________________
७४
શણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
પાર્ટીમાં જઈને વ્યવહાર પાળવો, જેથી બીજાને દુઃખન પહોંચે તથા તેમાં ન જોડાઈને નિશ્ચય પાળવો, જેથી પોતાને દુઃખ ન પહોંચે.
દરેક જીવે સર્વપ્રથમ બિનજરૂરી વ્યાવહારિક કાર્યોથી વિરક્ત થવાનો પ્રયાસ કરવો. ગમે તેટલી આર્થિક મંદી હોવા છતા જમવાનું બંધ કરતા નથી, પરંતુ પ્રયોજન વિનાનો ખર્ચ ઘટાડી દઈએ છીએ, તેવી રીતે અધ્યાત્મ માર્ગમાં પણ અપ્રયોજનભૂત વિષયમાં ન જોડાઈને, માત્ર પોતાની ભૂમિકાનુસાર પ્રયોજનભૂત વ્યવહાર કરવો જોઈએ તથા પ્રયોજનભૂત વ્યવહારથી પણ વિરક્ત થવાની ભાવના ભાવવી જોઈએ. | મુનિરાજ પણ ચાર હાથ જમીન દેખીને ઈર્યાસમિતિપૂર્વક ચાલે છે, તે તેમનો વ્યવહાર પાળે છે. તેમ છતાં કોઈ જીવ તેના આયુ કર્મના ક્ષયથી મરણ પામે તો તે જીવને તેનો ઉદય સમજી લે છે અને વિકલ્પોની જાળમાં હંસાતા નથી.
પોતાને પાપમાં પડતો બચાવવા માટે જ્ઞાનીને પરજીવોને મરતા બચાવવાનો ભાવ સહજ આવે છે. પરંતુ જ્ઞાની ક્યારેય પણ પોતાને પર દ્રવ્યની ક્રિયાનો કર્તા માનતા નથી. યથાર્થ સમજણ અને વૈરાગ્ય વિના દીક્ષા લેનારા જીવો પરજીવોની રક્ષા પોતે કરી, એમ સમજીને પોતાને વિષ્ણુ સમાન માને છે. તેઓ પહેલા તો પોતાના પુત્ર-પત્ની-પરિવારના જ રક્ષક માનતા હતા, પણ હવે તો છ કાયના દરેક જીવનો રક્ષક પોતાને માને છે. જે સમયે સાધુ પ્રમાદ વિના ચાર હાથ જમીન દેખીને ચાલે છે ત્યારે નિજ સ્વભાવમાં લીન નથી એ જ પ્રમાદ છે. જ્યારે કીડી વગેરે જીવોનું ધ્યાન રાખે છે ત્યારે ઉપયોગ સ્વભાવથી હટીને પરને જાણવા તરફ જાય છે, સાધુને એ વાતનો પણ અત્યંત ખેદ વર્તે છે. જો કે ચાર હાથ જમીન દેખીને ચાલવા કરતા ચાલવું જ નહીં અને એક સ્થાને રહીને નિજસ્વભાવમાં લીન થવું એ જ નિજાત્મા પ્રત્યે કરવામાં આવેલી ઉત્તમકરૂણા છે.
કોઈ નિશ્ચયાભાસી એમ પણ કહે છે કે સાધુ આત્મસાધનાના
