhaLyuM. ane varSothI e gAma eno lAbha meLave che. jaina tattvajJAnamAM "pAMca samavAya" tattvanI vAta Ave che te vAta koIka vakhata prasaMgopAta munizrIe karelI te A rIte bALapothI bhaNatA-bhaNAvatA hoIe ema karI ane sAmAnya bhaNelA-abhaNa sahu tenuM hArda samajyA. eTaluM ja nahi, A bhAva pUrato svArtha sadhAto joI tenuM AcaraNa paNa karyuM. 15 bhAla pAIpa lAIna yojanA tA. 23 Disembara 1947 ane Aje 23 Disembara 1995. pUrAM 48 varSa thayAM e vAtane. paNa Aje dRzya evuM ja najara sAme dekhAya che. ziyALa (tA. dhoLakA) gAmanuM maMdira, tenI parasALamAM pacAseka mANaso beThA che. sAme munizrI saMtabAlajI, zrI choTubhAI mahetA ane zrI kAzIbena mahetA beThAM che. munizrI lokone samajAve che. "jIvarAja bhAla naLakAMThA jalasahAyaka samiti''e varSo sudhI mahenata karIne 'bhAla pAIpa lAIna yojanA ' taiyAra karI hatI. muMbaI sarakAre maMjUra karelI A yojanAnuM te vakhatanuM aMdAjI kharca rUpiyA eka karoDane cAra lAkha hatuM. bhAlanA 78 gAmane pAIpa lAInathI pIvAnuM mIThuM pANI A yojanAmAM maLavAnuM saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 hatuM. temAM ziyALa gAmano paNa samAveza thato hato. A yojanAmAM eka zarata hatI, 50 TakA kharca muMbaI sarakAra bhogave ane 50 TakA kharca loko bhogave. A mUDIkharca uparAMta ranIMgakharca jillA lokalaborDa bhogave, je ThIka lAge te rIte loko pAsethI vasUla kare. A ranIMgakharcanI vasUlAta mATe mANasa dITha eka rUpiyo ane pazudITha eka rUpiyo lokalaborDe levo evI goThavaNa vicAravAmAM AvI hatI. loko A mUDIkharca ApavA taiyAra nahotA. ane te kAraNe maMjUra thayelI yojanA e ja dhoraNe muMbaI rAjyanA bIjA koI bhAgamAM cAlI jAya tema hatuM. tethI munizrI ane choTubhAIe lokone samajAvIne lokaphALAnI rakama bharavAmAM saMmati Ape ane virodha na kare te mATe gAmalokonI A sabhA rAkhI hatI. tyAM sabhAmAMthI koI bolyuM : "bApajI (eTale munizrI) ame to AdoadAyathI khArAM ke DoLAM pANI pItA AvyA chIe. mIThuM pANI nahi pIvA maLe toye tanakArA che. e jIvatA hazuM ema jIvazuM. ATalA badhA paisA lAvavA kyAMthI ?'' koI bIjuM bolyuM : "A to lAkhe lekhAM thAya evI yojanA che. karoDa to zuM lAkhanI bUma paDAya evI ye zakti nathI. lAkha rUpiyAno Dhagalo karIe to enA chAMye UMTa bese ema thaiDiyA vAtuM karatAM. gAma vecAya to ya ATalI rakama nA Ave. e to, chIe te barAbara che.'' munizrIe aneka rIte samajAvyuM. klAkekanI samajAvaTa pachI gAmanA AgevAnoe kezubhAI zeTha, meghA matAdAra, (bharavADa), kanu mukhI (garAsiyA) nAraNa paTela (taLapadA) vIhA gaMgAdAsa (paDhAra) ema sahu sahamata thayA. choTubhAIe lakhANa taiyAra ja rAkhyuM hatuM. AgevAnoe lokaphALo gAma Apaze temAM saMmatinI sahI karI ane pachI to TapoTapa badhAe ja moTA bhAge aMgUThA, thoDAke sahIo karI ApI. samajAvaTamAM munizrInI eka vAta Aje paNa yAda Ave che. "AvA AkhA gAmanA hitamAM kAma thatuM hoya che tyAM sArAM kAmo paisAnA abhAve aTakatAM nathI. kudarata che ne ? e kaMIka ne kaMIka rasto kADhI Apaze.' e vakhate "kudarata rasto kADhI Apaze'" evA munizrInA kahevAno artha samajAyo nahoto. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 pAchaLathI choTubhAIe A pAIpa lAIna yojanAnI mAMDIne vAta karI tyAre munizrInI vAtanuM rahasya samajAyuM ane saMketa kaMIka aMze pakaDI zakAyo. vAtano sAra A hato. munizrI naLakAMThAmAMthI bhAlamAM (AvyAne Aje 1996 mAM to 55 varSanAM vahANAM vAya) prathama vakhata AvelA. dhoLI (kamAlapura) (tA. lIMbaDIji. surendranagara) gAmanA taLAvanI pALa uparathI pasAra thatAM emaNe acaraja thAya evuM eka dazya joIne dhoLInA AgevAna taLapadA paTela kALu paTelane pUchayuM to jANavA maLyuM ke - pIvAnA pANInA mATe taLAvamAM khADA karelA che tenA para UMdhA khATalA nAkhIne loko rAtre sUI jAya che jethI khADAnuM pANI koI bIjo bharI na jAya. savAre chAliye ulecI loko bharI jaze." munizrIe dhoLI gAmanA taLAvanuM dazya joyuM. kALu paTelane moDhethI pIvAnA pANInI muzkelI jANI. ane munizrInI karuNAe eka kAvyanI kaDInuM tyAM ja sarjana karyuM. taLAvamAM kUpa aneka gALI cokI kare rAtridine khaDAMkhaDAM tRSA chIpAvA jaLanI ahA hA ! tyAre maLe pAvaLuM mAtra pANI. mRgajaLa mALI bhAlamAM bhUlyo tuM bhagavAna, jaLamIThe vaMcita rahyAM jana pazu khaDa ne dhAna. bhAla naLakAMThA prayoganI zarUAtanA varasomAM gUMdI gAmanA madhyamavarganA pratiSThita vepArI zrI haribhAI caturabhAI zAha, kheDUta saMgaThana ane sahakArI pravRttimAM eka pAyAnA kAryakara hatA. te temanI ramUjI zailImAM eka kAlpanika kathA kahetA. bhagavAne pRthvInI racanA karI. pRthvIne pANInI karatA hatA. ociMtA jhabakIne jAgyA, AMkha UghaDI gaI. pRthvI para najara karI. bhAlamAM to jaLabaMbAkAra dIThuM. mAnyuM ke jyAM ATaluM badhuM pANI che tene pANI ApavAnI jarUra nathI. bhAlane bhAge pANI AvyuM ja nahIM, paNa bhagavAne dITheluM te to mRgajaLa hatuM. Ama bhAla napANiyo ja rahyo. AvA napANiyA bhAlanI taLapadI lAkSaNikatA keTalIka lokoktiomAM sacoTa rIte dekhAI Ave che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ve dhULagAma dholerA ne baMdara gAma bArA, kAThA ghauMnI roTalI ne pANI pIvAM khArAM, toya dholerA sArA bhAI sArA ! bhAlanuM dholerA baMdara, dhULanI DamarIothI AkhuM gAma chavAI jAya. jamavA bese tyAre bhANAmAM chAparAnI dhULa khare. pANI sAva khArAM, chatAM kahe che ke, dholerA sAruM ja che. kAraNa ! bhAlanA dAudakhAnI kAThA ghauM ane vAgaDano rUno dhIkhato dhaMdho te vakhate cAlato. valasADI ImAratI lAkaDuM paNa moTA pramANamAM vahANo mAraphata A baMdare AvatuM. rUpiye eka pAI pramANe te vakhate vepArI lAgo levAto. tenI lAkhkho rUpiyAnI Avaka thatI. evI ja bIjI ukti che : sAMgAsara gAma ne sAMDhIDA pANI, UThane rANI mUMjane dhANI phAkto phAkto jAuM huM pANI. sAMgAsara ane sAMDhIDA be gAma vacce khAssuM traNa mAIlanuM aMtara che. sAMgAsaramAM mIThuM pANI muddala na maLe, sAMDhIDAnA taLAvamAM thoDuM jhamAnuM pANI kharuM. sAMgAsaranA loko pANI bharavA sAMDhIDA jAya, javA-AvavAmAM samaya dhaNo jAya bhUkha lAge eTale pati, patnIne kahe che, thoDI ghaNI dhANI zekI Apa, jethI bhUkha lAgethI phAkvA kAma lAge. AvA napANiyA mulakamAM gAmaDAMomAM munizrI saMtabAlajI vihAra karatA hatA. jenuM varNana AgaLa ApaNe joyuM. khADe khADe khATalA UMdhA DhALIne loko chAliye ulecI pANI bharatA re... amarata corAya nA mAruM moMdherA mUlanuM e ciMtA cittamAM karatA re... gAma lokoe munizrIne samajAvyuM ke taLa khArAM che, mIThA pANIno kUvo nathI. taLAvamAM jhamAnuM pANI A khADAmAM rAtre thoDuM jamA thAya, te bIjo koI vahelo AvIne bharI na jAya te mATe khATalA UMdhA nAkhIne tenA para loko sUe che. keTalAka khADA uparanAM patarAnAM DhAMkaNa mUkIne tALAM mAre che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANI mATe ujAgarA karIne cokI karavI paDe ! tALAM mAravAM paDe ! pAvalA pANI mATe valakhAM mAratA lokonI A du:khada ane karuNa sthiti joI saMtanA hRdayamAMthI karuNA kAvya UryuM. taLAvamAM kUpa aneka gALI cokI kare rAtridine, khaDakhaDAM... zaheramAM jyAM mIThAM pANI puSkaLa che tyAM ghera ghera naLa dvArA pANI apAya che ane enI pAchaLa puSkaLa pANI kharca karavAmAM Ave che. A puSkaLa kharca jarUriyAta mATe nathI, vadhArAnI sagavaDa mATe che. jyAre gAmaDAMmAM to pANI e prAthamika jarUriyAta che te ja maLatuM nathI. jo zaheromAM sagavaDa mATe kharca thAya che to gAmaDAMmAM anivArya evI prAthamika jarUriyAta mATe kharca kema nahIM ? munizrInI bhAvanA IzvarI preraNAthI phaLI. 78 gAmane pANI puravaThAnI eka karoDa cAra lAkha rUpiyAnI-bhAla pAIpa lAIna yojanA 1945mAM muMbaI sarakAre mokalI ApI gulAmInA e kALamAM koI kalpanA sarakhI karI zake tema na hatuM ke AvA sAva pachAta vistAramAM AvaDI moTI rakamanI yojanA maMjUra thAya. paNa saMtapuruSanI saMkalpazakti ane sapuruSArtha zuM nathI karatAM ? svarAja maLyuM ane svarAja sarakAre A yojanA maMjUra karI. A vAta jANI Akho pradeza Azcarya pAmyo, jANe ke camatkAra thayo ! e rIte pAvaLA pANI mATe valakhAM mAravAnuM dRzya bhUtakALanuM svapra banI gayuM. 1 'jIvarAja'-vyaktinuM nAma kema ? vizvavAtsalyanA 1-3-'96nA aMkamAM "saMta samAgamanAM saMbhAraNAMmAM 'bhAla pAIpa lAIna yojanA" kaI rIte sAkAra banI te prasaMga TAMkyo che. A yojanA taiyAra karanAra saMsthA hatI : "jIvarAja bhAla naLakAMThA jala sahAyaka samiti tenA preraka munizrI hatA. pramukha zrI gulAmarasula kurezI ane maMtrI zrI choTAlAla vasanajI mahetA hatA. A samitimAM 'jIvarAja' nAma kema joDAyuM ? ane munizrIe potAnI preraNA ke mArgadarzana nIce sthapAyelI saMsthAnA nAmamAM Ama vyaktinuM nAma kema ja zuM ? e ItihAsa jANavA jevo che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 munizrI naLakAMThAmAMthI bhAlamAM pravezyA tyArathI ziyALanA zeTha zrI jIvarAjabhAInI munizrImAM zraddhA-bhakti pedA thaI. pachI to emanA putra zrI kezavalAlabhAI ane Akho zeTha parivAra kheMcAyo. munizrI to koI vakhata A zeTha kuTuMbane bhAla naLakAMTho prayoga e saMsthAnA kAryakaronuM mosALa che ema upamA ApatA. prema ane lAgaNI sabhara uSmAbharyuM emanuM Atithya lagabhaga badhA kAryakaroe aneka vakhata mAryuM haze. A jIvarAja zeThe vIlamAM lakheluM ke potAnI pAchaLa rUpiyA sAta hajAra kArajamAM vAparavA. emanA avasAna pachI emanA putroe karajanI pUrva taiyArI karavAnuM vicAryuM. munizrIne AnI jANa thaI. zrI kezubhAI zeThane bolAvyA, samajAvyA. kArajano artha kArya, mRtyu thAya tenI pAchaLa kaMIka paNa sAruM kArya karavuM e to sAruM ja che. jyAre ema kAma karavA sahu ekaThA maLe tyAre roTalI-roTalA karavAmAM samaya jAya, agavaDa paDe. eTale sukhaDI zIro AvyAM, paNa e mukhya lakSa hatuM nahi. lakSa to kArya hatuM. kALe karIne lakSa hatuM te bhulAyuM, rUDhi ane paraMparA to rahI ja. Ama zIro sukhaDI khAvAM eTale kAraja karyuM evI vikRta mAnyatAe jaDa nAkhI che. jIvarAja zeThanI smRti rahe tevuM kaMIka sAruM kAma karo ane temAM A rakama vAparo to zeThanA AtmAne to zAMti maLaze ja, paNa eka navo sudhAro karavA lokone preraNA maLaze, vicAro.' zrI kezubhAI samaju, ane vicAraka hatA. emaNe kahyuM : "mahArAja sAheba, Apa kaho te kAmamAM A rakama dAnamAM ApI daIe." munizrInI preraNAthI A rU. 7000nI rakama pANInI sagavaDo UbhI karavAnAM kAmo karavA mATe dAna maLyuM. pa5 varSa pahelAM sAta hajAra eTale AjanA sAta lAkha gaNI zakAya. emAMthI "bhAla naLakAMThA jalasahAyaka samiti'nI racanA thaI. paNa e vakhate munizrIe eka vAta samajAvI ke "dhanane ApaNe pratiSThA nathI ApatA. dhanika pote potAnuM nAma joDavAnI zarate dAna Ape to, evuM dAna nahI levAnI praNAlI che. paNa kezubhAIe kazI ja apekSA vinA ja binazaratI dAna ApyuM che, vaLI eka rUDha paraMparA choDI che. lokone preraNA maLe tevuM sAruM kAma karavAnI zarUAta karI che. zrI jIvarAja zeThamAM saMskAra hatA. ane eka AbarUdAra vepArI tarIke AkhA paMthakamAM gaNanA hatI. jo emanuM nAma A samiti sAthe joDAya to te preraNArUpa banaze. