________________
૧૩૪
જૈન દૃષ્ટિએ ક
કમથી પ્રાણીના આવતા ભવમાં રહેવાના કાળનું નિર્માણ થાય છે. ગતિનામકર્મને અનુસારે તે તે ગતિના ભાગેાના ભાજનભૂત અને ત્યાં જવાના હેતુભૂત આયુષ્યકર્મ આગલા ભવના છેવટના ત્રીજા, નવમા કે સત્તાવીશમા વિભાગમાં મુકરર થાય છે અને તે એકભવસંવેદ્ય જ હાય છે. ૬. નામકર્મની ઉત્તરપ્રકૃતિએ
ચિતારો ચિત્ર ચીતરે, તેમાં વિવિધ રંગ પૂરે, તેમ પ્રાણીને પ્રાણુ ધારણ કરાવી નવા નવા આકારો, નામે, રૂપા ધારણ કરાવે, એની પાસે નવી નવી વિચિત્રતા કરાવે, ચિત્રવિચિત્ર સ્વરે આપે, રૂપાળાપણું, કદરૂપાપણું', યશ, અપયશ વગેરે નવનવા આકાર અને બાહ્ય સ્વરૂપ ધારણ કરાવે, તેમાં ફેરવે તે નામકર્મ. નામ અને રૂપની સર્વ વિવિધતા આ નામકર્મમાં સમાય છે. આ વિવિધતાને સમજવા નામકની પ્રકૃતિના ચાર વિભાગો પાડીએ. નામક ની પ્રકૃતિના ચાર વિભાગા
પ્રથમ વિભાગમાં ચૌદ પિંડપ્રકૃતિ આવે છે. પિંડપ્રકૃતિ એટલે જેના પેટામાં અવાંતર પ્રકૃતિ હોય તે. પિંડ એટલે સમૂહ. આવી પિ’પ્રકૃતિ ૧૪ છે. બીજો વિભાગ પ્રત્યેકપ્રકૃતિના છે. પ્રત્યેકપ્રકૃતિ આઠ છે. પ્રત્યેકપ્રકૃતિ માત્ર એક એક પ્રકારના આવિર્ભાવના મુદ્દાને રજૂ કરે છે. પ્રત્યેક પ્રત્યેકપ્રકૃતિના વાંતર ભેદો નથી. નામ અને રૂપની વિવિધતા કરનાર ત્રીજા વિભાગમાં ત્રસદશક અને ચેાથા વિભાગમાં સ્થાવરદશક (જેના પરિચય નીચે થશે) આવે છે; તે પ્રત્યેક દશ દશ હાવાથી નામકર્મની કુલ ૪૨. પ્રકૃતિ થાય છે.
પિડ પ્રકૃતિ ૧૪, પ્રત્યેકપ્રકૃતિ ૮, ત્રસદશક ૧૦, સ્થાવરદશક ૧૦, આવી રીતે ૪ર નામકર્મની પ્રકૃતિ પૈકી ૧૪ પિંડ પ્રકૃતિના ૬૫ પેટાવિભાગા થાય છે અથવા બીજી રીતે ૭૫ વિભાગ. થાય છે. તેમને અલગ અલગ ગણતાં—
