________________
૩૫૦
વિકાર થાય તે તે સંયમ નહિ, પ્રમાદ એ પણ વિકાર - અને ભેગેચ્છા તે પણ વિકાર અને પાંચે ઈન્દ્રિયોના સુખની પ્રાપ્તિની ઈચ્છા તે પણ વિકાર-અસંયમ.
શરીરને ખપ પૂરતું આપ્યા પછી તે શરીર, ધર્મ કરવાના ઉપયોગમાં આવે તે સંયમને દયેય છે. તપનું ફળ - આહાર સંજ્ઞા ટાળવી તે છે. લેશમાત્ર આહારની ઈચ્છા–રસ ગારવ-રસવૃત્તિ ન થાય અને કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તે તપનું ફળ છે. અનશન એ સર્વોત્કૃષ્ટ-પરાકાષ્ઠાનું તપ છે પણ ફળ નથી. એ તે બાહ્ય તપને ઉત્કૃષ્ટ પરાકાષ્ઠાને પ્રકાર છે.
આહાર-ભય-મૈથુન–પરિગ્રહ એ ચારેય સંજ્ઞા જ સંસારભાવ–છે–દેહભાવ છે. એ ચારેયને ટાળવાના . પ ચા .. ચાના પાલનમાં મનને જેડીએ ત્યારે જ એ ચારે ટળે. કાયાગની કિયા કરતાં મનગની કિયા મહાન છે. ઉચ્ચ વિચાર, ઉચ્ચ આશય, ઉચ્ચ લક્ષ્ય અને શુદ્ધિ હોય તે જ કાયાગની ક્રિયાની કિંમત છે. એનું પરિણામ છે. એક જ
અનશન એવું થવું જોઈએ કે એમાં અંતરકિયા કરતાં કરતાં " અંતરાત્મા પરમાત્મા બની જાય-કેવલજ્ઞાનનું પ્રાગટય થઈ જાય. અનંતા અનશનની જરૂર નથી.
ત્રણેય યોગના સંયમ–ચારિત્ર–તપને પામવાં જોઈએ. માત્ર કાયયોગના ચારિત્ર–તપથી કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્તિ શકય નથી. અધ્યાત્મમાં મને ગની પ્રધાનતા છે. વ્યવહારમાં કાયાગની પ્રધાનતા છે. વ્યવહારથી નિશ્ચયમાં જવાનું છે અને નિશ્ચયથી
વ્યવહારમાં આવવાનું છે એટલે કે નિશ્ચયને વ્યવહારમાં - આચરણમાં ઉતારવાનું છે. માત્ર વ્યવહારવાદીઓ તવને પામતા નથી અને માત્ર નિશ્ચયવાદીએ વ્યવહારને જ લેપ