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra sahu sabhyo rAjI thayA, saMmata thayA, ane samitinuM nAma "jIvarAja bhAla naLakAMThA jalasahAyaka samiti" rAkhavAmAM AvyuM. pachI to e nAme lAkho rUpiyAnAM phaMDo thayAM. taLAvo UMDAM karavAM, ovArA, havADA, kUvA baMdhAvavA, parabo besADavI vagere ghaNAM kAmo thayAM. 'janmabhUmi'nA taMtrI amRtalAla zeThe ghaNo sahakAra Apyo. lekho lakhyA pracAra karyo. munizrIe A kAmamAM gAmano zramaphALo ane sthAnika lokonI kAmamAM sakriya sAmelagIrInuM tattva tyAre 194345 nA varSomAM paNa dAkhala karAvI amala karAvavAmAM preraNA ApI hatI. pachI to pAIpa lAIna dvArA ja gAmegAma pANI ApavAnI yojanA karavI e ja kAyamI upAya che ema samajIne te yojanA samitie taiyAra karI. muMbaI sarakAre maMjUra karI. ane have to mAtra bhAlamAM ja nahi jyAM jyAM jarUra che tyAM tyAM AvI pAIpa lAIna yojanA dvArA pANI pahoMcADavAnuM kAma gujarAtamAM ane dezabharamAM cAle che. mULamAM zuM che ? e samajIe zubhane saMkorIe to cetanA vahelImoDI jAge ja che. 10 sonAnI DAMgara munizrI saMtabAlajInA cAturmAsa sANaMdamAM cAlatA hatA. bhAla naLakAMThAnA kheDUtoe munizrI pAse AvIne vedanA rajU karatAM kahyuM : 'ame to baMne bAjuthI lUMTAIe chIe. amArA ghauM ane DAMgara sarakAra bAMdhela bhAve laI jAya che. paNa amane ekeya vastu bAMdhyA bhAve maLatI nathI, karavata jatAMye vahere ane vaLatAMye vahere ema amAre to baMne bAjuthI vaherAvAnuM ja che. kAM to amane bAMdhyA bhAve vastu Ape, ane kAM to ghauM DAMgara chUTAM kare, mahArAjazrI AnuM kAMka karo.' kheDUtonuM du:kha sAcuM hatuM. munizrI anAjanA aMkuzonI paristhiti vize ciMtita hatA. temaNe gujarAtanA TocanA racanAtmaka kAryakarone sANaMda bolAvI A praznanI chaNAvaTa karI, ane eka nivedanamAM aMkuza uThAvI levAno ane kheDUtone popAtA bhAva ApavAnI mAgaNI karI. sarakAranI dalIla e hatI ke aMkuzo uThAvI levAmAM Ave pachI vAjabI bhAvathI khAnArane anAja maLaze ane kALA bajAra ke saMgrahakhorI nahIM thAya enI khAtarI zuM ? saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 munizrInI dalIla e hatI ke utpAdakone paravaDe tevA bhAvo maLavA ja joIe, e vastuno siddhAMtamAM svIkAra thavo joIe ane bIjI vAta aMkuzanA kAyadAthI kALA bajAra ke saMgrahakhorI para aMkuza Avela nathI ane anIti bhraSTAcAre mAjhA mUkI che. to sahu prathama sarakAre aMkuza uThAvI levA joIe. daramyAna gAMdhIjIe aMkuzo viruddha jhuMbeza calAvI dezabharano lokamata prabaLa karyo hato. pariNAme 10mI Disembare 1947nA roja bhArata sarakAre dezabharamAMthI anAja uparanA aMkuza uThAvI lIdhA. munizrIne thayuM ke prathama pagaluM sa2kA2e to bharyuM have bIjuM prajAe bharavuM joIe. bAvaLAmAM eka miTiMga bolAvI temAM DAMgara pakavatA gAmonA kheDUto, AgevAnone bolAvI samajAvyuM ke 'sarakAre potAnI pharaja bajAvI che, sarakArI aMkuza na joItA hoya to svaicchika aMkuza svIkArI lo.' eka miTI banI. teNe DAMgaranA paravaDatA bhAva nakkI karyA. sarakAre aMkuza uThAvI lIdhA te divase pharajiyAta levInA bAMdhelA bhAva maNanA rUpiyA 8 ane 3 AnA hatA. kamiTIe dasa nakkI karyA. ane naitikabhAva evuM nAma ApyuM. A bhAve kheDUto potAnI DAMgara vece, tethI vadhu bhAva na le. hAjara kheDUtoe A nirNaya sarvAnumate karyo. paNa A bhAve kharIde koNa ? kharIdyA pachI khAnAra grAhakane cokhA banAvI vecavAnI vyavasthAnuM zuM ? kyA bhAve vecANa karavuM ? vadhu bhAva na levAya, saMgrahakhorI na thAya enuM zuM ? naLakAMThAnI DAMgara najIkanA kasabAmAM vecAtI hatI. te kasabAnA anAjanA vepArIonI sabhA munizrInA sAMnidhyamAM bolAvI paNa temAM mAtra 4 sabhyo ja AvyA ane koI nirNaya thaI zakyo nahIM. lAkho maNa DAMgara kharIdavI, saMgharavI, vecavI, mUDI rokANano paNa savAla, ghaNo vizALa prazna hato. munizrInuM ciMtana A divasomAM, A prazna para vadhu ekAgra banyuM. chevaTe 1 lI jAnyuArI 1948nA divase DAMgara pakavatA gAmonA AgevAna kheDUtonuM saMmelana jhAMpa gAmamAM bolAvavAnuM nakkI karyuM. temAM gujarAtanA TocanA AgevAno ravizaMkara mahArAja, babalabhAI mahetA, lakSmIdAsa Asara, bhogIlAla lAlA, parIkSitalAla majamudAra jevA hAjara hatA. munizrIe eka yojanA rajU karI. kheDUtonuM eka kheDUta maMDaLa banAvavuM. maMDaLano sabhya koNa bane ? je kheDUta rUpiyA saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasanA naitika bhAve potAnI DAMgara maMDaLane Ape te A maMDaLano sabhya banI zake. AvA sabhyonI khetInI ane jIvanajarUriyAtanI cIjavastuo vAjabI bhAvathI temane maLe tevA prayAso kheDUta maMDaLe karavA. rUpiyA dasanA naitika bhAvathI DAMgara ApanAra 16 sabhyo te divase banyA. temAMthI bhAla-naLakAMThA kheDUta maMDaLanI racanA thaI. Ama te divasathI naitika grAmasaMgaThananA zrI gaNeza maMDAyA. mUDI rokANa karavAnuM gAMdhIhATa taraphathI zrI lakSmIdAsa Asare svIkAryuM. pachI to maMDaLa taraphathI gAmaDe pharIne pracAra thayo. temAMthI kula 17,500 maNa (9350 Tana) DAMgara rUpiyA dasanA naitika bhAvathI maLI. bAvaLAnA goDAunamAM badhI DAMgara saMgharavAmAM AvI. paNa e daramyAna DAMgara kheDUtonA gharamAM ja paDI hatI. vyavasthA tAtkAlika kevI rIte goThavI zakAya ? chevaTe vyavasthA goThavAI te daramiyAna eka paNa kothaLo ghaTayo nathI ke vajana ghaTa paNa paDI nathI. kheDUtonI pramANikatAnuM A eka UjaLuM pAsuM A prasaMgathI jovA maLyuM. 18 ghauM-juvArano adalo-badalo bhAlanI jamInanI ane khetInI keTalIka viziSTa khAsiyato che. bhAlanA 'dAudakhAnI ghauM'nA nAme oLakhAtA ghauMnI uttama jAta ane enA roTalAnI mIThAza bIje nahIM maLe. evI bIjI khAsiyata che, ziyALu kaDabanI. bhAlanI khetImAM baLada kadAvara ane jorAvara joIe. divALI pahelAM vAvelI juvAra ziyALAmAM lIlI ukheDIne roja baLadane khavaDAve. uparAMta pakavyA vinA ja lIlI vADhIne tenA pULA saMgharI rAkhe. ene bhAlamAM 'ziyALu' kahevAmAM Ave che. keTalAka ene bAMTuM kahe che. baLadane mATe A ziyALu kaDaba eTale lADavAnuM jamaNa. AvA pauSTika cArAthI bhAlanA baLadomAM kauvata rahe che. A juvAranuM bI kAyama dara varase mahArASTranA solApura jillAmAMthI ane temAMya mahola vistAramAMthI Ave. e sivAyanuM bI bhAlanI jamInane anukULa ja na Ave. 1949nA varasanuM comAsuM bhAlamAM sarasa hatuM. solApura jillAmAM achatanI paristhiti hovAthI tyAMnA kalekaTare juvAranI jillAnikAsabaMdhI karI hatI. A jANIne bhAlanA kheDUto ciMtAmAM paDayA. juvAra maLaze ? nahi maLe ? saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 nahi maLe to bIjuM to koI bI kAma nahIM lAge, bI vinA zuM karIzuM? AgalI sAla to duSkALa hato. paNa A sArA varase paNa bI vinA Dhorane to cArolA vinA ja rahevuM paDaze ke zuM ? evI mUMjhavaNa kheDUtone thaI. bhAla-naLakAMThA kheDUtamaMDaLanI kArobArI tarata maLI. solApura juvAranA bIno prazna carcAyo. kArobArIe Agraha rAkhyo : game te bhAva ApavA paDe paNa solApurI juvAra ja joIe. sarakArane lakhavAmAM AvyuM. gujarAta pradeza koMgresanA AgevAnone paNa lakhyuM. paraMtu solApuramAM nikAsabaMdhI che e muddA para na AvI. emAM chUTachATa mUkavA-mukAvavAnI koInI taiyArI na hatI. munizrI saMtabAlajInA cAturmAsa te vakhate gUMdI gAmamAM cAlatA hatA. teozrIe eka navo vicAra kheDUta AgevAno pAse mUkyo. solApuramAM duSkALa hoI anAjanI achata hoya e svAbhAvika che. tyAMnA kalekaTare A kAraNe nikAsabaMdhI karI hoya to tame bhAlanA kheDUto ema karo : "juvAranA badalAmAM ghauM Apo.' jeTalI joIe teTalA ja ghauM Apo tyAM anAjanI achata nahIM paDe, ane ahIM jarUriyAta mujaba ja sahu leze. ane geralAbha nahi levAya." kArobArI maLI. juvAranA badalAmAM ghauM ApavAnI darakhAsta muMbaI sarakArane mokalI ApI, thoDA divasomAM jANavA maLyuM ke e darakhAsta svIkAravI zakya nathI. kAraNa evuM ApavAmAM AvyuM ke solApura vistAranA lokono khorAka juvAra che, ghauM nathI. pharI maMDaLa taraphathI lakhavAmAM AvyuM, ke mahArASTramAM moTAM zaheromAM juvAranA koTAmAM kApa mUkI ghauMno koTA vadhArI Ape to temAMthI bacAvelo juvArano jaththo bhAlane ApI zakAya. ane bhAlano ghauMnA jaththAnI sAme juvAranA jaththA badalAnI mAgaNI karI. ThIkaThIka lakhApaTTI ane mahenata pachI chelle muMbaI sarakAra saMmata thaI. temAM gujarAta pradeza koMgresa samitinA te vakhatanA bujharga AgevAna mu. zrI bhogIlAla lAlA (lAlAkAkA)e sArI madada karI. kheDUta maMDaLe bhAlanA 60 thI 70 gAmomAM pharI sAcI jarUriyAta jANIne ekeeka kheDUtane jamInanA pramANamAM bIno keTalo jaththo joIe tenI noMdha karI patrako banAvyA. kula jarUriyAta 30 thI 3pa hajAramaNanI pa00 thI 600 TananI hatI. mAgaNI mujabano kula 600 Tana-te vakhatanA 33,000 hajAra maNa juvArano jaththo maMDaLanA nAme sarakAre maMjUra karyo. samayasara solApurathI saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravAnA thayo. araNeja ane dhaMdhUkA sTezane mAla utAravAmAM Avyo. sarakArI goDAunamAM ghauM toLI levAnI ane tenI sAme juvAra ApavAnI vyavasthA karavAmAM AvI. maMDaLe taiyAra karelAM patrako mujaba ja samayasara vaheMcaNI paNa thaI gaI. vizeSamAM nahIM ghAreluM ke nahIM mAgeluM evuM lAbhadAyI pagaluM sarakAre e lIdhuM ke ghauM ane juvAranA sarakArI bAMdhelA bhAvanA taphAvatanI rakama kheDUtone te ja vakhate rokaDI ApavAmAM AvI. Ama 600 Tana juvAranuM bI to maLyuM ja uparAMta lAkha rUpiyA uparAMtanI rokaDa rakama divALInA TAMkaNe kheDUtone vAparavA maLI. bhAlanI khetInI Upaja TheTha mahA-phAgaNamAM Ave tyAM sudhI pAMca-pacAsa rUpiyA mATe paNa kheDUtane bhAre muzkelI. nIcA bhAve kAlAM ke ghauM maMDAvavAM paDe evI sthiti. eTale divALI TAMkaNe lAkha rUpiyAnI rokaDa rakama kheDUtonA hAthamAM AvI, te to temane eka bhAre moTA AzIrvAda jevI thaI paDI. 60-70 gAmanA cAreka hajAra kheDUtomAM A bI vahecAyuM paNa ekeya phariyAda AvI nathI. bhAlanA itihAsamAM Ama badalAthI bI meLavavAno prathama ane navo banAva hato. tyAra pachI to pharIthI saMpUrNa aMkuzo varaso sudhI dAkhala thayA hatA chatAM dara varase paramiTathI solApurI juvAranuM bI bhAlane mATe niyamita ane samayasara maLatuM ja rahyuM. alabatta, badalAthI nahIM, paNa rokaDethI, ane pachInA varSomAM A kAmagIrI saMsthAoe saMtoSakAraka rIte jArI rAkhI hatI. Ama A praznanI agatya sarakArane samajANI ane vyavasthita Ayojana thayuM to prazna sAva saraLa banI gayo. paraMtu AmAM pahela kheDUtoe samajapUrvaka karI, ane nirAza thayA vinA prayatno cAlu rAkhyA, ane emAM saMtanuM mArgadarzana, ghaDatara pAmelI saMsthAnA kAryakaro, zAsana calAvanArI saMsthAnI sakriya madada hatI to chevaTe sarakArI taMtra paNa saMpUrNa anukULa banI gayuM. * tu tArA mATe je icche che, tevuM bIjA mATe paNa icaje. tArA potAne mATe je nathI irachato, tevuM bIjAne mATe paNa na icchato. rAga ane hepa ApaNuM jeTaluM dUra kare che. eTaluM to baLavAna zanuM paNa nathI karI zakato. e be ja ApaNane anya pApomAM dorI jAya che saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 banAsakAMThAne bI "A varase kudarate bhAre mahera karI che. banAsa nadI mana mUkIne velANI che. khetaromAM sarasa majhAno kAMpa ThAlavyo che. eka lAkha ekara jamIna ghauMnI vAvaNI mATe taiyAra paDI che. paNa bIjavAro kheDUto pAse nathI. vAvaNI ADe mAMDa vIsa pacIsa divasa che ane ghauMno kaMI patto nathI. zrI ravizaMkara mahArAja(dAdA)nA zabdomAM bhArobhAra vyathA ane ciMtA hatI. munizrI saMtabAlajInA 1950nA cAturmAsa dhoLakA tAlukAmAM bhAlanA koTha gAmamAM cAlatA hatA, oNkaTobara mAsanA divALI pahelAMnA divaso hatA. dAdA munizrIne maLavA AvyA hatA, zrI phalajIbhAI DAbhI munizrInI preraNAthI sthapAyelA ane bhAla naLakAMThA prAyogika saMghanA saMcAlana nIce cAlatA A kheDUta maMDaLanA tyAre pramukha hatA. bhAla-naLakAMThA prAyogika saMghanA pramukha te vakhate dAdA hatA. dAdAnuM pratyakSa kAryakSetra te vakhate banAsakAMThA. munizrInuM pratyakSa kAryakSetra bhAla naLakAMThA. zrI phalajIbhAI ane huM e divase munizrIne maLavA koTha gayA hatA. ociMtA dAdA paNa tyAM AvyA hatA. paraspara vAtomAM dAdA munizrIne banAsakAMThAnI paristhiti kahI rahyA hatA. te divasomAM dezabharamAM anAja para aMkuzo hatA. 