________________
ર
કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ
જ્ઞાન
કરી છે. જે સમાપ્તિમગ્નિષ્ઠાત્યન્તાભાવીયપ્રતિચાગિતાનવચ્છેદકધમ વવું સ્વરૂપ છે. તાદશ કારણુતાના જ્ઞાનની પ્રત્યે તાદશ વ્યભિચારનું પ્રતિમ ધક છે. તે વ્યતિરેકવ્યભિચારને ઉદ્ધાર કરવા ‘સ્થને...' ઇત્યાદિ ગ્રંથ છે. સ્વજન્યવિઘ્નવ સવત્ત્વ સ`ખ ધથી જન્માન્તરમાં કરેલુ મૉંગલ આ ભવમાં કરેલી સમાપ્તિના અધિકરણમાં હાવાથી વ્યતિરેક વ્યભિચાર આવતા નથી. આ આશય ઉક્તગ્રંથના છે, યત્ર ચેત્યાતિ— આશય એ છે કે ‘તસત્ત્વ તત્ત્તત્ત્વમ્' અને તેવુંઆવે સમાવ:' આ પ્રમાણેના અન્વય વ્યતિરેકના ગ્રહ કારણતાના ગ્રહની પ્રત્યે પ્રયાજક છે. પ્રકૃત સ્થળે કાદંબરી...વગેરે ગ્રંથામાં માંગલ હૈ।વા છતાં સમાપ્તિ નહાવાથી ‘તત્સત્ત્વ તત્સવ' રૂપ અન્વયગ્રહના અભાવમાં કારણતાના ગ્રહ નથી થતા તેથી તાદ્દશ અન્વયવ્યભિચારના ઉધ્ધાર કરવા . ચત્ર ચેત્ ગ્રંથ છે. એના આશય એ છે કે જ્યાં મંગલ હેાવા છતાં સમાપ્તિ નથી, ત્યાં ખલવવિઘ્ન અથવા મ`ગલની સંખ્યા કરતા અધિક સખ્યામાં વિઘ્ન છે' એમ સમજવું, સમાપ્તિની પ્રત્યે વિઘ્નસ પણ કારણ છે. કેવલ મંગલ જ કારણ નથી. કાદ ખર્યાદિ ગ્રંથમાં મગલેતર વિધ્રૂસાત્મક કારણ ન હેાવાથી સમાપ્તિ ન હેાવા છતાં અન્વયવ્યભિચાર આવતા નથી કારણ કે “ दण्डेतरसकलसामग्रीसमवधाने दण्ड सत्त्वे घट सत्त्वम्” ઈત્યાકારક જ અન્વયગ્રહ તાદૃશ ઘર્યનરૂપિત દંડનિષ્ઠકારણુતાના ગ્રહના પ્રત્યેાજક મનાય છે. તેવી જ રીતે મòિતસલામત્રાં સમવયાને માજીસરવે સમાપ્તિસત્ત્વમ્' ઇત્યાકારક જ અન્વયગ્રહ પ્રકૃત સ્થળે કારણતાના ગ્રહના પ્રયાજક હાવાથી તિરસનામથી સમવધાને તત્સત્ત્વ તસવ” રૂપ અન્વય વ્યભિચાર આવતા નથી. મ‘ગલ હૈાવા છતાં જયાં સમાપ્તિ નથી એવા સ્થળે અધિક સંખ્યામાં વિાની કલ્પના કરીએ તે સમસ'ખ્યાકડ્વેન માઁગલ અને વિધ્રધ્વંસના કાર્ય કારણભાવ માનવા પડશે અને તેથી સ્વપસ`ખ્યાક વિઘ્નવસની પ્રત્યે અધિક સખ્યાક મૉંગલમાં કારણુવના અભાવના અનિષ્ટ પ્રસ`ગ આવશે તેના નિવારણ માટે તેવા સ્થળે બલવત્તર
.
