________________
મંગલવાદ
૧૩
વિઘ્નની કલ્પનામાં જ ઔચિત્ય છે. આ પ્રમાણે ઉત્તરપક્ષમાં અરૂચિ સ્વરૂપ અનાસ્થાથૅક “વિન્નાનુષ્ય વા” અહીં વા પદ્ય. પ્રયુક્ત છે. કાબર્યાદિ ગ્રંથમાં અલ્પસખ્યામાં મજંગલ હાવાથી વિઘ્નઘ્ન'સ ન થાય એ બરાબર છે. પરંતુ મ’ગલરૂપ કારણ હાવાથી સમાપ્તિ રૂપ કા તા થવુ જોઇએ. આ શંકાનું સમાધાન કરવા કહે છે. ‘વિઘ્નષ્વસસ્તુ......’ ઇત્યાદિ. અલ્પ સ ંખ્યાક મંગલથી વિઘ્નવસન થવાના કારણે સમાપ્તિની પ્રત્યે દ્વાર (વ્યાપાર) રૂપે કારણભૂત વિઘ્નવસના અભાવ હાવાથી કેવલ મંગલાત્મક કારણમાત્રથી કાદ ખર્યાદિ ગ્રંથની સંમાપ્તિ થતી નથી. એ પ્રાચીનેાના આશય છે.
नव्यास्तु· मङ्गलस्य विघ्नध्वंस एव फलम् । समाप्तिस्तु बुद्धिप्रतिभादिकारणकलापात् । न चैव स्वतः सिद्धविघ्नविरहवता कृतस्य मङ्गलस्य निष्फलत्वापत्तिरिति वाच्यम् । इष्टापत्तेः, विघ्नशङ्कया तदाचरणात्, तथैवशिष्टाचारात् । न च तस्य निष्फलत्वे तदुद्बोधकवेदाप्रामाण्यापत्तिरिति वाच्यम् । सति विध्ने तन्नाशस्यैव वेदबोधितत्वात् । अत एव पापभ्रमेण कृतस्य प्रायश्चित्तस्य निष्फलत्वेऽपि न तद्बोधकवेदाप्रामाण्यम् । मङ्गल च विघ्नध्वंसविशेषे कारणम् विघ्नध्व सविशेषे च विनायकस्तवपाठादि । क्वचिच्च विघ्नात्यन्ताभाव एव समाप्तिसाधनम् । प्रतिबन्धकसंसर्गा: भावस्यैव कार्यजनकत्वात् इत्थं च नास्तिकादीनां ग्रन्थेषु जन्मान्तरीयमङ्गलजन्यदुरितध्वंसः स्वतः सिद्धविघ्नात्यन्ताभावो वाऽस्तीति न व्यभिचार કૃત્તિ પ્રદુઃ ।
નથાસ્તુ.........ત્યાદિ—નવીના વિઘ્નસને જ મંગલનુ ફૂલ માને છે. સમાપ્તિ તા બુદ્ધિ, પ્રતિભા, વગેરે કારણના સમુદાયથી થાય છે. સમાપ્તિની પ્રત્યે મંગલ કારણ નથી. જેના આત્મામાં વિઘ્નની ઉત્પત્તિ થઈ નથી અને જે વિઘ્નાત્યન્તાભાવવાન્ છે તેણે કરેલા મંગલમાં નિશ્ર્વની આપત્તિ આવશે એવી શકા નહી કરવી જોઈએ કારણ એમાં નિષ્ફલ ઈષ્ટ. જ છે. યદ્યપિ. સ્વતઃ સિદ્ધ વિઘ્ન અત્યન્તાભાવસ્થલે માઁગલમાં નિષ્ફલત્વ ઇષ્ટ હોવા. છતાં.