'sarakAra pAse ghauM nathI ? ame pUchayuM. nA, huM dinakarabhAIne(te vakhatanA muMbaI rAjyanA puravaThA maMtrI) maLyo. temaNe kahyuM ke sarakAra pAse ghauM nathI, tagAvI lona ApuM, paNa paisAne zuM karuM ? mAre to ghauM joIe. pachI saradArane maLyo. (saradAra vallabhabhAI paTela) saradAre munazIne kahyuM. (kanaiyAlAla munazI te vakhate kendranA khetI ane khorAka khAtAnA maMtrI hatA.) huM munazIne maLyo to temaNe kahyuM ke 'sarakAra pAse tamAre joIe tevA ghauM nathI. keneDiyana ke osTreliyana paradezI TukaDA ghauM che.' munazI paNa chUTI paDyA. A tarapha kheDUto mArI tarapha kAgane DoLe rAha jue ema mITa mAMDIne beThA che. banAsakAMThAnI jamInamAM to cAsiyA dezI ghauM ja joIe. TukaDA ke paradezI kAma na lAge ane dezI dA'udakhAnI ghauM to kyAMya dekhAtA nathI. jamIna ke je paDatara raheze' saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se dAdAe vistArathI varNana karIne paristhiti samajAvI. munizrIe amArI sAme joyuM ane phalajIbhAIne prazna karyo : 'kema ? kaMI thaI zake ?' phalajIbhAI kSaNeka aTakyA thoDuM vicArIne bolyA : 'dAdA, ghauM joIe keTalA ?' ravizaMkara mahArAjane sau dAdAnA nAmathI ja saMbodhatA. 'ekare maNano vAvo che, lAkha ekaramAM vAvaNI thaze. eka lAkha maNa joIe.' dAdAe kahyuM. vaLI phalajIbhAI thoDuM aTakyA ane bolyA : eka vAta che, bhAlanA kheDUtomAM keTalAka evA nIkaLe ke je bamaNuM bI saMghare che. eka vakhatanuM vAvetara niSphaLa jAya ke khapeDI khAI jAya to bIjI vakhata vAvavA joIe. sukhI ane pahoMcatA kheDUta Ama bI saMghare che kharA. bIjA kheDUto paNa bI ke khAvAnA saMgharyA hoya emAMthI thoDo vadhAro pADI zake, ane A to paDozI kheDUtane bInI madada karavAnI vAta che. eTale bhAlano kheDUta javAba to Ape, paNa e vAtano vicAra ka2vA jevo lAge che ke, divaso khUba TUMkA che. kahevata che ke 'ghI tAvaNI ane ghauM vAvaNI' emAM eka divasanuMye moDuM - vaheluM na cAle. svAtinakSatramAM to vAvavA ja joIe. ane e to dAdA kahe che tema paMdara - vIsa - paccIsa divasa bAkI che.gAmegAma pharavuM, kheDUtone samajAvavA, ghauM gAmaDAomAMthI bhegA karavA, ane rAdhanapura tarapha (banAsakAMThAmAM) pahoMcADavA e kAma eTalA TUMkA divasomAM pUruM thAya ke kema ? chatAM prayatna karI chUTIe, paNa dAdA, eka kAma karo. amane eka jIpa lAvI Apo, to jhaDapathI thoDA gAmomAM ame jaI AvIe, ane kevo javAba maLe che e jarA joI laIe eTale khyAla paNa AvI jAya AmAM keTaluM thaI zake ema che ? -- phalajIbhAIe vistArathI vicAro jaNAvyA. dAdAe moM malakAvatAM kahyuM, 'jIpa to kAla AvI jAone !' tarata ja phalajIbhAI bolyA : to pachI ekabe vAto bIjI paNa che. divALInAM paraba Ave che. kAratakI pUnamano vauThAno meLo paNa Avaze. kheDUtonA hAthamAM atyAre paisA nA hoya. eTale ghauM nA saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paisA rokaDA tarata cukavAI jAya ema karavuM paDe. bIjI vAta che, ghauMnA tolanI. comAsAmAM rastA kharAba thayA haze. gAme gAmathI tAlukA goDAuna upara koI ghauM laIne jaze nahi. vaLI badhA ja kheDUto atyAre ghauMnuM bI phUvALiyAmAMthI kADhI sApha karavAnI taiyArImAM haze. eTale koIne tAluke javAnI phurasada paNa nahIM hoya. gAmaDe beThA ja ghauM tolavA paDe tyAM laI javAnI vyavasthA ApaNe ja karavI paDe. jo ke A to pelI kahevata jevuM che : chAza chAgoLe, ne ghera dhamAdhama. haju to ApaNe gAmaDe jaIe ane kheDUto zuM javAba Ape tenA para ja badho AdhAra che." phalajIbhAInA koThADahApaNe AvanArI vahevAru muzkelIo ane sAthe sAthe eno ukela paNa batAvI dIdho. emanA kahevAmAM sAvadhAnI sAthe AtmavizvAsa paNa hato. munizrIe kahyuM : "tamArA maMDaLano pAyo ja naitikabhAvathI maMDAyo che. eTale kheDUto AvA kAmamAM jarUra sahakAra Apaze ja evI zraddhA sAthe puruSArtha karI chUTo. pachI to tarata eka nAnI sarakhI apIla bhAlanA kheDUtone uddezIne kheDUta maMDaLa taraphathI taiyAra karavAmAM AvI. munizrI ane dAdAe paNa e apIlanuM samarthana karyuM. chapAvIne bhAlanAM lagabhaga 70-80 gAmomAM pahocADavI ema nakkI karyuM. dAdAye bIjA ja divase jIpa mokale. temAM bhAlanAM moTAM moTAM badhAM gAmomAM pharI levuM. kheDUtone ghauMnA rokaDA paisA ApavA. ghauno tola karavo ane banAsakAMThAmAM pahoMcADavA. e badhI javAbadArIne TUMkA gALAmAM ApaNe nahIM pahoMcI zakIe. ApaNe madada pUrepUrI karIe paNa e badhI ja javAbadArI to. sarakAre ja saMbhALavI joIe. Ama vicAraNA karIne tarata sAMjanI gADImAM phalajIbhAI javAraja gayA ane dAdA sAthe jIpa levA huM amadAvAda gayo. eka mila mAlika zrI ratilAla khuzAladAsa zAhanI jIpanuM nakkI karyuM. amadAvAda jillAnA kalekaTara te vakhate pimpaTakara eka akSara paNa bolyA vinA amArI vAta sAMbhaLI rahyA. pachI eka ja prazna pUchyo : "AmAM mAre zuM karavAnuM ?" ame nIce pramANe vyavasthA karI ApavAnI vAta karI : 1. dhaMdhUkA ane dhoLakA ema banne tAlukAmAM ghauM kharIdavAnAM kendro gAmaDAmAM zarU karI devAM. 2. ghauM tolavAnA sAdhano, mANasono jarUrI sTApha ane moTara TrakonI vyavasthA dareka kendra para karavI. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. dhaMdhUkAthI hArIja (banAsakAMThAnuM relave sTezana) sudhI relavemAM ghauM laI javA veganonI vyavasthA karAvavI. 4. ghauMnA paisA tarata kheDUtone gAmaDe beThA ja rokaDA maLI jAya tema vyavasthA karavI. pimpaTakara amArI vAta ekacitte sAMbhaLI rahyA hatA. emanA para amArA kahevAnI zuM asara thaI te kaLAyuM nahIM. mAMnI eka paNa rekhA ke AMkhonA bhAvamAM kazo ja pheraphAra batAvyA sivAya taddana zAMtithI ane dhImethI temaNe kahyuM : ghauM kharIdavAnAM kendro dareka gAmaDe to na thaI zake, paNa tame sUcavazo temAMthI zakya haze teTalAM vadhu kendro zarU karavA huM mAmalatadArane jaNAvuM chuM ane bAkInI vyavasthA mATe goThavaNa karIzuM.' mane thayuM ke amArA kahevA para emane kAM to bhArobhAra avizvAsa che ke ATalA ghauM kyAM maLavAnA che ? kaMI karavApaNuM nathI. athavA kAM to pUro vizvAsa hato ke dAdA kahe che tema ghauM maLaze ja. ane to pote badhI ja vyavasthA karI zakaze, tevA AtmavizvAsano raNakAra paNa temanA zabdamAM hato. Ama kalekTara sAthe vAta karIne ame jIpa laIne amadAvAdathI vahelI savAre nIkaLyA. pelI apIlanI patrikA paNa chapAvI lIdhI hatI. dAdAnI sAthe rAsavALA zrI AzAbhAI paTela paNa hatA. ame javAraja gayA. phalajIbhAIne sAthe lIdhA ane javAraja, guMdI, saragavALA, utelIyA, lolIyA, phedarA ema eka divasamAM thoDAM gAmomAM pharyA. kheDUtone ekaThA karI banAsakAMThAnA kheDUtone bInI kevI muzkelI paDI che, temane ghauMnuM bI meLavavA mATe kevA prayatno thayA ane sarakAra jevI sarakAra paNa chUTI paDI. have ekamAtra bhAlanA kheDUto para ja AdhAra che vagere vAto dAdA ane phalajIbhAI emanI AgavI taLapadI bhASAmAM samajAvatA. chevaTe dAdA kahetA, tame bhAlanakAMThAmAMthI eka maNa ghauM banAsakAMThAne Apazo to banAsakAMTho maNanA daza maNa pedA karIne dezane Apaze. dhAravA karatAM ghaNo sAro javAba kheDUto ApavA lAgyA. A to amAruM kheDUtanuM kAma che ane kyAM maphata AlavA che ? paNa tolA tarata karAvajo. kAraNa ke atyAre ame ghauM kuMvaLiyAmAMthI bahAra kADhyA che eTale bArobAra jokhI ApIe.' saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o ame kAgaLa upara kyo kheDUta keTalA ghauM Apaze enI yAdI karavA mAMDI. koIe paccIsa maNa to koIe 200 maNa gAme gAma noMdha zarU thaI. bIjA divase dAdAe amane kahyuM : "have huM banAsakAMThA jAuM chuM. tyAM kalekaTara ane mAmalatadArane maLIne gAme gAma lagAvI lona ApavAnI ane hArIja sTezanethI gAmaDe gAmaDe ghauM pahoMcADavAnI vyavasthA paNa karAvavI paDaze ahIMnuM tame patAvajo." phalajIbhAIe dAdAne kahyuM : "paNa dAdA ! kheDUtone samajAvavAmAM tame sAthe hova to phera paDe." rAsavALA AzAbhAI gaI kAlathI mUMgA mUMgA A badhuM joI rahyA hatA. temaNe phalajIbhAI ne kahyuM : "tame eke hajArA cho koInI jarUra nathI. mane zraddhA che ke bhAlamAMthI ja badhuM biyAraNa maLI raheze." Ama kahIne dAdA ane AzAbhAI pAchA gayA. ne bIje divase bIjA gAmaDAomAM jatAM pahelAM dhoLakA ane dhaMdhUkA tAlukAnA mAmalatadArone ame maLyA. kalekaTaranI sUcanA emanA para AvI gaI hatI paNa e to jANe sAva naphakarA hatA. emane to A rIte kheDUto ghauM Ape ane A badhI vyavasthA karavAnI Ave evI kazI kalpanA ja AvI zakatI na hatI. paNa kalekaTarano hukama hato ane ame vAto karI eTale ghauMnAM kharIda kendro ane bIjI kheDUta maMDaLanI sUcanA pramANe goThavavAmAM Avaze, evuM uparachalluM AzvAsana to emaNe ApyuM. - ame pAMceka divasamAM cAlIsathI pacAsa gAmomAM pharI vaLyA. patrikAo to A pahelAM gAmegAma mokalAvI dIdhI hatI. pracAra ghaNo sAro thayo. eka havA UbhI thaI gaI. biyAraNanI vAta kheDUtane mATe navuM jIvana ApavA jevI vAta hatI. e mATe bahu samajAvavAnI jarUra na paDI. gAme gAmathI ghaNo sAro jaththo noMdhAvavAmAM Avyo. koI gAmamAMthI 500 maNa to koI gAmamAMthI pa000/- maNa paNa noMdhAyA. tAlukA mAmalatadArane ame kyAM kyAM kharIda kendro karavA tenI yAdI ApI ane tola karavAnI, TrakomAM mAla sTezane pahoMcADavAnI tema ja tarata paisA cUkavavAnI vAta karI. tAlukA adhikArIo to Azcarya pAmyA, ATalA badhA ghauM sarakArI bAMdhelA bhAvathI maLe evuM emanA mAnyAmAM ja AvatuM na hatuM. paraMtu pachI emaNe paNa bhAre jhaDapathI vyavasthA goThavI ane saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hara sAMgopAMga pAra utArI dIdhI, kazo ja prazna Ubho na thayo dareka kheDUtane gAma beThA cukate paisA tarata maLI gayA. kheDUtone paNa saMtoSa thayo. Ama kArataka suda pUnama pahelAM 93000 maNa ghauM (1850 Tana) samayasara relave sTezane pahoMcI gayA ane dhaMdhUkAthI hArIja sTezana sudhI relavenI speziyala mAla gADImAM A tamAma jaththo ravAnA thaI gayo. banAsakAMThAnA gAmaDAMomAM kheDUtone tagAvI rUpe ghauMnuM biyAraNa samayasara pahoMcatuM thayuM. dAdAnA mArgadarzana nIce banAsakAMThAnA gAme gAma biyAraNanAM patrako banyAM, lona maMjUra thaI ane tamAme eka lAkha ekara jamInamAM ghauMnI vAvaNI samayasara karavAmAM AvI. dAdA A dAkhalo ghaNI vakhata ApIne chelle umeratA, 'bhAla-naLakAMThAe eka lAkha ApyA to sAme banAsakAMTho daza lAkha ApI zakyo.' Ama kahIne dAdA bhAla naLakAMThAnA kheDUtonI kadara karIne gaurava vadhAratA. Ama saMto uparanuM zraddhAbaLa, saMsthAnuM saMgaThana baLa, samAjasevakonuM suyogya saMcAlana ane zaktinuM saMkalana thaIne eka camatkAra kahI zakAya ema bhagIratha kArya saraLatAthI sAMgopAMga pAra paDyuM. 