________________
નચે
૫. પુનાલાલ જગવનદાસ ગાંધી
સ્યાદ્વાદશૈલીથી તત્ત્વ નિરી માટે જેમ સપ્તગિનું પ્રદાન કરેલ છે તેમ સાધકને સાધનામાં વિકાસમાટે સાત નય મતાડેલ છે. દૃશ્ય પદા ઉપરનાં મ્ય:પણી મતિજ્ઞાનના ઉપયાગનું નામ જ નય છે. આમ નય એ દૃષ્ટિ છે. પણ સાથે સાથે કાં માટે કાર્ય સુધી પહેાંચવાના વિકાસક્રમ છે
જેટલા પ્રકારનાં વચન છે તેટલા પ્રકારના નય છે, जावइआ वणवा तावइआ चेव होंति जयवाया । जावइआ णयत्राया तावइआ चैव परसमया ॥ અર્થાત્—જેટલા વચનમાગેર્યાં છે તેટલા નયવાદ છે અને જેટલા નયવાદ છે તેટલા પરસમય ( મતમતાન્તર ) છે. -સન્મતિતક સિ. િ
એક પદાર્થ અનેક ધર્માય છે. તેના એક ધર્મને જોવે અને તે સિવાયના બીજા ધર્મો ને અપલાપ ન કરવા તેને ‘નય’કહેવાય છે. પરંતુ જો પદાર્થ ના અન્ય ધર્મને! અપલાપ કરવામાં આવે તે તે નયાભાસ છે.
આપણે છદ્મસ્થ એકી સાથે બધુ જાણી શકતા નથી અને એકીસાથે બધાથી બધુ ખેલી શકાતુ નથી. એવા છદ્મસ્થ ક્રમિક ઉપયેગના વિકલ્પનું નામ નયં છે. નય એ આપણુ બુદ્ધિતત્ત્વ છે. નય એ આપણી દૃષ્ટિ છે. ક્રમથી
