________________
કર્મીની ઉત્તર પ્રકૃતિએ
૧
પૂરણ કરનાર છે. મતિજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાનનું બાહ્ય કારણ છે, બાકી ખરુ અંતરંગ કારણ તેા શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયપશમ છે. આ હકીકત સ્પષ્ટ કરવા શ્રુતજ્ઞાનનો પરિચય કરીએ.
શ્રુતજ્ઞાન—મતિજ્ઞાન ચાલુ હયાત વસ્તુમાં પ્રવેશ કરે છે, જ્યારે વર્તમાન ઉપરાંત ભૂતભાવિ વિષયે પણ શ્રુતજ્ઞાનના વિષય અને છે. ખીજાને જણાવવાનું કાય શ્રુતજ્ઞાન કરે છે. મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન બંનેમાં મન અને ઇંદ્રિયાની દરમ્યાનગીરી તા જરૂર રહે છે, પણ મતિજ્ઞાન કરતાં શ્રુતજ્ઞાનના વિષય ધણા વધારે હાય છે. મતિજ્ઞાનમાં મનાવ્યાપારની પ્રધાનતા હાય છે, જ્યારે શ્રુતજ્ઞાનમાં વિચારના અંશને મુખ્યતા અને અધિકતા હૈાય છે. એમાં આગળપાછળના સંબંધનું અનુસંધાન જળવાય છે. એક રીતે જોઇએ તે મતિજ્ઞાન કરતાં શ્રુતજ્ઞાનમાં પિરપકવતા વધારે હોય છે. ટૂંકમાં કહીએ તેા જ્ઞાનને જ્યારે ભાષામાં ઉતારવામાં આવે, એકની પાસેથી ખીજાને જણાવવા ચાગ્ય સ્થિતિમાં એને ગાઠવવામાં આવે ત્યારે તે શ્રુતજ્ઞાન કહેવાય છે. કણિકને મતિજ્ઞાન સાથે સરખાવીએ તે તેમાંથી બનેલ પૂરી કે રોટલીને શ્રુતજ્ઞાન સાથે સરખાવી શકાય. શ્રુતજ્ઞાનના બે ભેદ અંગવિષ્ટ અને અંગમાહ્ય
અહીં એક વાતની સ્પષ્ટતા કરવાની રહે છે. અહીં શ્રુતજ્ઞાનની વિગતમાં શાસ્ત્રના આગમાના જ્ઞાનની હકીકત આવે છે. તે શ્રુતજ્ઞાન છે એમ વર્ણવે છે. તેથી તે સિવાય અન્ય શ્રુતજ્ઞાન નથી એમ સમજવાનું નથી. કોઇપણ હકીકતને અભિલાપ્ય કરી શકાય, બીજાને જણાવવા યાગ્ય સ્થિતિમાં મૂકી શકાય તે સર્વ શ્રુતજ્ઞાનની કક્ષામાં આવે. એનાથી થવાના લાભાલાભની હકીકત જુદી છે, પણ એની કક્ષા તા શ્રુતજ્ઞાનમાં જ આવે.
અહી પ્રસંગે એટલું જાણી લેવુ. ઉપયાગી થઈ પડશે કે જૈન ધર્મશાસ્ત્રના બે વિભાગ પડે છે–અગપ્રવિષ્ટ અને અગમાહ્ય. તીર્થકર મહારાજના મુખ્ય શિષ્ય ગણુધરા તીર્થંકર મહારાજના ઉપદેશને ભાષામાં ઉતારી ગ્રંથરચના કરે તેને 'ગશ્રુત કહેવામાં