20 'nANAM laIe paNa..." "dhaniko phaMDa Ape te potAnuM kartavya samajIne Ape. dhana jarUra karatAM vadhu che to phaMDa ApavuM e mAruM kartavya che. mATe phaMDa ApuM chuM. dhana vadhu paDatuM ekaThuM thAya che temAM pratyakSa-parokSa anyAya, zoSaNa anIti ke apramANikatAnuM pApa hoya - ema samajI pApanA prAyazcita rUpa e dAna kare. emAM dAna lenAra saMsthA para ethI kaMI ahesAna nathI caDhato ke te upakAra nathI karatA. kharekhara to tenuM dhana suyogya rIte vaparAya che tethI saMsthAno upakAra to phaMDa ApanAre mAnavo joIe. phaMDa svamAna ane gauravathI levuM. ApaNuM teja saheja paNa jhAMkhuM na paDe, tenI nAnA moTA badhA kALajI rAkhe. munizrIne A ja vAta jAheramAM mUkavI jarUrI lAgI haze eTale emaNe lakheluM emanA ja zabdomAM joI laIe. "eka to huM bhikSu rahyo, eTale bhikSAno dhaMdho potIko gaNAya Ama saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 chatAM samAjane mATe bhikSA mAgavAnA ghaNA prasaMgo to huM TALavA ja mathuM chuM. bhAla naLakAMThAnA prayogamAM mUDIvAda sAmenuM yuddha mokhare hovAne kAraNe mane lAgyA ja karyuM che ke amIrAta bharI bhikSAvRtti para nabhanAra saMghane musIbata bhale veThavI paDe, paNa e ja musIbata enuM ane ApanA2nuM teja vadhAranArI bane e vize mane talabhAra zaMkA nathI.'' (vi. vA. tA. 1-4-49) "sattA ane dhananI anucita khuzAmata karyA vinA, eTaluM ja nahi paraMtu vizeSamAM e baMnene potapotAnAM yogya sthAno batAvI ApavAnuM lakSa cUkyA vinA, duSkALa jevI aNIne TAMkaNe kAma karavuM bhAre muzkela che. mANasa ane pazune jIvADavAno ja khyAla haze to A saMgrAmamAM TakI nahi zakAya." (vi. vA. 16-2-49 agralekha) supAtra dAnano mahimA ane dAnanI mahattA viSe munizrI lakhe che : "jaina AgamomAM supAtra dAnano mahimA ghaNo moTo che te nIceno nItigraMthamAMno zloka e dRSTie mananIya che; zateSu jAyate zUra, sahaseSu ca paMDitaH vaktA daza sahastreSu, dAtA bhavaMta vA na vA. eTale ke seMkaDo mAnavIomAMthI koIka ja zUra nIkaLe che, hajAro mANasomAMthI mAMDa ekAda paMDita nIpaje che, lAkhomAM koIka ja sAco ane nirdoSa vaktA pArka che, jyAre lAkhomAM paNa mAMDa ekAda dAtA pAke athavA naye pAke. nispRhI dAtA jema durlabha che tema nispRhI yAcaka paNa durlabha che Aje jarUra che nispRhI dAtAonI ane nispRhI yAcakonI.'' "dhanadAtAone mAtra pratiSThAnI lAlacathI doravIne paNa kAma kaDhAvI levAmAM jeo mAne che, temaNe e na bhUlavuM joIe ke teo prajAmAM sthaLa lAbha to pahoMcADI zake che; paNa sAthe sAthe dAna lIdhA pachI prajAnuM teja vadhAravuM joIe teTaluM vadhArI zakatA nathI. A khoTa pelI rAhatanA lAbha karatAM aneka gaNI vadhu ane du:khada che. . jyAM phALA uparAMta yogya vinimaya ane ghaDataranuM kAma hoya tyAM mAtra phALo ThIka maLaze ke sAdhano maLaze evI koI lAlace dhanikone mukhya sthAna ApavA jatAM ApaNe jAte ja dhananI pratiSThA vadhArIe chIe. samaya to khoTAM mUlyAMkanano dharamULathI paNa palaTI nAkhavAno che. (vi. vA. 16-1-49) saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ex munizrIe A lakhANanA anusaMdhAnamAM ja lakhyuM che : "bhAla naLakAMThA prAyogika saMghanI niyAmaka samitimAM yogya dhanika maLavA chatAM paNa hAla na levAnA mArA AgrahamAM upalI dRSTi che. temAM dhaniko sAme saMghane dhRNA che ema koI na kalpe temaja saMgha dhaniko pAsethI dhananI AzA choDI de che ema paNa nathI. mAtra dhana khAtara ja samAja, rASTra ane dhArmika kSetromAM dhanikone ja agrasthAna maLyuM che ne tene lIdhe samAjamAM zoSaNane je pratiSThA maLI che te ayogya pratiSThAne toDI nAkhavAno ja uparanAM vidhAnamAM mAro Azaya che. huM dhanikone paNa vinavavA mAguM chuM ke, have teo koI sthaLe agrapadanI AzA na rAkhe ane sevA mArga svIkAre. ApaNe sAmAjika kAryomAM dhanika vargane apanAvavo joIe. eTaluM ja nahi paNa preravo paNa joIe ja. paraMtu AthI dhanika varganI vyaktione samAja ghaDataranI saMsthAomAM pramukhapada to Aje nahi ja ApI zakAya.' 'saMtabAla' dAna kartavya dRSTie ApavuM sana 1948-49nI A vAta che. munizrI amane kAryakarone - saMghanA sabhyone A matalabanuM eTalA mATe samajAvatA hatA ke, sana 1948nuM comAsuM sadaMtara niSphaLa javAthI bhAla naLakAMThAmAM duSkALa paDyo hato. zrI ravizaMkara mahArAja te vakhate saMghanA pramukha hatA, temanA adhyakSa pade duSkALamAM kAma karavA mATe eka samitinI racanA karavAmAM AvI hatI. A samitinuM nAma zuM rAkhavuM ane phaMDanI apIla karavAnI hatI to temAM saMghanI dRSTi kevI hoya e samajAvatA hatA. lAMbI carcA vicAraNAne aMte bhAla naLakAMThA duSkALa kartavya samiti e nAma rAkhavAmAM AvyuM ane phaMDa levAmAM rAkhavAnI kALajI viSe sahu sabhAna banyA, jAgRta thayA. joke AnI gaDa badhAne besI gaI haze enI khAtarI to nahotI. kAraNa ke phaMDa kema thAya che ane phaMDa ApanAra kevI apekSA rAkhe che tenI kaMIka khabara hovAthI munizrInI vAta to sAmA pUre taravA jevI te vakhate lAge te svAbhAvika hatuM. paNa dhAravA karatAMye sAro javAba badhethI maLyo ane hemakhema duSkALa pAra paDyo. sarakArI grAnTa e upakAra nathI ane tarata ekAda varasamAM ja sane 1949-50mAM ja te vakhatanI muMbaI sarakAre dareka jillAmAM sarvodaya yojanA maMjUra karI, amadAvAda jillAmAM A saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 yojanA munizrInA kAmane kAraNe bhAla naLakAMThA prAyogika saMdhane ApavAnuM sa2kAre nakkI karyuM. dara varSe eka lAkha rUpiyAnI grAnTa maLavAnI hatI. mitromAM carcA cAlI ke yojanA levI ke nA pADavI ? eka abhiprAya evo hato ke, game tema paNa paisA ApanArano hAtha upara ja raheto hoya che. saMghanuM teja jaLavAze nahi. sarakAra ane taMtranA ahesAna nIce AvI jaIzuM. dabAI javAze, vagere vagere. mATe yojanA na levI. bIjo abhiprAya evo hato ke, sarakAra pAse AvatAM nANAM prajAnAM ja che. sarakAra lokazAhIthI banI che. prajAnA hitamAM e nANAM vAparavAM. sarakAra Ape to te levAmAM nA na pADavI. khUba carcAne aMte munizrIe A matalabanuM mArgadarzana ApyuM ke, "sarakAra sAme cAlIne nANAM Ape che. saMghano sahakAra mAge che. saMghanI svAyattatA jaLavAya ane potAnA taMtrathI ja yojanAno amala karI zake tevI svataMtratA hoya to yojanA levI. anubhave ema lAge ke, svAyattatA sacavAtI nathI ke svAtaMtryano bhogavaTo thaI zakato nathI to yojanA choDI devI.' ane sarvodaya yojanA saMghe svIkArI. kahevuM joIe ke saMghanI svAyattatA ane svAtaMtrya pUrepUrAM sAcavIne varSo sudhI saMghe sarvodaya yojanAnuM saMcAlana karyuM che. AtmavizvAsa ApaNAmAM hovo joIe sane 1980-81mAM sAme cAlIne sI.sI.epha. yojanA levAnI darakhAsta gujarAtamAM prathama pahelI vakhata bhAla naLakAMThA prAyogika saMgha pAse AvI. vArSika cAreka lAkha rUpiyAnI so TakA grAnTa maLavAnI vAta hatI. yojanAno amala mAtra pAMca-cha gAma pUratA ja nAnA kAryakSetramAM karavAno hato. yojanA paNa sArI hatI. tema chatAM yojanA levI ke na levI teno nirNaya tarata karI zakAyo nahi. kAraNa e hatuM ke, yojanAnuM nAma hatuM "krizciyana cilDrana phaMDa''. (sI.sI.epha.) amerikAnI A saMsthAno saMghane kazo ja paricaya-anubhava nahi. kadAca pracchannapaNe vaTALavRttino hetu hoya to ? ema nAma uparathI ja zaMkA ke anumAna bAMdhIne carcA cAlI. eka abhiprAya evo hato ke vaTALavRtti saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI UMDI jaDa nAkhIne paDI hoya che ke, ane evI kunehathI kAma levAmAM Ave che ke, 10-15 varSa sudhI to ApaNane gaMdha sarakhI paNa nahi Ave ke, AmAM vaTALavRtti hatI. ane jyAre khyAla Avaze tyAre vAta eTalI AgaLa nIkaLI gaI haze ke, khuda loko ja saMghano virodha karatA thaI jaIne khristI banI jaze. eTale bhale lAkho rUpiyAnI madada maLe che paNa yojanA levI nahi. chevaTe saMghe munizrInuM mArgadarzana mAgyuM. munizrIe e matalabanuM mArgadarzana saMghane ApyuM ke - savAla to sI.sI.epha. yojanAno nahi, saMghanI nirNayazaktino che. saMgha jevI prayoga karanArI saMsthA, badhAM pAsAMno vicAra kare te to barAbara che, paNa tenuM AdhArabaLa vizvAsa che. sI.sI.epha. yojanAnA saMcAlako jo kahe che ke, vaTALavRtti muddala nathI, to pachI saMghe zaMkA na rAkhavI. alabatu, sAvadhAnI to rAkhavI ja. pratyakSa-parokSa ke pracchannapaNe kyAMya paNa vaTALavRtti jevuM lAge to, yojanA te ja kSaNe baMdha karavAno nirNaya to saMghe ja karavAno che ne? paNa zaMkA rAkhIne yojanA na levI e to AtmavizvAsanI khAmI gaNAya, prayoga karavAmAM to jAta para ane bIjA para vizvAsa rAkhavo e to pAyAnuM kAma che." vagere vagere. nANAM e sAdhya nathI sAdhana che e samajIe ane sI. sI.epha. yojanA levI evo saMghe TharAva karyo. kahevuM joIe ke 14 varSa jeTalA lAMbA gALAmAM kyAMya paNa vaTALavRttinI chAMTa sarakhI jovA nathI maLI. ane A gALAmAM karoDa savA karoDa rUpiyAnI grAnTanI madada ApavA chatAM sI.sI.epha. yojanAnA saMcAlakoe koIe ya pote nANAM ApanAra che evo saheja paNa bhAva vyakta karyo nathI. bajeTanA amalIkaraNamAM saMpUrNa mokaLAza rahI che ane saMghanI svAyattatA-svAtaMtrya- pUrepUrA sacavAyAM che. munizrInA prayoga kAryamAM kAma karavAthI ane munizrInA sahavAsathI lokonuM ane lokasevakone nAme oLakhAtA amArA jevA sAmAnya kAryakaronuM je sahaja rIte ghaDatara thatuM jaI nakkara saMskAra paDyA te varSo pachI paNa ane AjanA viSama vAtAvaraNamAMye kAma Ape che ane munizrInA sahavAsanI smRti thatAM dhanyatA anubhavAya che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 21 sAthInI bhUla nivAravA ane tene jovAno mArga kaccha jillA paMcAyatamAM vistaraNa adhikArInI kAyamI penzanebala saravasa, nAma harajIvanabhAI mahetA. saMtabAlajI mahArAjanA paricaya pachI cAlu saravIse vahelAsara nivRtta thaI mahAvIranagara AMtararASTrIya kendramAM ciMcaNI rahevA AvI gayA. munizrI gocarI pANI levA jAya tyAre sAthe javuM, TapAlo lakhavI, lakhANonI nakala karavI, TapAla nAkhavA javuM, vAto karavI - ema saMta samAgama thayA karato. eka divasanI vAta che. munizrIe TapAla nAkhavA ApI temAM