________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.३ सू०८ नैरयिकादीनामल्पबहुत्वनिरूपणम् ७२७ स्तोका-असंख्यातगुणा स्त्रयोऽधिका द्वावनन्तगुणावाऽधिकाश्च ॥१॥ इतिच्छाया सर्वाऽपेक्षया-त्रसकायिकाः स्तोकाः, तदपेक्षया-तैजसा:-तेजस्कायिका जीवा असंख्यातगुणा, तदपेक्षया-पृथिवीकायिकाऽकायिकवायुकायिकाः उत्तरोत्तरं विशे. पाधिकाः, तदपेक्षया-अकायिका:-अनन्तगुणाः, तदपेक्षया वनस्पतिकायिका अन. सगुणा, वनस्पतिकायिकापेक्षयाऽपि सकायिका विशेषाधिका भवन्तीति गाथार्थः । ___ अल्प-बहुत्वाधिकारादेव इदमच्याह-'एएसिणं इत्यादि । 'एएसिणं भंते ! जीवाणं पोग्गलाणं जाव सपज्जवाणय' एतेषां खलु भदन्त ! जीवानां पुद्गलानां यावत्-सपर्यायाणां च । अत्र-यावत्पदेन-'समयाणं दवाणं पएसाणं' इत्येषां ग्रहणम् । 'कयरे कयरे' कतरे कतरेभ्यः स्तोका वा बहुका वा तुल्या वा इनकी अपेक्षा तैजस्कायिक जीव असंख्यातगुणें हैं। इनकी अपेक्षा पृथिवीकायिक, अकायिक और वायुकायिक ये उत्तरोत्तर विशेषाधिक हैं। इनकी अपेक्षा अकायिक जीव अनन्तगुणें हैं । इनकी भी अपेक्षा वनस्पतिकायिक जीव अनन्तगुण हैं । तथा-वनस्पतिकायिकों की भी अपेक्षा सकायिक विशेषाधिक है। __ अल्प बहुत्व के अधिकार से ही सूत्रकार ने यह भी कहा है'एएसि णं भंते ! जीवाणं पोग्गलाणं जाव सव्वपज्जवाण य कयरे कयरेहितो. जाव' हे भदन्त ! जीव पुद्गल यावत् समस्त पर्याय इनमें से कोन किनकी अपेक्षा स्तोक-अल्प हैं ? कौन किनकी अपेक्षा बहुत हैं ? कौन किनके बराबर हैं ? और कौन किनकी अपेक्षा विशेषाधिक हैं। यहाँ पर यावत् शब्द से 'समयाणं, दवाणं, परसाणं' इन पदों का ग्रहण हुआ है। इस प्रकार जीव, पुद्गल, पर्याय, समय, द्रव्य एवं प्रदेशों ગણું વધારે છે. તેઓ કરતાં પૃવિકાયિક, અષ્કાયિક, અને વાયુકાયિક જીવે ઉત્તરોત્તર વિશેષાધિક છે. તેના કરતાં અકાયિક જીવે અનંતગણ છે. તેના કરતાં વનસ્પતિકાય જીવ અનંતગણ છે. તથા વનસ્પતિકાયિકો કરતાં સાયિક જીવો વિશેષાધિક છે.
અલ્પ બહુપણાના અધિકારથી સૂત્રકારે આ પ્રમાણે પણ કહ્યું છે'एएमि णं भंते ! जीवाणं पुग्गलाणं जाव सव्वपज्जवाण य कयरे कयरेहितो जाव' है सावन् ७१ पुस यावत् सा पर्यायामाथी छ छीना रतi અલ્પ છે? કે કોના કરતાં વધારે છે? કોણ કેની સમાન છે ? અને કે होना ४२di विशेषाधि छ १ अडियो यात्५४थी 'समयाणं, दवाणं पएसाण' આ પદ ગ્રહણ કરાયાં છે. આ રીતે જીવ, પુદ્ગલ, પર્યાય, સમય દ્રવ્ય અને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
