________________
વિવેકચૂડામણિ
क्षीरं क्षीरे यथा लिप्तं तैलं तैले जलं जले । संयुक्तमेतां याति तथात्मन्यात्मविन्मुनिः || ५६७ ॥ જેમ દૂધમાં નાખેલું દૂધ, તેલમાં નાખેલુ તેલ અને પાણીમાં નાખેલુ` પાણી મળીને એક થઈ જાય છે, તેમ બ્રહ્મજ્ઞાની મહાત્મા આત્મામાં મળીને એકરૂપ થઈ જાય છે. एवं विदेहकैवल्यं सन्मात्रत्वमखण्डितम् । ब्रह्मभावं प्रपद्यैष यतिर्नाविर्तते पुनः ॥ ५३८ ॥
એમ કેવળ અખ’ડ બ્રહ્મરૂપે જ થવું એ ‘ વિદેહ કૈવલ્ય વિદેહમુક્તિ-દેહત્યાગ પછીની મુક્તિ' છે. એ રીતે બ્રહ્મપણાને પામીને ચેગી કરી સસારમાં પાઠે આવતા નથી.
सदात्मैकत्वविज्ञानदग्धाविद्यादिवर्ष्मणः ।
૧૪૬
6
अमुष्य ब्रह्मभूतत्वाद् ब्रह्मणः कुत उद्भवः ॥ ५६९ ॥ બ્રહ્મ અને આત્મા એક જ છે’ એવા જ્ઞાનરૂપ અગ્નિથી અવિદ્યા આદિના કારણે ઊપજેલી શરીરરૂપ ઉપાધિ જેની ખળી ગઈ હોય છે એવા બ્રહ્મજ્ઞાની બ્રહ્મરૂપ જ થયા હોય છે; તેથી એ બ્રહ્મના જન્મ ક્યાંથી હોય ?
मायाक्तौ बन्धमोक्षौ न स्तः स्वात्मनि वस्तुतः । यथा रजौ निष्क्रियायां सर्पाभासविनिर्गमौ ॥ ५७० ॥ માયાથી કલ્પાયેલાં બંધન અને મેાક્ષ ખરી રીતે આત્મામાં છે જ નહિ; જેમ ક્રિયા વગરના દોરડામાં (બ્રમથી) સાપનું દેખાવું અને નહુિં દેખાવું છે જ નહિ.
आवृतेः सदसत्त्वाभ्यां वक्तव्ये बन्धमोक्षणे । नावृतिर्ब्रह्मणः काचिदन्याभावादनावृतम् । यद्यस्यद्वैतहानिः स्याद् द्वैतं नो सहते श्रुतिः ॥ ५७१ ॥
જ્યાં સુધી આવરણુશક્તિ હોય ત્યાં સુધી સંસારનું બંધન છે અને જ્યારે એ શક્તિ જ્ઞાનથી નાશ પામે ત્યારે મેક્ષ