kavara paNa hatuM. harajIvanabhAIe ene hAthamAM laI vajanano aMdAja bAMdhyo. to eka kavaranuM vadhu vajana lAgatAM vadhArAnI TikiTa coDI. munizrIne khabara ke, potAnI leTarabukanAM cAra pAnAM sudhI vadhArAnI TikiTa lagAvavI paDatI nathI. ane kavaramAM cAra pAnAthI vadhu lakhAyela patra nathI eTale munizrIe harajIvanabhAIne TikiTa coDatA joI sUcavyuM ke, "vajana karI jo jo." harajIvanabhAIe javAbamAM kahyuM ke, "sAru" paNa TikiTa to vagara vajana karyuM vajana vadhu che ema samajIne coDI ja dIdhI hatI. ane manamAM vicAryuM ke "munizrIe sUcana karyuM che. meM hA paNa pADI che. paNa have jo TikiTa coDI ja dIdhI che to bhale coDelI ja rahI. aMdAja to che ja ke vajana vadhu che, pachI vajana karavuM ane niyata dhoraNa karatAM, vadhu vajana na hoya to coDelI TikiTa ukhADavI e badhI jhaMjhaTamAM kyAM paDavuM ?" eTale nAno kAMTo kendramAM hato chatAM emaNe e kavaranuM vajana na karyuM ane TapAlo bheguM e kavara paNa posTanA DabAmAM nAkhavA kendranA sevaka chaganabhAIne badhI TapAla sAthe nAkhavA ApI dIdhuM. munizrInA dhyAnamAM saheje najara sAme banelI A hakIkata Ave e svAbhAvika hatuM. harajIvanabhAIne to A bAbatano kaMI khyAla ja nahi hato. bIje divase savAre gocarI levA jatI vakhate harajIvanabhAI to taiyAra thaI munizrInI sAthe javA AvI gayA. paNa munizrIe kahyuM ke, "Aje gocarI levAnI nathI." harajIvanabhAIe kAraNa pUchyuM to mArI AchuM hasyA. paNa koI kAraNe kahyuM nahIM. eTale harajIvanabhAIe kAraNa jANavA Agraha rAkhyo, eTale munizrIe kahyuM : saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gaI kAle tame kavaranuM vajana na karyuM. ane vadhArAnI TikiTa coDI. dhyAna dorAyA pachI ane hA pADyA pachI Ama bane te eka jAtanI bejavAbadArI gaNAya. paNa ema thavAmAM tamArI A kSatimAM mArI paNa kacAza huM samajuM chuM, sAthe rahenAra sAthI mitronI truTI sudhAravA, dUra karavA mATe mArI A kacAza dUra karavI joIe. tapa sivAya AvI kSati dUra na thAya tethI Aje gocarI choDI che. bIjuM koI kAraNa nathI." munizrInI A vAta sAMbhaLIne harajIvanabhAI to bhAre ciMtana-maMthanamAM paDI gayA. ane eka satyArthI puruSa pAse rahevAmAM keTalI badhI jAgRti rAkhavI paDe eno vicAra karatAM evI paNa samajaNa emane thaI hovAnuM A prasaMganI vAta karatAM harajIvanabhAIe amane kahyuM ke, jaina tattvajJAna satyAcaraNa karavuM karAvavuM ane anumodana ApavuM ema kahe che. vaLI ema paNa kahe che ke, manathI vacanathI ane kAyAthI-eTale vicAra-vANI ane vartanathI Ama karavAnuM kahe che. matalaba nava prakAre satyanuM AcaraNa karAya tyAre ja satyanuM AcaraNa saMpUrNa karyuM ema munizrInA A vartanathI mane samajAyuM. vaLI harajIvanabhAIe ema paNa kahyuM ke, potAnI jAte satyAcaraNa karavA sudhInI vAtano svIkAra to sahu kare ja che, paNa satyAcaraNa karAvavAnI vAta moTe bhAge thatI nathI. jyAre jainonA tIrthakara kevala bhagavAnano pote taravAno ane bIjAne taravuM hoya to te taravAnuM zikhavADavAno taraNatAraNa dharma te jaina dharma che. temAM A ahiMsaka rIte karAvavAnI vAta paNa rahelI ja che. munizrInA A tapanI vAtamAMthI mane AvI samajaNa maLI ema harajIvanabhAIe kahyuM, te sAMbhaLIne ame sahu sAMbhaLanArAone paNa saMtasamAgamanuM saMbhAraNuM preraka gaNIne gAMThe bAMdhavA jevuM lAgyuM. 22 nyAyanuM nATaka 46-47 varSa pahelAMno prasaMga che. te vakhate ame gaMdI AzramamAM ja rahetA hatA. paNa sana 1949 nAM munizrInAM cAturmAsa gUMdI gAmanA sarakArI kasTama baMgalAmAM thavAthI kAmacalAu ame tyAM rahevA gayA hatA. 1950nA phebruArI, cokkasa tArIkha to yAda nathI paNa phebru.nI 15 mI tArIkha AsapAsa mULa dhoLI (kamAlapura) gAma ke je bhAla haDALA pAse AveluM che tyAMnA vatanI paNa varSothI guMdI gAmamAM rahetA hatA te taLapadA koLI paTela catura saMghA ane bhIkhA jemAM amArI pAse baMgale AvIne kahevA lAgyA : saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 "tame kaho to mAthe sagaDIo mUkIne muMbaI sarakArane kahevA muMbaI AvIe, paNa have A kALu paTelane kahIne amAro prazna pate evuM kAMka karo. ame badhuM ja karI chUTyA chIe. paNa kazuM thayuM nathI. have to kAM marIe ne kAM mArIe e ja rasto che." emanA kahevAmAM krodha, ane bhAre joza hatuM. dhoLImAM jamInano kaMIka prazna hato. emane sAMbhaLyA pachI amArI pAse to eno kaMI ukela nathI, ema amane lAgyuM eTale chevaTe kahyuM : ema karo, tA. 19 mIe AzramamAM miTiMga che emAM kALu paTela Avaze. munizrI to AvavAnA ja che. tame te divase Avajo. ane vAta kahejo. kaMIka rasto nIkaLaze. AmAM mAravA maravAnI kyAM jarUra che !" Ama kahyuM. te gayA. 19mI phebruArI 1950 AvI ame gUMdI gAmamAMthI gUMdI AzramamAM gayA. miTiMgo cAlI munizrI ane kALu paTela paNa AvyA ja hatA. traNeka vAgyA haze jalasahAyaka samitinuM kAma thayuM. te samitinA kALu paTela sabhya hatA. te UThyA kahe, - "bApajI, (munizrIne te bApajI kahetA) huM jAuM chuM. gADIno TAIma thavA Avyo che.' munizrIe kahyuM to kharuM ke, "rokAI jAone ?" paNa "khaLAM levAya che kAmano pAra nathI javuM ja che." caturabhAI ke bhIkhAbhAI to AzramamAM AvyA nahotA. paNa munizrIne agAu maLelA ane te divase paNa savAre gUMdI gAmanA baMgale maLelA ane kALu paTela herAna kare che te matalabanI vAta karI haze eTale munizrIe paNa te baMnene kahyuM hatuM ke Aje bapore miTiMga che temAM kALu paTela Avaze. tyAM tame Avajo ane temanI rUbarUmAM vAta samajyA pachI kaMIka rasto kADhavA prayAsa karIzuM. kALu paTela javAnA hatA ane A be jaNa AvyA nahi eTale munizrIe kALu paTelane A be jaNano zuM prazna che te pUchIne jANI lIdhuM. pachI kALu paTela gUMdI gAma najIka AvelA bhUrakhI sTezane javA ravAnA thayA ane amAruM miTiMgonuM kAma cAlu rAkhyuM. kALu paTelane javAne thoDI ja vAra thaI ane bUma saMbhaLAI : dhoDajo, dhoDajo, kALu paTelane mAre che." saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 bUma sAMbhaLIne sahu prathama navalabhAI zAha UThatAMkane sTezanane raste doDyA. bUma dholerAnA harijana rANAbhAI ke je kALu paTelane oLakhatA hatA ane emanI pAchaLa pAchaLa ja sTezane TrenamAM besavA cAlatA jatA hatA temaNe pADI hatI. navalabhAIe be khetara vaTIne joyuM to kALu paTela khetaranA zeDhA pAse varakhaDInAM be nAnAM nAnAM jALAM hatAM tyAM lohIlohANa hAlatamAM paDyA hatA. ane thoDe dUra be jaNa hAthamAM dhAriyAM sAthe doDatA sTezana bhaNI bhAgI rahyA hatA. navalabhAI temane pakaDavA jorathI doDyA paNa e banne jaNa relave sTezanamAM paDelI mAlagADI vaTAvIne najIka Avela gAmamAM ghUsI gayA. unALAno kharo bapora, taDakAmAM navalabhAI rebajheba thaI gayA. bhAre sAhasa ane hiMmata karI pakaDavA prayAsa to karyo, paNa pakaDI zakyA nahi. pAchA pharyA. be jaNane oLakhI zakyA nahi. najIkanA ja khetaromAM 15-20 majUro ghauM vADhatA hatA. emaNe A thatuM khUna ane bhAgatA khUnIonuM dazya to barAbara joyuM ja hoya. khUnIone taddana najIkamAMthI ja doDatA jatA hatA eTale oLakhatA ja hoya. paNa koI ja kazuM ja kahevA taiyAra nahotA. navalabhAInI pAchaLa ja ame sahu lagabhaga doDatA utAvaLe tyAM pahoMcyA. munizrI paNa AvyA. kALu paTelanA paDachaMda dehe bezuddhimAM ane lohIthI lathabatha taraphaDIyA mAratA, haiDiyAnI gharagharATIno avAja kADhatA, munizrInA khoLAmAM ja chellA zvAsa pUrA karyA. munizrIe to AvIne zAMti maMtranA jApa zarU karyA ja hatA. jalasahAyaka samitinA pramukha zrI gulAmarasula kuraizI, ane sabhyo choTubhAI mahetA, kAzIbena, DaoN. zAMtibhAI, maNibena paTela, arjunavAlA ane miTiMgamAM AvelA kheDUto kAryakarono nAno samUha tyAM ja rokAyo. A tarapha dhaMdhUkA polIsa bIjI koI tapAsa mATe guMdI gAmamAM AvelI tene catura saMghA ane bhIkhA jemA ema be nAma zakadAra tarIke apAyAM te parathI e baMnene emanA gharethI sAMjanA gharanA cUlA pAse tApatA hatA tyAMthI pakaDIne gAmanA corAmAM besADI dIdhA. gUMdIgAma koTha polIsathANA nIce eTale koipolIsane sAMje TrenamAM mANasa mokalI khabara ApI. te rAtre dazeka vAge zaTalamAM polIsa AvI. temanA kabajAmAM A be jaNane zakadAra tarIke corAmAM ja rAkhyA rAtre dhoLIthI kALa paTelanAM patI pArvatIbahena, putra kezubhAI vagere AvyA. kezubhAInA kalpAMtanuM to kahevuM ja zuM ? paNa bahAdura pArvatIbena kezubhAIne AzvAsana ApatAM kahyuM : saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 bApunA paga AgaLa khoLAmAM deha choDyo che ne? AthI vadhu sAruM mota bIje kyAM AvavAnuM hatuM, beTA ? himmata hArye zuM vaLe ?" bIje divase savAranI TrenamAM prAyogika saMghanA pramukha zrI ravizaMkara mahArAja munizrIne maLavA AvyA. temanI sAthe A kissAnI carcA thayA pachI baporanA munizrI, ravizaMkara mahArAja ane ame kAryakaro sahu gUMdI gAmamAM gayA. gUMdImAM eka nAnuM jaina maMdira - upAzrayanI nAnI oraDI hatI temAM beThA. thoDA gAma-AgevAno AvyA pachI corAmAM polIsanA kabajAmAM hatA te be jaNane bolAvavAnuM vicAryuM. corAnA bahAranA oTalA para be polIsa beThI hatI. corAnA oraDAmAM catura saMdhA ane bhIkhA jemA hAthakaDI vinA ja beThA hatA. ame polIsane vAta karIne temanI saMmatithI e be jaNa sAthe pelI upAzrayanI oraDIe pahoMcyA. polIsa amArI sAthe nahotI. te to corAmAM ja beThI hatI. munizrIe kahyuM : "juo, je thavAnuM hatuM te to thaI ja gayuM che. have sAcuM hoya ane je banyuM hoya te kahI dyo." cature kahyuM : "amArAthI kALamAM ne kALamAM thaI gayuM che. amane mApha karo.' | munizrIe kahyuM : "thoDA lobhane khAtara kevuM bhayaMkara kAma karyuM ? tamArI koma mATe emaNe keTaluM badhuM kAma karyuM che? khera eka pApa to thayuM have sAcuM korTamAM paNa kahejo. khoTuM bolIne bIjuM pApa nA vahorazo. Izvara ja ugAranAra che. sAcA dilathI prAyazcita paNa karI nAkho." ravizaMkara mahArAje paNa samajAvatAM chelle kahyuM : "dila kholyuM ja che to have pUruM kholI ja nAkho. hathiyAra kapaDAM vagere kyAM saMtADyAM che te batAvo." banne jaNa kahevA lAgyA : amArI bhUla to thaI ja che have ame sAcuM kahIzuM. paNa amArAM bairAM chokarAnI saMbhALa rAkhajo." lagabhaga raDatA raDatA Ama bolyA. pachI paMca rUbarU ravizaMkara mahArAjane hathiyAra kapaDAM saMtADyAM hatAM te jALAmAMthI kADhIne soMpI dIdhAM. munizrIe A pahelAM potAne navuM baLa maLe. Atmazakti vadhe te hetuthI 15 divasanA mauna sAdhanA mATe bAjunA araNeja gAmanA sarakArI pravAsI baMgalA nAme oLakhAtA makAnamAM rahevAnuM nakkI karyuM ja hatuM. tethI have pachInI je kaMI saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 kAryavAhI karavAnI Ave te karavAnI javAbadArI ravizaMkara mahArAje svIkArI ane munizrI araNeja gayA. ame sahu potapotAne sthAne gayA. banne jaNane polIsa koTha polIsathANe laI gaI. bIje divase dhoLakA mejisTreTa korTamAM rajU karyA. bIje divase samAcAra jANavA maLyA ke, koie gujarAtabharamAM jANItA amadAvAdanA vakIla hiMmatalAla zukalane rokI lIdhelA ja che ane temanI salAha