________________
પૂજ્ય શ્રી લલ્લુજી મુનિ
કાવ્યના બાહ્ય સ્વરૂપ પ્રત્યે અલક્ષ રાખી, કાવ્યવિષયને જ મહત્ત્વ આપ્યું.
શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રમાં તત્ત્વનું નિરૂપણ હોવા છતાં તેમાં સૈદ્ધાંતિક ગ્રંથો જેવી કઠિનાઈ નથી. તેમાં નયવ્યવસ્થા, ન્યાયયુક્ત દલીલો, દાર્શનિક માન્યતાઓ ઈત્યાદિ ગહન વિષયો હોવા છતાં સરળ શબ્દો, સુગમ શૈલી અને દૈનિક અનુભવોથી સમર્થિત દર્શતો હોવાના કારણે આ ગ્રંથ સર્વોપયોગી બન્યો છે. વળી, તેનું કાવ્યસ્વરૂપ પણ જટિલ નહીં હોવાથી આ સુગેય રચના સરળ, સાહ્ય, આસ્વાદ્ય અને લોકપ્રિય બનવા પામી છે.
(૩) સંક્ષિપ્ત છતાં સચોટ નિરૂપણ
કાવ્યસર્જનમાં વિષયના વિશદીકરણની પ્રક્રિયા જેટલી મિતા- . ક્ષરી, એટલી તે કૃતિ રૂડી ગણાય. ઉચ્ચ પ્રકારનો કવિ તે છે કે જે પોતાના ભાવોનો. શક્ય હોય તેટલો સંક્ષેપ કરે અને છતાં વાંચતાં વિષય અધૂરો રહ્યો છે એવું ન લાગે.
શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર લાઘવયુક્ત અને માર્મિક છે. આ કાવ્યમાં મિતાક્ષરી પંક્તિમાં અર્થનો ખજાનો ભરીને પરમકૃપાળુદેવે પોતાની લાઘવશક્તિનો પૂર્ણપણે પરિચય આપ્યો છે. વિષય નિરૂપણમાં અનિવાર્ય હોય તે જ શબ્દનો અને તેટલા શબ્દોનો જ તેઓ પ્રયોગ કરે છે. શબ્દસમૃદ્ધિ અને શબ્દસંયમ જેવા વિરોધાભાસી ગુણોનો સુભગ આવિષ્કાર શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રમાં જોવા મળે છે. પરમકૃપાળુદેવે
૧ ૨૫
