________________
મગધ સમ્રાટ કોણિકે જ્યારે ચંપારીને મગધની પાટનગરી બનાવી, ત્યારે પ્રભુ શ્રી મહાવીર પરમાત્માનું નિર્વાણ થઈ ચૂક્યું હતું. કોણિકના રાજ્યકાળ દરમિયાન જૈન સંઘના નાયક તરીકે, યુગપ્રધાન શ્રી સુધર્માસ્વામીજી વિચરતા હતા. એઓ ચંપાપુરીમાં પધાર્યા, ત્યારે મગધ સમ્રાટ કોણિક અભૂતપૂર્વ સ્વાગત યાત્રાનો લાભ લીધો હતો.
વૈશાલીના યુદ્ધમાં કોણિક અનેક રાજાઓને જીતી લીધા હતા, એથી એની વિજિગિષા છેક “ચક્રવર્તીત્વ”નું પદ મેળવવા સુધી લંબાઈ હતી અને એથી એણે યુદ્ધયાત્રા એટલી બધી લંબાવી કે, જે સામાન્ય રાજશક્તિ માટે ગજા બહાર ગણી શકાય ! પણ આ યુદ્ધયાત્રામાં મગધનો એ સમ્રાટ કૃતમાલ-દેવના હાથે કમોતે મર્યો અને ચક્રવર્તી બનવાનું એ કોણિકનું સ્વપ્ન ધૂળમાં રગદોળાઈ ગયું.
પિતૃ-શોકને ભૂલવા જેમ કોણિકે નવી પાટનગરી વસાવી હતી, એમ કોણિકના પુત્ર ઉદાયીએ પણ પિતાનો જ રાહ અપનાવ્યો. કોણિકપુત્ર ઉદાયી પિતાના એ મૃત્યુને સહી ન શક્યો. ચંપાપુરી પોતાને ખાવા ધાતી હોય, એમ એને લાગવા માંડ્યું. એથી એણે પાટલિપુત્ર નામની નવી પાટનગરી વસાવીને મગધના મહા-સામ્રાજયના સત્તાસૂત્રો સંભાળવા માંડ્યા. થોડાક જ વખતમાં એઓ પરમાઈત મગધરાજ ઉદાયી તરીકે પ્રખ્યાત બન્યા.
પાટલિપુત્રમાં મગધરાજ ઉદાયીએ અનેક જિનમંદિરો અને ધર્મસ્થાનોનું નિર્માણ કર્યું. તેઓ પોતે પણ પાકા જૈન હતા. પર્વતિથિએ પૌષધ-ઉપવાસ કરવાનું વ્રત એઓ અણનમ રીતે પાળતા. આ માટે રાજમહેલમાં જ એમણે પૌષધશાળાનું નિર્માણ કરાવેલ. જેમાં પર્વ દિવસોએ પાટલિપુત્રમાં પધારેલ આચાર્યદેવાદિ મુનિવરોની નિશ્રા મેળવીને એઓ આત્મસાધના કરતા. આ રીતે એકવાર એઓએ એક આચાર્યદેવને પૌષધશાળામાં આમંત્રીને પૌષધ કર્યો. એમાં એમની સાથે વિનયરત્ન નામના એક મુનિને પણ પ્રવેશ મળી ગયો. વિજ્યરત્ન ઉદાયીનો શત્રુ હતો અને ઉદાયીની હત્યા કરવાની જ તક ગોતતો હતો.
૧૪
~~~~~~ મહારાજા ખારવેલ