pramANe A banne jaNe dhoLakA korTamAM pote A bAbata kaMi ja jANatA nathI ema kahyuM che. munizrInI 15 divasanI mauna sAdhanAmAM A prakaraNanuM ciMtana paNa cAle te svAbhAvika che. "pote jaina sAdhu, potAnI pAse sAcI kabUlAta karyA pachI korTamAM khoTI vAta karI. satya, nyAya ane dharmanI dRSTie potAnI koi javAbadArI pharaja ke kartavya kharuM ?" zrI ravizaMkara mahArAja sAthe paNa vicAra vinimaya thayo. ane bannenI sahIthI korTane jaNAvyuM ke, amArI pAse A pramANe kabUlAta e banne jaNe karI che. kesa to sezana kamiTa thaine dhoLakAthI amadAvAdanI te vakhate bhadramAM AvelI sivila korTamAM cAlavA para gayo. munizrIne korTamAM jubAnI mATe bolAvyA. Na te vakhate cAturmAsa koThamAM hatA. ane cAturmAsamAM jaina sAdhu vihAra na kare tethI korTe navI mudata 12 Dise. 1950 ApI. te divase munizrI ane ravizaMkara mahArAja tathA navalabhAI zAha ane ame je kaMi jANatA hatA te jubAnImAM kahyuM. khUnInA bacAva pakSanA vakIla zrI hiMmatalAla zukale UlaTa tapAsamAM bIjuM kaMi pUchyuM ja nahi. mAtra ATaluM ja kahyuM : 'A banne to saMtapuruSo che. temaNe je kaMi kahyuM te bAbatamAM mAre temane kaMi ja pUchavuM nathI. mAre mAtra e ja jANavuM che ke, A be jaNe jayAre kabUlAta karI tyAre te polIsa kasTaDImAM hatA ?' ravizaMkara mahArAje kahyuM to kharuM ke, te vakhate polIsa nahotI. vaLI upAzrayamAM vAta thai hatI vagere. paNa vidvAna vakIle to mAtra eTaluM ja jANavA nAgyuM ke, "polIsa maMjUrI na Ape to e tamArI pAse AvI zakata ?'' saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 vakIlanA praznano javAba "nA" ja hato. ane eno artha kAyadAnI bhASAmAM te polIsanI kasTaDImAM ja hatA. vartamAna kAyadAnI vAstavikatA e che ke, polIsa kasTaDImAM kahelI vAta ke karelI kabUlAta purAvAmAM grAhya rAkhI zakAya nahi. Ama saMtapuruSo pAse karelI sAcI kabUlAta purAvAmAMthI bAda karIne korTe nyAya karyo ane tarata cukAdo e ja kSaNe ApI dIdho ane banne zakadArone tarata choDI dIdhA. nyAyanuM jANe ke nATaka ja bhajavAI gayuM. munizrIno utAro najIkamAM hato. ame sahu munizrInI sAthe tyAM pahocyA sahunAM mana bhAre vyathita hatAM thoDI ja vAramAM cAra saMdhA ane bhIkhA jemA tyAM AvyA ane munizrIne page lAgI AzIrvAda mAgyA. munizrI eka zabda paNa na bolyA. AzIrvAda satyane hoya, jUThuM bole tene AzIrvAda satyArthI puruSa kema ApI zake ? pAchaLathI jANavA maLyuM ke nirdoSa chUTIne gAmamAM gayA tyAre temanuM sanmAna karavAnI keTalAke taiyArI karI hatI. paNa pachI to teno kheDUta maMDaLanA AgevAno, je gUMdI gAmamAM rahetA temaNe virodha karavAthI te to baMdha rahyuM. - varSa be varSa pachI sthAnika gUMdI sosAyaTI ke je bhAla naLakAMThA kheDUta maMDaLanA saMcAlana nIce cAlatI hatI. temAM A bannene sabhya tarIke dAkhala karavA gAmamAMthI koIke mAgaNI karI. paraMtu te vakhatanA kheDUta maMDaLanA pramukha zrI phulajIbhAI DAbhIe ema kahIne virodha karyo ke kAyado je kaMI kaheto hoya te, saMsthAomAM zuddhinuM tattva sAcavavuM haze to AvAM tattvo potAnI bhUla kabUlI teno pastAvo ane prAyazcita laI pharI Avo aparAdha nahi karavAnI khAtrI Ape to temane sabhya tarIke laI zakAya. bAkI saMsthAono vahIvaTa bagaDI jaze. ane temanA virodhane laine gUMdI maMDaLInI vya.ka. e sabhyapadamAM temane dAkhala na karyA. munizrIne AjanI nyAya paddhatine mULamAMthI ja badalavAnuM jarUrI lAgyuM nyanuM nATaka' evA mathALA nIce munizrIe potAnA anubhavanA AdhAra keTalAMka sUcane karato lekha layAnuM paNa smaraNa che. te vakhatanA gujarAta samAcAranA taMtrI zrI kapilarAya mahetAe A ghaTanAne sArI prasiddhi paNa ApI hatI. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 A ghaTanA banI 1950mAM te vakhate, tapomaya prArthanAno sAmudAyika ane lokacetanA jagADatA "zuddhi prayoga'nI zodha thaI na hatI. te zodha 1951mAM thaI. eTale korTa cUkAdAthI ja aTakI java yu koI pagalAM laI zakAyAM nahi sivAya ke kheDUta maMDaLanA jAgRta AgevAnoe temanuM svAgata thatuM ane sahakArI maMDaLInuM sabhyapada aTakAvyuM ane saMsthAgata ke sAmAjika pratiSThA temane na maLI. AvI ghaTanAothI pratyakSa parokSa ghaDatara kArya to thatuM ja rahyuM. 23 nabaLAInI khatavaNI bIjAnA khAte na karIe sane 1956nuM cAturmAsa munizrInuM dhoLakA dhamakavADImAM hatuM. muMbaInuM mahAdvibhASI rAjya racavAno nirNaya saMsade lIdho ke tarata mahAgujarAtanI racanA karavAnuM AMdolana zarU thayuM. tophAno-goLIbAra ane mANasonAM mRtyuno AMka vadhatAM mahAbhayaMkara tophAno gujarAtabharamAM phATI nIkaLyAM. kendramAM ane gujarAtamAM koMgresanuM zAsana hovAthI lokonA roSanuM nizAna koMgresa banI. sthiti evI thaI ke, amadAvAdamAM to dhoLI TopI paherIne nIkaLavuM e ja jIvanuM jokhama ! mahAdvibhASInI tarapheNamAM ke mahAgujarAtanI virodhamAM eka zabda bolI zakAya nahi, koMgresI vyaktie bahAra nIkaLavuM bhAre thaI paDyuM. gujarAta koMgresanA AgevAna zrI ThAkorabhAI desAI ekala paMDe lokazAhInA bacAvamAM ane tophAnonI viruddhamAM maraNiyo prayAsa nirbhayatAthI karatA. zrI morArajI desAIe paNa upavAsa karyA. paMDitanaheranI bIjI oNkTabara-pa6nI jAhera sabhA hatI. tenI sAme zrI IndulAla yAjJikanI samAMtara jAhera sabhA paNa yojavAmAM AvI. paM. naherue ghaNA vyasta hovA chatAM zrI DhebarabhAInA prayAsathI bhAla naLakAMThA kheDUtamaMDaLanA pratinidhimaMDaLane zAhIbAga sarakITa hAusamAM mulAkAta ApI. maMDaLe dvibhASInA nirNayane AvakAravA sAthe vikendrita vahIvaTa mATenI eka yojanAnuM sUcana karatuM nivedana paMDitajIne ApyuM. te akSarazaH vAMcIne paMDitajIe dhanyavAda ApyA. ane vahIvaTI vikendrikaraNanA sUcano vize pratibhAva ApatAM kahyuM ke, "bahuta dUrI kI bAta hai !" zrI navalabhAI zAhe "AMdhI ane upavAsa' nAme pustikA lakhI te saMsthAe moTA pramANamAM chapAvI vaheMcI. saMsthAe gAmaDAMomAM jhuMbezarUpe pravAsa goThavyo saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 mahAdvibhASInuM samarthana tophAno virodha ane lokazAhInI surakSA viSe sabhA saMmelanomAM samaja ApI TharAvo thayA. paraMtu amadAvAda ane bIjA kasbA-zaheromAM to tophAno cAlu ja rahyAM. 1lI navembara 1956nA roja muMbaInA mahAdvibhASI rAjyanI racanA thavAnI hatI. munizrInuM ciMtana maMthana vadhatuM gayuM. ema avAra-navAra dhoLakA jatA emanuM mArgadarzana meLavatA emanuM kahevuM hatuM ke, bhinna abhiprAya to hoI zake. paraMtu lokazAhI nirNayane tophAnothI pheravavAnuM jo eka vakhata paNa cAlu thaze to te lokazAhIne ja khatama karaze A vAta amadAvAda ane gujarAtane kahevI joIe. bhAla-naLakAMThAnAM gAmaDAM amadAvAdanI najIka che, amadAvAdamAM jaIne gAmaDAoe A samajAvavuM joIe. ame sAMbhaLatA kharA, paNa mUMgA rahetA. eka divasa munizrIe A ja vAta bhArapUrvaka kahI. ame kahyuM : "mahArAjazrI amadAvAda bhaDake baLe che. baLatI AgamAM homAvA gAmaDAMnA kheDUto jAya ja nahi." | munizrIe vedanAbharyA avAjamAM amane samajAvatAM kahyuM : "tame tamArI mAnyatAne AdhAre Ama kaho cho. saMbhava che ke tame mAno cho temAM Dara hoya, paNa tame gAmaDe jema TharAva karAvyA tema amadAvAda javAnI vAta paNa karo to kharA, tamArI nabaLAI tame kheDUtone khAte khatavo nahi. prayAsa to karo. puruSArtha karyA pachI pariNAma na Ave to kudaratanI marajI samajI samAdhAna meLavavuM." choTubhAI, phUlajIbhAI, kadAca nAnacaMdabhAI (hAla sANaMda rahetA jJAnacaMdrajI) huM, vagere munizrInI vedanAbharI A vANIthI khUba zaramAyA. vicAra karyo ane munizrIne khAtarI ApI ke ame AvatI kAlathI ja A kAma (pracAranuM zarU karI daIzuM. Ama kahIne ame dhoLakAthI nIkaLI gayA, bIje ja divase savAranA chApAmAM gUMdImAM samAcAra vAMcyA ke, bhAla naLakAMThAnA kheDUtonI TukaDIo AvatI kAlathI amadAvAdamAM Avaze. Ama samAcAra kaI rIte AvyA te kaMI khabara paDI nahi. saMbhava che dhamakavADImAM cAlelI vAta vakhate koI chApAvALo tyAM AvI caDyo hoya ane amArI vAta sAMbhaLIne potAnI samaja mujaba samAcAra ApI dIdhA hoya. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarata najIkanA javAraja gAme phUlajIbhAIne maLyo. samAcAra chApAmAM AvyA. AkhuM gujarAta jANaze cAlo prayatna to karIe. kAle eka TukaDI amadAvAda jAya eTale Aje goThavI levAya to AjakAla be divasamAM bIjA gAmono saMparka thAya. te divasa 9 okTo. no hato. 31 oNkTobara sudhI 21 divasanI 21 TukaDIo taiyAra karavI ema vicAryuM. prathama TukaDI mATe bhalagAmaDA (tA. dhaMdhUkA)nA bhImajIbhAI lakSmaNabhAI paTela ane gAmanA AgevAno upara nAnI ciThThI lakhI : munizrI Icche che ane saMsthA taraphathI A kAryakrama ApavAno che. 11 jaNanI TukaDI laIne savAre TrolImAM amadAvAda Avo. elisabrija (hAlanuM gAMdhInagara) sTezane Utarajo tyAM ame maLIzuM. zaheramAM pharavAnuM che. sAMje pAchA vagere matalaba lakhI. bhalagAmaDAmAM A pahelAM sabhAe dvibhASInA samarthanano TharAva karyo hato. AkhuM gAma kheDUtamaMDaLanuM sabhya hatuM. dhaMdhUkAnA sahakArI jinamAM sahuno pUro sahakAra hato. gUMdI AzramanI doravaNImAM pUrato vizvAsa hato. munizrI pratye zraddhA bhakti ajoDa hatI. phUlajIbhAI ane amane vizvAsa hato ke ciThThI vAMcIne paNa lakhyA pramANe Avaze. ane kharekhara tA. 11 oNkTo. pa6 nA roja 11nI prathama TukaDI bhalagAmaDAnI AvI ja. ame A eka divasamAM bIjAM gAmaDAMomAM pharIne bIjI TukaDIo taiyAra karI lIdhI. amadAvAda dhoLakA samAcAra mokalI tyAMnI vyavasthA goThavAvI lIdhI sUtro-nivedana vagere taiyAra karAvI lIdhAM. pharavAno. rasto paNa nizcita karAvI lIdho. kharekhara yuddhane dhoraNe ane vIjaLInI gatithI A badhuM ja thayuM. ane sAMgopAMga pAra paNa paDyuM. eka divasa mAtra strIonI TukaDI mIrAMbahenanI AgevAnI nIce gaI. eka divasa to TukaDImAMthI eka bharavADane upADI ja gayA. ane bhADuM ApIne lAvyA che evA lakhANamAM sahI karavA dabANa karyuM. paNa AkarU gAmano A bharavADa makkama rahyo. sahI na ja karI kAraNa sahu potapotAnA kharce, hisAbe ane jokhame, samajIne ja AvatA hatA. baLatI Agane olavavA jaIe chIe. kogaLo pANI ja che; paNa ApaNI pharaja che. kadAca dAjhIeya kharA ane kadAca jAna paNa jAya. AvI spaSTa samajaNa ApyA pachI svecchAe nAmo lakhAvatA ane te ja AvatA. tA. 31 oNkTobara pada nA chellA divase 80 gAmanA 700 uparAMta grAmajanonI moTI TukaDI amadAvAda AvI. bhadranA koMgresa hAusanA medAnamAM saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ de vizALa sabhAmAM TukaDInA AgevAna lajIbhAI rAhAbhAI DAbhIe preraka pravacanamAM A grAmaTukaDIo AvavA pAchaLanI lokazAhInI rakSAnI vAta vistArathI potAnI gAmaThI taLapadI lAkSaNika bhASAmAM samajAvI. najIkanA khAnagI makAnamAM besIne zrI IndulAla yAjJike A pravacana sAMbhaLyuM hatuM ema pAchaLathI jANavA maLyuM. kaoNMgresa hAusamAMthI goLIbAra thayela te prathamanA divasomAM lokoe karelA tophAnomAM kaoNMgresa hAusamAM thayelI toDaphoDamAM zrI morArajI desAIno phoTo paNa tophAnI ToLAMe toDI phoDI nAkhyo hato. bhAla