________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
અંતરધારા.
જ્યારે એ મસ્તી બહાર પ્રગટ થાય છે ત્યારે સૌ કોઈ તે ઉલ્લાસ, તે ભક્તિ, તે ઉમંગને જોઈ શકે છે, જાણી શકે છે; પણ જ્યારે તે મસ્તી અભિવ્યક્ત નથી થતી, માત્ર અંતરધારારૂપે રહે છે ત્યારે તે સમજવી મુશ્કેલ પડે છે. સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિ અને નિકટ સમાગમથી જ તે ઓળખી શકાય છે. પૂજ્ય શ્રી લલ્લુજી મુનિ કહે છે, “કોઈની સાથે વાત કે બીજી ક્રિયા કરતાં “આત્મસિદ્ધિ'ની સ્મૃતિ રહેતી. પરમકૃપાળુદેવની શાંત મુખમુદ્રા કિંવા આત્મસિદ્ધિની આનંદ આપનારી ગાથાનું સ્મરણ સહજ રહ્યા કરતું. અન્ય કશું ગમતું નહીં. બીજી વાતો પર તુચ્છ ભાવ રહ્યા કરતો. માહાભ્ય માત્ર સદ્ગુરુ અને તેના ભાવનું આત્મામાં ભાસ્યમાન થતું હતું.' સતત એ સ્મૃતિમાં રહે છે તેથી અન્ય પ્રત્યે તુચ્છ ભાવ રહે છે. ભક્તિમાં જે બાધક કારણો છે એના પ્રત્યે તુચ્છ ભાવ રહે છે, ઉપેક્ષા-વિરક્તિ રહે છે. આ વિરક્તિ એ સ્પષ્ટપણે ભક્તિની નિશાની છે, પ્રમાણ છે.
જ્યાં માત્ર અંતરધારા હોય છે, જ્યાં સાગરમાં કોઈ લહેર નથી ઊઠતી ત્યાં એ મસ્તી ઓળખવી-સમજવી મુશ્કેલ થઈ પડે છે; પણ સૂક્ષ્મ દષ્ટિ કરે, કાન માંડીને સાંભળે તો અવશ્ય સંભળાય. ધ્યાનસ્થ મુનિવરોની પાસેથી કોઈ પસાર થાય તો તેને પણ એ સુગંધ આવે, એ મસ્તી સંભળાય, એ ભક્તિ અનુભવાય.
બહિર્દષ્ટિ જીવને એવું લાગે છે કે ક્યારેક સમાધિ હોય છે
૧૩૪
