________________
૪૮
શ્રી રમણ મહર્ષિ
આપણો સહજ સ્વભાવ છે.
૬૦. તમે ભૂતકાળ જાણવા માગો છો. તમે શું હતા અને ભવિષ્યમાં તમે શું થવાના છો તે પણ ! તમે વર્તમાનને અને તમારી અત્યારની હસ્તીને જાણતા નથી. ગઈ કાલ અને આવતી કાલની તો કેવળ આજના સંદર્ભમાં જ હસ્તી છે. પોતાના સમયે તો ગઈકાલ પણ ‘આજ' હતી અને આવતી કાલને પણ તમે આવતી કાલે ‘આજ' કહેશો. ‘આજ' તો હંમેશાં હાજર હોય છે. જે હંમેશાં હાજર હોય તેની હસ્તી જ વિશુદ્ધ છે. એને ભૂતભવિષ્ય નથી. તો પછી વર્તમાનના અને સદા ઉપસ્થિત અસ્તિત્વની શોધ કરવા શા માટે પ્રયત્ન ન કરવો ?
૬૧. જીવનમુક્તિ અને વિદેહમુક્તિમાં ફરક નથી. તે વિશે પૂછનારને કહેવામાં આવે છે કે, શરીર સાથેનો જ્ઞાની ‘જીવનમુક્ત' છે અને જ્યારે તે શરીર છોડી દે છે, ત્યારે વિદેહમુક્ત બને છે. પણ આ ભેદ કેવળ ઉપરછલ્લો છે. જ્ઞાની માટે એ નથી. શરીર સાથે કે શરીર છોડ્યા પછી પણ એની સ્થિતિ તો એકસરખી જ રહે છે. આપણે જ્ઞાનીને મનુષ્યરૂપે અથવા તે આકારે જોઈએ છીએ પણ જ્ઞાની તો પોતાને આત્મા જ માને છે. કોઈ રૂપ-આકારના બંધનરહિત બહાર-ભીતર બંને સ્થળે વિલસતું પરમ સત્ એ જ આત્મા છે.
૬૨. મુક્તિ કે સાક્ષાત્કારને કોઈ પગથિયાં નથી. જ્ઞાનને ઊંચીનીચી કોઈ કક્ષા નથી. તેથી શરીર સાથે જ્ઞાનની એક કક્ષા અને શરીરત્યાગ પછી અમુક કક્ષા એમ બની શકે નહીં. જ્ઞાની જાણે કે, આત્મા સિવાય કશાની હસ્તી નથી. આવા મનુષ્ય માટે શરીરની હાજરી કે ગેરહાજરી હોય તોય શો ફરક પડવાનો ?