naLakAMThAnI saMsthAe morArajIbhAIno navo phoTo banAvarAvI A chellA divase kaoNMgresa hAusamAM hato te ja jagAe mukAvarAvyo. morArajI desAIe grAma TukaDInA kAryakramane dhanyavAda Apato tAra pAThavyo. gujarAta pradezanA kaoNMgresa movaDIoe A kAryakramane bIradAvIne koMgresane jIvatadAna ApavAmAM mahattvanuM pradAna ApyuM che ema prazaMsA karatAM vakatavyo ApyAM. kaoNMgresa pramukha zrI DhebarabhAIe A kAryakramane asAmAnya ghaTanA gaNAvI. ame mukhya gaNAtA kAryakaronA manamAM Dara hatA, puruSArtha ja karyo nahoto, lokonA khAte amAro Dara khatavIne ame niSkriya hatA. lokone anyAya karatA hatA. munizrIe sAtatyapUrvaka samajAvaTathI amane jagADyA. kAme lagADyA. bhaya-niSkriyatA bhagADyAM. vAmana gaNAtAM sAmAnya ane abhaNa grAmajanomAM paDelI virATa zaktine asAmAnya phaLavatI banAvIne bhaNelAM zaherIjanone sarvocca bodhapATha Apyo. 24 zAMtisenAnI kAmagIrI vizvavAtsalyanA tA. 1-11-96nA aMkamAM "nabaLAInI khatavaNI bIjAnA khAte na karIe" mathALA nIce amadAvAdamAM gayelI grAma TukaDIonI virATa zaktinuM darzana karAvatuM lakhANa vAcakoe joyuM haze. munizrInA sApha darzanamAM zAMtisenAnI vAta hatI ja. hiMsAne rokavA, ahiMsaka dRSTie, jarUra paDye balidAna ApavA taiyAra thAya tevA zAMtisainiko parokSa rIte, kahyA vinA ja, sahajapaNe tAlIma pAme tevuM prayoga kArya satata cAlI rahyuM hatuM. ane oNkTo-56nA chellA saptAhamAM munizrIe A matalabanuM kahyuM : "mahAdvibhASI rAjya racanA tA. 1 navembara 56 nakkI thaI gaI che, saMbhava che te divase amadAvAdamAM tophAno thAya. sarakAra to sarakAranI rIte saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 tophAno na thAya ane thAya to tene aMkuzamAM rAkhavA kAma karaze. paNa dharmadaSTinI athavA ahiMsaka samAja racanAmAM hiMsAne zamAvavA rokavAzAMtisainikoe tyAM pahoMcI javuM joIe. jemanI taiyArI hoya temaNe potAnA parivAranI saMmati meLavIne tA. 1 navembare amadAvAda pahoMcI javuM joIe." A lekhanA lakhanAra lekhakanI te vakhate mAnasika taiyArI hatI ja. banne bhAIo ane mAtApitA amadAvAda rahetAM hatAM temaNe to chellA naveka varSa thayAM samAdhAna meLavI ja lIdhuM hatuM. putrI ci. jyo--A 10 varSanI ane putra caMdravadana cAra varSano te vakhate hatAM. kamaLAnI saMmati levI jarUrI hatI. gUMdI AzramanI 31-10-pa9nI te AkhI rAta bhUlAtI nathI, ame baMneye maTakuM paNa mAryA vinA AkhI rAta pasAra karI. kamaLAnuM kahevuM hatuM ke, "baMne saMtAno nAnAM che. tyAM zuM thAya te kaMI kahevAya nahi. AmanuM koNa ?" sUI gayelAM banne bALako tarapha joIne AMkhamAM AMsu sAthe mane kahetAM ja rahyAM. "munizrInA AzIrvAda che. ane Izvara upara ApaNI zraddhA che. dAMta ApyA che te cAvaNuM Ape ja che. potapotAnuM bhaviSya laIne ja e AvyAM che." vagere dalIlothI huM samajAvato rahyo. e nahotAM samajatAM evuM to huM nahoto mAnato. "samajAvato rahyo" ema lakhavAne badale kaheto rahyo ema kahevuM vadhu ucita che. ema kahevuM joIe. A prathama ja prasaMga evo hato ke Ama AkhI rAta parasparane kahevAmAM gaI. jo ke mArA manamAM to vizvAsa hato ke chevaTe saMmati Apaze. ane e vizvAsa paroDha thavA AvyuM tyAre phaLadAyI thaIne rahyo. saMmati maLI gaI. paroDhanA zaTala amadAvAda jatI hatI temAM naveka vAgye amadAvAda pahoMcyo. na dhArelI saMkhyA 26 bhAIo-baheno zAMtisainikanI kAmagIrI mATe AvI gayAM. bhadranA koMgresa bhavanamAM sahuno utAro hato. sarakArI rAhe mahAdvibhASI rAjyanI zarUAta, pUratA polIsa baMdobasta sAthe thaI. samAcAra maLyA ke jhaverIvADanA nAkA pAse kaMIka pramANamAM mAmalo tophAne caDyo che. ame zAMtisainikanA jhabbA upara lagAvelA nizAna sAthe tyAM pahoMcI gayA. polIsa baMdobasta pUrato hovAthI hiMsaka tophAna thatuM aTakI gayuM hatuM. amAre kaMI karavApaNuM nahotuM. Akho divasa vAtAvaraNamAM uttejanA rahI, paNa zAMtithI pasAra thaI gayo. ame sahu amadAvAdathI hemakhema vidAya laI harSa sAthe chAtI phulAvatA sahusahunA ghera gayA. huM rAtro naveka vAgye TrenathI bhurakhI saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sTezana UtarI guMdI Azrama pahoMcI gayo. parivAranAM sahu jAgatAM beThAM ja hatAM, khuzI AnaMdathI prasanna prasanna thaI gayAM. saMta samAgamathI kevuM ghaDatara thatuM jAya che teno eka vadhu abhuta ane romAMcakArI anubhava thayo. 25 avadhAna e camatkAra nathI smaraNazakti che munizrInI smaraNazakti ucca prakAranI hatI. Arthika sthiti kuTuMbanI sAva kaMgALa hovAthI prAthamika zikSaNa paNa pUruM karI zakyA nahotA. mosALa bAlaMbhAmAM thoDuM bhaNIne kamAvA muMbaI gayA hatA. buddhinA tejasvI hovAthI nokarI dhaMdhAmAM nAnI vaye sArI pragati karI, paNa bhaNatara to ochuM ja rahyuM. 25 varSanI vaye nAnacaMdrajI mahArAja pAse dIkSA lIdhA pachI ja abhyAsa vadhAryo. pAMceka varSamAM to zAstro kaMThastha karI lIdhAM. gujarAtI, saMskRta ane mAgadhI bhASAmAM pravINa thayA. ekAgratA ane smRtinI tIvratA joI emane bhaNAvanArA paMDito paNa Azcarya pAmatA. avadhAnanA prayogo paNa karatA thaI gayA. zatAvadhAnI thatAM nAnacaMdrajI mahArAja sAthe ajameramAM sane 1933mAM maLelA a.bhA. sAdhu saMmelanamAM gayA. tyAM avadhAnanA prayogo karIne AkhA saMmelanane prabhAvita karyuM "bhArataratna'no khitAba meLavyo. zatAvadhAna e koI camatkAra nathI. smaraNazaktino abhyAsa karIne, tene keLavI mANasa avadhAnamAM AgaLa vadhI zake che. paraMtu tyAre to avadhAnane camatkAra samajavAmAM Avato. saMtabAlajIne paNa A avadhAnane laIne loko camatkArika sAdhu tarIke oLakhavA lAgyA hatA. paNa saMtabAlajIne Ano khyAla AvI jatAM pachIthI avadhAnanA jAhera prayogo karavAnuM baMdha rAkhyuM. "zatAvadhAnInuM biruda paNa choDyuM. viramagAmanA sane 1945 nA munizrInA cAturmAsa daramiyAna koI ke temane evadhAnanA prayogo karavA kahyuM. tyAre emaNe ema kahIne nA pADI ke enAthI lokomAM camatkAranI mAnyatAne uttejana maLe che. kharekhara to e smaraNazakti keLavavAno viSaya che. munizrIe "smaraNazaktinA prayogo' viSaya upara eka pustaka paNa lakhyuM hatuM. te vAta paNa tyAre jANI. pachI to ema thayuM ke, bhale avadhAnanA prayogo tarIke nahi to, lokazikSaNa saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke smaraNazakti meLavIne A rIte koI paNa mANasa avadhAna karI zake che te samajAvavA mATe jAherasabhAmAM avadhAna karI batAvavAnI mAgaNI munizrIe svIkArI. ane eka divasa bapore jAheramAM mArI sAMbharaNa mujaba 50 avadhAna munizrIe karI batAvyA hatA. e viSayanI samajUtI paNa thoDIka te divase munizrIe ApI temAMthI ame be-cAra juvAniyAoe munizrIne vinaMtI karI ke - mahArAjazrI, amane A zIkhavADo ne ?" ane munizrIe tarata ja uMmagathI hA pADI. bIje divasathI roja savAre eka kalAkano samaya ame be jaNa zIkhavA jatA. eka huM ane bIjo eka vidyArthI kezavalAla zAha, jemaNe pAchaLathI moTI vaye dhaMdhArthe muMbaI jaIne janmabhUmi-patramAM paNa kAma saMbhALyuM hatuM evo khyAla che. avadhAna zIkhavAnI rIta kaMIka AvI hatI : manamAM eka so citro kramabaddha yAda karI rAkhavAnAM. gokhI gokhIne ghUMTI ghUMTIne manamAM bhUla karyA vinA eka pachI eka A so citro barAbara pAkAM smRtipaTa para aMkita thaI javAM joIe. A so citro kayAM kyAM yAda rAkhavAM ? te darekanI potAnI rasaruci mujaba saraLa paDe tema nakkI karavAnAM hoya che. saMtabAlajIe krama nakkI karelo temAM (1) mA (2) gAya (3) ghI (4) cA (pa) pAuM ema 1 thI 100 citrono krama abhyAsamAM to thoDAMja citrono krama yAda rAkhavAno hato. ame to navA nizALI hatA. eTale zarUAta pAMceka citrothI karAvIne pachI kramazaH 25 citro sudhI ame yAda rAkhI letAM zIkhI gayA hatA. citronA kramamAM prathama mAnuM citra eTalA mATe saMtabAlajIe rAkhyuM hatuM ke, darekane prathama potAnI mA e najIkamAM najIkanuM ane vadhumAM vadhu paricita pAtra che. tyArapachI AMgaNAnI gAya ane ghI vagere najIkanAM ane paricita cIjo ke pAtro yAda rAkhavAM saraLa paDe paNa A citrono krama to dareka avadhAna karanAre potAne anukULa paDe te ja pasaMda karI yAda karI levAnAM hoya che. amAre zarUAta bALapothInI jema haLavA avadhAnathI zIkhavAnI rIte karavAnI hatI. tethI eka pachI eka pAMca zabdo krama pramANe bolAya te ja krama pramANe manamAM yAda rAkhI levAnA hatA. ane pachI pAMceya zabdo bolAyA hoya te ja kramamAM eka pachI eka bolI javAnA hatA. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnuM vijJAna AvuM hatuM. dhAro ke pAMca jaNA vArApharatI eka pachI eka nIcenA kramamAM pAMca zabdo bolI gayA. (1) kapura (2) caMdana (3) prema (4) savitA (5) phaLa A kramamAM bolatA zabdane manamAM kramamAM gokhI pAkA karelA citra ke cIjanI sAthe nAnA vAkyamAM goThavI levAM. jema ke (1) mAnA hAthamAM kapUra che. (2) gAyane mAthe caMdana lagADyuM che. (3) ghI premathI khavAya che. (4) cA savitA pIe che. (5) pAMu sAthe phaLa khAuM chuM. smRtinI eka khAsiyata hoya che. mA ne yAda karo ke tarata mA zabdanI sAthe joDAyelI cIja tarata yAda Ave ja. varSo pahelAMno sAva bhulAI gayelo prasaMga paNa temAMnI eka ja vastu yAda AvatAM Akho prasaMga yAda Ave che e anubhava sahune thato hoya che. A ja smRtizaktine keLavIne vyavasthita karIne vadhAratA jaIe to temAMthI avadhAna karavAnI zakti maLe che. A smaraNazakti khIlavavAmAM cittanI zuddhi joIe. ane jeTalI cAritryanI zuddhi teTalI cittanI zuddhi eTale saMtabAlajI kahetA ke camatkAra dekhAya che te cAritryano ja camatkAra che. Ama camatkAra tarIke lekhAtI vastu sulabha thaI ane cAritrya cokhkhuM karavA tarapha daSTi vaLI e moTo lAbha anAyAse maLyo. 26 roTalAnuM sAdhana jhUTavAya nahIM sana 1958nI koI tArIkha hatI. guMdI AzramamAM kAryAlayamAM beTho hato. ane javArajathI phUlajIbhAI ane bIjA be jaNa, jemane huM oLakhato nahoto te AvyA. phUlajIbhAIe sAthe Avela be jaNanI oLakhANa ApI, ane mAMDIne vAta karI. teno ane pachI thayela kAmagIrIno TUMko ahevAla kaMIka Avo che. kaccha-aMjAranA eka dharamazIbhAI odhavajIbhAI jeThavA mistrI, ane bIjA temanI sAthe Avela kuMvarajIbhAI baMne munizrI saMtabAlajI pAse jaIne manizrInA kahevAthI AvyA hatA. temanI vAta sAMbhaLIne kaMI madada karavA jevI lAge to amAre bhAla-naLakAMThA kheDUta maMDaLe karavAnI hatI. