________________
મહાત્મા ગાંધીજી વહાણ લાંગર્યું અતિ-સામાન્યતાને કિનારે, પણ મળ્યો ત્યારે અસામાન્યતાની સઘળી સરહદોને એ વટાવી ગયો. ગાંધીની કથા એટલે જ મોહનમાંથી મહાત્મા થવાની યાત્રા. મેદાન પરથી માઉન્ટ એવરેસ્ટ સુધી પહોંચવાની યાત્રા. આપણા જેવા સાધારણ, અતિ સાધારણ માણસના પગમાં પણ તાકાત ભરી આપે કે અનેક જન્મો પછી નહીં, પણ આ જ જન્મમાં જીવનસાર્થક્ય, ઈશ્વર સાક્ષાત્કાર શક્ય છે. જીવનનું ચરમ સૌંદર્ય, પરમ પવિત્ર્ય, અંતિમ સાર્થક્ય આ જ જન્મમાં શક્ય છે. જરૂરત છે માત્ર નિષ્ઠાભર્યો દઢ સંકલ્પની! ચિત્તના અંતસ્તલમાંથી સ્વયંસ્કૃર્ત રીતે જાગેલો સંકલ્પ ! - હા, મોહન નામના એક અત્યંત સામાન્ય, નબળા, ભીરુ તથા મોહગ્રસ્ત છોકરડાના ચિત્તમાં “હરિશ્ચંદ્ર નામનું નાટક જોઈને સત્યના પ્રભાતનું પહેલું કિરણ ફૂટે છે – “હરિશ્ચંદ્ર જેવા સત્યવાદી બધા કાં ન થાય ?' - અને મોહનના આંગણે સત્નો સૂરજ ઊગે છે. જમ્યો છે તો સાવ સામાન્ય કાઠું લઈને. બીજા ભેરુઓ સાથે શિક્ષકોને ગાળો પણ દીધી છે. કુસંગે ચડી જઈને બીડીઓ પણ લૂંકી છે, માંસાહાર પણ કર્યો છે અને ચોરી સુધ્ધાં કરી ચૂક્યો છે. સામાન્યતાથી પણ એકાદ ઇંટ ખેસવીને નીચે ઊતરી ગયેલો અતિ સાધારણ પુરુષ ! સહજ સ્વભાવને વશ વર્તનારો પુરુષ! વાસનાનું પૂર ચડી આવે ત્યારે તેમાં તણાઈ જવાનું એને માટે સાવ સહજ, છતાંય દર વખતે કોઈક અકળ શક્તિ એને વ્યભિચારના પાપમાંથી ઉગારી લે, પણ તણાઈ જવા જેટલી પ્રાકૃત અધીનતા તો ખરી જ! એકપત્નીવ્રતના સંસ્કારે દુરાચારમાંથી ઉગારી લેવામાં સહાય કરી, પરંતુ પત્ની
