________________
કોણિકને પિતા શ્રેણિકની યાદ વધુ સતાવતી. આથી એક દહાડો મગધની પાટનગરી તરીકેનો તાજ રાજગૃહીના મસ્તકેથી ઉતારી લઈને નવી વસાવેલી ચંપાપુરીને એ તાજથી કોણિકે મંડિત બનાવી. મગધની પાટનગરી તરીકે ત્યારથી ચંપાપુરી પ્રખ્યાત બની.
રાજા કોણિકનો રાજ્યકાળ રાજકીય દૃષ્ટિએ પણ ઘણો ભયાનક વીત્યો ગણાય. કોણિકને હલ્લ-વિહલ્લ નામે બે ભાઈઓ હતા. શ્રેણિકે એમને સેચનક નામનો હાથી અને બે દેવી કુંડળો ભેટ આપેલ. કોણિકની રાજરાણી પદ્માવતીની નજર એ કુંડળો પર ચોટી. એણે ગમે તે ભોગે એ કુંડલો મેળવી આપવાની હઠ લઈને કોણિક દ્વારા એની માંગણી કરાવી. હલ્લ-વિહલ્લ એ કુંડળો આપવા તૈયાર ન થયા. એમને આના વિપાકની ખબર હતી. એથી એઓ પોતાના માતામહ ચેટક-મહારાજા પાસે વૈશાલી પહોંચી ગયા. ચેટક રાજા કોણિકની માતા ચેલ્લણાના પિતા થતા હતા. કોણિક આ સગપણ પણ ભુલી ગયો અને એણે માતામહ ચેટકને સણસણતો સંદેશ પાઠવ્યા કે, કાં શરણાગત હલ્લવિહલ્લને સમજાવીને કુંડળ અપાવો, કાં યુદ્ધ માટે મેદાનમાં આવી જાવ ! સેચતક હાથી પણ આ યુદ્ધમાં ઠીક-ઠીક નિમિતભૂત બની ગયો.
આ નજીવા નિમિત્તને મહત્વ આપી દઈને કોણિક વિદેહ ઉપર લડાઈ લઈ ગયો. વૈશાલી સામેનો આ ખૂનખાર જંગ બરાબર બારબાર વર્ષ સુધી એકધારો ચાલ્યો. એમાં ભયંકર માનવસંહાર બાદ હલ્લવિહલ્લ વિરક્ત થતા દેવો દ્વારા એમને શ્રી મહાવીર પ્રભુ સમક્ષ લઈ જવાયા, ત્યાં એમણે દીક્ષા સ્વીકારી. આ સંગ્રામમાં અસંખ્ય માનવો મરાયા. આ યુદ્ધમાં હણાયેલા એક કરોડ એંસી લાખ મનુષ્યોમાંથી એક મનુષ્ય સૌધર્મ દેવલોકમાં, એક મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં ગયો. દસ હજાર માનવો મત્સ્ય બન્યા. બાકીના મરીને નરક તિર્યંચ ગતિ પામ્યા. આ બધાની લાશો પર પગ મૂકીને કોણિકે વૈશાલીનો વિજય માણ્યો. આ યુદ્ધ-કાળમાં મહારાજા ચેટક ભગવાનના ભક્તને છાજે એ રીતે અનશન કરીને સ્વર્ગે સિધાવ્યા અને એમનો પુત્ર શોભનરાય જીવ બચાવવા કલિંગ તરફ ભાગી છુટ્યો. મહારાજા ખારવેલ
INN
૧૩
