________________
૨૯૩
નથી તે જ કર્તા કતાભાવનું કારણ છે. આપણામાં દ્રવ્યદ્રષ્ટિ નથી. આપણે બધે વ્યવહાર અને સમજ પર્યાયથી છે. તેથી જ તો તીર્થકર ભગવંતની દેશના પર્યાયાર્થિક નયથી છે.
સંસારમાગે તેમજ મેક્ષમાગે સંસારી જીવનું જે જીવન છે એમાં પ્રયોજન છે અને તેથી જ કાર્ય–કારણ ભાવે છે. તે માટે જ સાત નો છે. મોક્ષ માગે સાધનામાર્ગે સાત નયે એ આમભાવ માટેનું સાધન છે. જ્યારે સંસારમાગે સાત ન કર્તા કતાભાવે વિચાર માટેનું સાધન છે.
આપણી ઈચ્છાઓ, સંકલ્પ, વિકપ, અનુભવ, કાર્યો આપણે સાત નમાંથી તારવવાનાં છે, સાત ન આપણું કાર્ય છે. સાત ન આપી શકયતાઓ, સંભાવનાઓ અને સંવેદનાઓ છે.
જ્યાં નૈગમનન્ય આદિ ઉપયોગમાં દષ્ટિમાં વતે છે ત્યાં મતિજ્ઞાન છે. નૈગમાદિ નયે આપણા જીવનના વિભાગરૂપ છે. સાત નય, સપ્તભંગી, ચાર કારણ, પાંચ કારણ, ચાર નિક્ષે આદિ સર્વે બાપણા જીવનના વિભાગ છે. આપણું જીવન તે મય છે. માટે તે સર્વને શાસ્ત્રથી જાણી સ્વક્ષેત્રે જવાના તપાસવાના છે. સાત નય યુકત આપણું જીવન છે. સપ્તભંગી યુક્ત આપણી દોટ છે અને ચાર નિક્ષેપો આપણે વ્યવહાર છે.
આપણે નયને સિદ્ધ નથી કરવાન; પરંતુ નર્યો દ્વારા આપણું સ્વરૂપકાયને સિદ્ધ કરવાનું છે. નાને સાધન બનાવવાના છે. નય એ સાધ્ય નથી. પરંતુ ક્રિયા અને વિકલ૫રૂપ સાધન છે. સાધ્ય તે નિર્વિકલ્પકતા છે.
