________________
સમાધાન –તે સાધુના સર્વગુણોને સર્વભેદની અપેક્ષાએ અભાવ છે? અથવા કેટલાક ભેદની અપેક્ષાએ અભાવ છે? સાધુના. કી બુંને અભાવ તે સિદ્ધ નથી, કારણ કે વ્રત, સમિતિ, લેચ આદિ સાધુના ગુણે તે પ્રત્યક્ષ થાય છે. *. શંકા–બાહ્ય વૃત્તિએ સાધુના ગુણો દેખાય છે. પણ અંતર ત્તિએ ગુણ દેખાતા નથી.
સમાધાન –અંતર વૃત્તિનો ખ્યાલ તો કેવળી ભગવાનને જે આવી શકે. સામાન્ય માનવને નહીં. સાધુના મૂળગુણેમાં કેટલેક અંશે ઉણપ હોવા છતાં પણ તેઓ મૂળ વસ્તુની ગષણું કરવાને સંયમનું આચારણ કરે છે એમ માનીને શ્રાવકે તેમની સાધુતામાં શ્રદ્ધા ધરાવે છે. જે લેકે અશ્રદ્ધાળુ હોય છે તે કઈ પણ વ્યક્તિમાં ઘણા ગુણ હોય છતાં, તેના દેને આગળ કરી ગુણેને ગૌણ કરી મુખ્યરૂપે તેના દોષો તરફ જ આંગળી બતાવે છે. આવા અશ્રદ્ધાળુઓની વાતમાં કાંઈ પણ તત્વ હોઈ શકે નહિ.
ભગવતિસૂત્ર તેમજ તત્વાર્થસૂત્ર આદિ ગ્રંથમાં પુલાક, બકુશ, કુશીલ, નિગ્રંથ અને સ્નાતક એ પ્રમાણે નિગ્રંથના પાંચ પદ બતાવેલ છે. છતાં પણ તેમનામાં ચારિત્ર છે એમ પ્રતિપાદિત છે. (૧) ઉત્તરગુણની ભાવનાથી જેમનું ચિત્ત રહિત છે, અને જે કદાચિત કવચિત વિતેમાં પૂર્ણતા નથી મેળવતા તે પુલાક કહેવાય છે. (૨) જે નિગ્રંથ થઈને વ્રતનું અખંડ પાલન કરે છે શરીરને શણગારે છે,
ઋદ્ધિ અને યશની ઈચ્છા રાખે છે અને જેમનું ચારિત્ર મલીન છે છે બકુશ કહેવાય છે. (૩) કુશીલના બે પ્રકાર છે. પ્રતિસેવન કશીલ અને કષાય કુશીલ. એમાંથી જેણે મમતાને સર્વથા ત્યાગ ન કર્યો હોય અને જે મૂળગુણથી સમ્પન્ન હાઈ ઉત્તરગુણેની કેટલેક અંશે વિરાધના કરે છે તે પ્રતિસેવન કુશીલ છે. ત્યારે પાણીમાં રેલી લીટી જેમ તરત મટી જાય એવો શીધ્ર નાશ પામનાર સંજવલન માત્ર કષાય હાય તે કષાય કુશીલ કહેવાય છે. (૪) જેને એક
