________________
૨૯૪
સાત ન–માત્ર દ્રવ્ય રૂપ વિશ્વના પદાર્થોમાં નથી ઘટાવવાના પરંતુ સાત નય જીવનું જીવન છે અને તેથી સત બનવા માટેના ભાગરૂપે એને સમજીને સ્વદર્શનદ્રષ્ટિ અને ભાવ માટે પિતામાં સાતે નયને ઘટાવવાના છે.
સાત ના દ્વારા, સપ્તભંગી દ્વારા આપણે આત્માને સમજવાને છે. આધ્યાત્મિક પુરૂષ હંમેશાં આત્માથે કરે છે. જ્યારે પંડિતે શાસ્ત્રાર્થ અને વાદવિવાદ કરે છે. જ્યાં સુધી પરમાત્મા ન બનીએ ત્યાં સુધી આપણે બધાય ખાટા છીએ એમ આધ્યાત્મિક સાધક પુરુષો જણાવે છે. જ્યારે પંડિત પિતાને સાચા કહે છે અને બીજાને ખેટા કહે છે.
સાત ની સમજણ મેળવી સાધનાક્ષેત્રે જ નિગમ નયથી એવભૂતનય સુધી પ્રગતિ કરવાની છે. જ્યારે સંઘર્ષ ટાળવા, વિકલ્પના આગ્રહ છેડવા માટે એવંભૂત નયથી ઊતરતાં ઊતરતાં નગમનયામાં આવી જવાનું છે. એમ કરવાથી આગ્રહ રહે નહિ, સંઘર્ષ ટળી જાય અને વીતરાગતા પ્રતિ આગળ વધાય.
સંસાર ક્ષેત્રે સાત ના શાના માટે છે? જેને જે કતભાવ કતાભાવ છે તે સમજવા માટે છે અને પુદગલદ્રવ્યની સામગ્રી ભેગગ્ય બને એવા પર્યાને પામે તે માટે છે. સાતે નયે આપણા જીવનમાં જે કારણ કાર્યની પરંપરાએ. ચાલે છે તે દર્શાવતી અવસ્થા છે. સાતે નયે, સાત દ્રષ્ટિ છે. સાતે નયે એ સાધન પણ છે તેમ સાતે ન સાધન પણ છે. સાતે ના કારણ-કાર્યની સ્કૂલ-સૂક્ષ્મ પરંપરારૂપ છે. સિદ્ધ અવસ્થામાં કારણ-કાર્યની પરંપરાને અભાવ છે. ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય અને સિદ્ધ