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMjAramAM mahAbhayaMkara dharatIkaMpa thayo. temAMthI nayA aMjAra vasAvavAnuM Ayojana thayuM che. nayAaMjAra mATe sarakAre jamIno ekvAyara karI che, temAM suMdara majhAnI vADIonI 60 ekara jeTalI jamIna paNa ephavAyara thaI gaI che. te paikI keTalIka vADI-kUvAno to kabajo paNa levAI gayo che. dharamazIbhAInI vADImAMthI moTA bhAgano kabajo to laI lIdho che. paNa dharamazIbhAI ane emanAM bahAdura patnI harakuMvarabahenanI makkamatA, nirbhayatA, ane bhale marI javuM paDe paNa haThavuM to nathI ja, evI pratikAra zaktine laIne haju thoDI jamInano kabajo te rAkhIne beThA che. bIjA eka kheDUta kAnajIbhAInI vADIno to saMpUrNa kabajo paNa levAI gayo che. A 60 ekara jeTalI jamIna para 115 mANasonA roTalA nIkaLe che. 90 jeTalAM jAnavaro nabhe che. khUba arajIo, mulAkAto vinaMtIo, vATAghATo vagere pachI ane lagabhaga dareka vakhate AzA ApyA pachI paNa haju sudhI kaMI thayuM nathI. A jamIna para 111 ploTa pADIne tyAM makAna bAMdhavAnI yojanA maMjUra thaI gaI che. ploTa haoNlDarone makAna bAMdhavA rU. 3750 lona ane 1250 grAnTanI rakama apAI paNa gaI che. vADInI najIka makAno thAya tevI sarakArI paDatara jamIna upalabdha thAya tema hovA chatAM AvI suMdara majAnI phaLadrupa, upajAu jamIna ekvAyara karavAnA Ayojana pAchaLanI dRSTi samajI na zakAya tevI che. saMbhava che vADInA mAlikone vaLataranI rakama maLavAnI hovAthI temanI pahoMca lAMbe sudhI pahoMcatI na hoya. gaNotiyA kheDUtonAM hita ane hakanI ciMtA to koNa kare ? kaccha aMjAranuM kheDUta maMDaLa, kaccha prAyogika saMgha ane kaccha sarvodaya yojanAnA kAryakaro tema ja bhAla naLakAMThA kheDUta maMDaLa ane prA. saMgha kAryarata hatA. chatAMye doDheka varSanI satata mathAmaNa pachI paNa kaMI ja pariNAma na AvyuM. munizrIno saMparka karI samAja sAthe sAro hato, 1955mAM to kacchano pagapALo pravAsa karIne jUno saMparka tAjo paNa karyo hato. ane UMcI vighoTInA praznamAM kheDUtone sArA pramANamAM rAhata maLe tevA saphaLa prayAso karIne kheDUto ane AkhA kacchanuM zraddhAkendra banyA hatA. munizrI sAthe patravyavahAra ane jarUra paDye rUbarU jaIne salAha sUcanamArgadarzana ame letA. kacchamAM paNa avAranavAra javAnuM rAkhatA. kaccha prAyogika saMgha ane sthAnika lokacetanA sakriya thAya tevuM vAtAvaraNa taiyAra karavAno prayAsa karyo. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 zrI chaganabApA (kacchanA agraNI vayovRddha garbhazrImaMta ane jAhera jIvananA pratiSThita movaDI)ne avAranavAra maLatA rahyA. niSThAvAna sevAvratadhArI zrI maganalAla sonI, cunIlAla mahArAja temaja kacchanA bIjA kAryakarono sAtha sahakAra maLe tevA bharapUra prayAso cAlu rAkhyA. zrI phUlajIbhAI ane zrI aMbubhAI A nimitte kacchanA ane khAsa karIne aMjAranA kheDUtonA saMparkamAM sArI peThe rahyA hatA. sarakAre zrI bhavAnajI arajaNa khImajInA pramukhasthAne bhUkaMpa rAhata samitinI racanA karI ja hatI. kacchanA eka rAjapuruSa ane AgevAna zrI premajIbhAI Thakkara paNa A samitimAM movaDI hatA. ame emane paNa maLatA rahyA samajAvaTa, vATAghATo cAlyA ja karI. sarakAranI, A movaDIonI bhUkaMpa rAhata samitinI thatI dalIlomAM tathya paNa jaNAtuM. vADI bacatI hoya to bacAvIne nayAaMjAranA Ayojana plAnane AgaLa laI javAmAM khAsa harakata na Ave tema rasto kADhavAnI AzA paNa saune rahetI. eka tabakke to nakkI paNa thayuM ke bhale thoDI to thoDI vADInI jamIna bacAvavI. lona-grAnTa apAyelI che tevA ploTa holDaro paikI thoDAka bIjI jamInamAM makAna karavAmAM saMmata paNa thayA. ane punAnA kansalaTIMga enjiniyaranI maMjUrInI sahI maLI jaze evI gaNatrIthI sahue rAhatano zvAsa lIdho. Ama chatAM kaMI pariNAma na AvyuM. eTale lokamatanI jAgRtinA hetuthI kaccha prAyogika saMghanA upakrame 21 divasano zuddhiprayoga tapomaya prArthanAno karavAmAM Avyo. te vakhatanA nAnacaMdabhAI (hAlanA jJAnacaMdrajI - sANaMda) aMjAra AvIne A divasomAM rahyA. kaccha prA. saMghanA maMtrI zrI maganabhAI sonInA prathama traNa upavAsa (aThama) ane pramukha zrI gulAbazaMkara dhoLakIyAnA chellA aThamanA traNa upavAsa thayA. uparAMta 2500 jeTalA upavAsa ekAsaNA sahAyaka tapazcaryAmAM thayA. vyasana paNa keTalAMke choDyAM. chApAM, patrikAo, sabhA, sUtro vagere dvArA lokamata jAgRta karavAnA prayatno thayA. kheDUta ane eka kAryakara dhanabAda jharIyA jaIne vADInA mAlikane paNa maLI AvyA. paNa temane mana A kAyadesarano sIdho sAdo kisso che temAM Ama zuddhiprayogane zuM sthAna ? emane kaMI gaDa ja na beThI. zrI jayaprakAzajInI lavAdI para A prazna choDavAnI vAta vADInA mAlika kahe che tevI vAta paNa amArI pAse AvI. paNa A praznamAM spaSTatA amArA manamAM hatI ja ke koI paNa saMjogomAM vADI na pace to, evuM ja roTalAnuM sAdhana khetInI jamIna maLavI joIe. vATAdhATo mAM A vAta sAme koIno saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 virodha nahoto. eTale AvI bAbata lavAdImAM AvI zakatI nathI ema samajIne ame lavAdInI nA pADI. kAnajIbhaInI vADI to levAI gaI hatI tene bIjuM roTalAnuM sAdhana maLI gayuM paraMtu dharamazIbhAInI vADI na ja bacI chevaTe jamInanI sAme jamInanI vAta svIkAravAmAM AvI ane badalAmAM dharamazIbhAI AkhA kacchamAM pasaMda kare tevI vADI temane ApavI. tenI pUrI rakama bhUkaMpa rAhata samitinA phaMDamAMthI cUkavavI ane vADInI pasaMdagI dharamazIbhAIne sAthe rAkhI zrI chaganabApA, zrI maganabhAI sonI ane zrI phUlajIbhAI DAbhI e traNanI samiti kare ema muMbaImAM munizrInI upasthitimAM maLelI eka beThakamAM nakkI thayuM. joke Ama nakkI thatAM pahelAM beThakamAM hAjara rahelA zrI bhavAnajIbhAI ane zrI premajIbhAI Thakkarane munizrIe bhAre saMvedanA sAthe kahevuM paDyuM hatuM ke, "jo roTalAnuM sAdhana Ama jhUMTavAI jAya ane kheDUtane rajhaLavuM paDe to mArA jevA sAdhue vadhu tapa karavuM paDaze." dharamazIbhAI munizrInA A matalabanA zabdo TAMkIne kahetA hoya che ke "munizrIne tapa karavuM paDe te sthiti bhavAnajIbhAI ke premajIbhAI na ja Icche. ane muMbaInI beThakamAM ja vADInA badalAmAM tevI ja Upaja ApatI vADI ApavAnI vAta svIkArI lIdhI.'' dharamazIbhAInI pasaMdagI sAthe kaMmaTIe muMdrAnI vADI pasaMda karI ane te vADI dharamazIbhAIe kharIdI lIdhI. rakama bhUkaMpa rAhata samitie ApI. A AkhI ghaTanA lAMbo vakhata cAlI aneka caDAva utAra, bharatI oTa AvyAM. AzA nirAzAnA tabakkA vaTAvIne chevaTe khUba ja sukhada ukelathI prakaraNano aMta Avyo. jANavA mujaba A prakaraNanI mAhitI ghaTanA cAlu hatI tyAre ja vinobAjIe temanI kacchayAtrA daramyAna jANI lIdhI hatI. joke temanA pratibhAvo kaMI jANavA maLyA nahotA. kheDUta patnI harakuMvarabahenanI nirbhayatA ane hiMmata sAthenI makkamatA, patnInA preryA makkama banelA ane TakI rahetA kheDUta dharamazIbhAInuM munizrI ane prAyogika saMgha uparanuM zraddhAbaLa lokamatanI jAgRti, saMsthAgata sAvadhatA ane kuneha sAthenAM pagalAM, rAjyazAsaka saMsthA ane zAsanakartA varganI zubhecchAonuM saMkalana thavAthI ane anubaMdha joDavAthI ati vikaTa ane guMcavAyela prazna hato chatAM navAM mUlyano svIkAra thayo ane zubhatattvono vijaya thayo. jeNe jemaNe A ghaTanAmAM bhAga lIdho te sahunuM suMdara ghaDatara thayuM. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dharamazIbhAI muMdrAmAM Aje sArI rIte khetI kare che. bIjI vADI paNa kharIdI che, avAranavAra bhAla naLakAMThA ciMcaNanA kAryakramomAM Ave che. ane pote Aje sukhI kheDUta tarIke kAma kare che tenA mULamAM rahelI A ghaTanAnuM varNana karI bhAvapUrvaka te prasaMgane saMbhAre che. 20 senApati ane saMtono abhigama satyAsatyano viveka karIe munizrI "tattvArthasUtra'nuM gujarAtImAM bhASAMtara karatA hatA. tenA lakhANamAM madada karavA ghATakoparathI prabhAbahena kAntilAla ajamerA ciMcaNa AvIne thoDA divaso mATe rahyAM hatAM. emaNe eka divasa potAnA eka saMbaMdhIne kArDa lakhyuM. TapAla nIkaLI gayA pachI kArDa lakhyuM hovAthI bIjA divase TapAla nIkaLe eTale emaNe kArDamAM bIjA divasanI tArIkha nAkhI, emaNe e kArDa munizrIne vAMcavA ApyuM. kArDa vAMcIne munizrIe kahyuM : "prabhA, Aje to A tArIkha che te kAlanI tArIkha bhUlamAM lakhI lAge che!" prabhAbahena kahe : "nA, bhUlamAM nathI lakhI, Aje kaI tArIkha thaI te khabara che, paNa AjanI TapAla to nIkaLI gaI che. tethI TapAla to have kAle ja nIkaLavAnI ne ? eTale ja meM kAlanI tArIkha nAkhI che." patra lakhyo Aje ane patra lakhyA tArIkha lakhI AvatI kAlanI, sAcI tArIkha na lakhI e asatya thayuM na gaNAya ?" munizrIe prabhAbahenane prazna karyo. prabhAbahena vicAramAM to paDyAM. paNa dalIla karI. emAM asatya lakhavAno Azaya nathI. TapAlamAM nIkaLavAnI tArIkha lakhI emAM asatya zAnuM ?" manizrIe kahyuM : "lakhyA tArIkha ane TapAlamAM nAkhyA tArIkha ema banne tArIkho lakhI zakAya ne ?" zrI maNibhAInI ghaDiyALa baMdha paDI gaI hatI. cAlu karIne samaya meLavavA munizrIne samaya pUkyo. munizrIe kahyuM : "lagabhaga... AsapAsa thayA haze." maNibhAIne manamAM prazna thayo ke mahArAjazrI pAse ghaDiyALa che temAM joIne cokkasa samaya saMta samAgamanAM saMbhAraNAM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahI zakatA hatA. pachI lagabhaga ane AsapAsa ema kema kahetA haze ? eTale pharI paNa e ja prazna kahIne samaya jANavA mAgyo. pharIthI paNa munizrIe A ja matalabano javAba Apyo eTale maNibhAIe lagabhaga ane AsapAsa zabda zA mATe vaparAyA te jANavA mAgyuM. munizrIe khulAsAmAM e matalabanuM kahyuM ke, "bhAratanA sTAnDarDa samaya pramANe ja A ghaDIALa che enI khAtrI mane nathI. tame samaya pUkyo. ghaDIALanA kAMTA pramANe ja samaya kahuM to sTAnDarDa samaya karatAM kadAca temAM thoDo pharaka hoI paNa zake. aMdAja ke AsapAsa kahIe to asatya kahyuM ema na gaNAya." pravAsanI tArIkho nakkI thaI hoya temAM eka TAMka nIce umerAtI ke khAsa saMjogomAM kadAca thoDo pheraphAra thAya. joke apavAda koI ja anivArya hoya tyAre ja levAto. ane te pheraphAranI jANa lAgatA vaLagatAone tarata karavAmAM AvatI, kahyA pramANe samaya pAlanano Agraha acUka rakhAto. kAbU bahAranAM kAraNothI thatA pheraphAranuM prAyazcita paNa letA. Ama satyanuM pAlana manathI vacanathI ane vartanathI karavAnA Agrahane laIne munizrInA prayoga kAryanA sAthI mitro keTalIka vakhata akaLAtA. alabata sAthI mitrone emaNe A bAbatamAM TokyA nathI. potAnA ja AcaraNathI je asara thAya te thAya. koIka vAra to samUha prArthanAnI zarUAta nizcita samaye koI ja hAjara na hoya toye pote ekalA ja prArthanAnI zarUAta karI detA. hukama ane aNasAra A uparanA prasaMgo sAMbhaLIne manamAM thayuM ke, senApati yuddha jItavA mATe lazkarane lakSa sudhI pahoMcADavA sAru mArga para sainiko AgekUca jArI rAkhe te mATe mArgadarzana Ape che, paNa senApatinA mArgadarzanamAM hukama hoya che. sainiko para te hukama lAdelo ja hoya che. hukamanuM pAlana, pharajiyAta pAlana na kare to sajA. senApati mArgadarzaka kharA. paNa tenA mArge cAlavAmAM mRtyu sudhInuM jokhama. jyAre saMtapuruSa mArgadarzana Ape che temAM potAne lAgatA sAcA raste cAlavAno mAtra IzAro ke aNasAra ja hoya che. sAMbhaLanAra te mArge jAya ke na jAya. zraddhA hoya te mArge cAlavA mAMDe to kadAca mokSa sudhI pahoMcI zake. saMta sAva nirlepa te mArga sAMbhaLanAra na pakaDe to ye saMtane saheja paNa vasavaso na thAya. AvA sAcA saMtanA samAgamamAM rahIne keTalAya sAdhaka kakSAnA kAryakaroe potAnA jIvanamAM ghaTatA pheraphAro karavAnA prayAso karIne jIvana dhanya banAvyuM che. saMta samAgamanAM saMbhAraNAM