________________
ચરિયાણોમાં પશો છૂટથી ચરતા દરેક પરિવારને ગાય રાખવી પરવડતી હતી. પરંતુ અંગ્રેજી શાસનની ભારત વિરોધી નીતિથી ગામડાઓમાં ગાય માત્ર શ્રીમંત ખેડૂત કે શ્રીમંત વેપારીઓના ઘરમાં બચી હતી. અથવા માલધારીઓ પાસે હતી. શહેરોમાં ડેરીઓની શરૂઆત થઈ એટલે ડેરીઓવાળાને ડેરીઓ માટે ગાયોની અને ભેંસોની જરૂર પડી અને દૂધના વેપાર પાછળ ગાયોનો વેપાર પણ શરૂ થયો.
ડેરીવાળાઓએ ગામડામાંથી માલધારીઓની શ્રેષ્ઠગાયો અને ભેંસો ખરીદી શહેરોમાં લાવી દૂધનો વેપાર શરૂ કર્યો તો બીજી તરફથી કલકત્તા જેવા શહેરોમાં સરકારે કાયદેસર કતલખાનાં શરૂ કર્યા અને આ કતલખાનાઓમાં પશુઓનો પુરવઠો નિયમિત મળતો રહે માટે ચોક્કસ વહીવટી પગલાં નક્કી કર્યા.
આપણાં દેશમાં પશુ-રક્ષા અને પશુપાલનના અવરોધરૂપ નીચે લખેલ પરિબળો જવાબદાર હતા.
આપણા પશુઓના ઘાસચારાના પૂરવઠાને કાપી નાખવા ૧૯૬૭ પછી ઘઉંના વાવેતર હેઠળ એક કરોડ એકર જમીનનો અને શેરડીના વાવેતર હેઠળ ૧૭ લાખ એકર જમીનનો વધારો કરાયો.
ઘઉંના વાવેતરનો વિસ્તાર - ચરિયાણો પર અતિક્રમણ દૂધનો પુરવઠો વધારવાનું બહાનું આગળ કરી કુદરતી ગર્ભાદાન (cross breeding) એટલે દેશી ગાયોનું વિદેશી સાંઢ દ્વારા સંકરીકરણ. ઈજારાશાહી ઢબે પશુઓના ખાણના કારખાનાની શરૂઆત. ગામડામાં પાણીની તીવ્ર અછતની ઉપેક્ષા. ટયુબવેલ પ્રોજેક્ટ દ્વારા જમીનનું તળ નીચે ઉતરતા પાણીની અછત સ્થાપિત હિતોને લક્ષમાં રાખી ઘડાયેલી નીતિઓ. ડેરી ઉદ્યોગ-ટ્રેક્ટર ઉદ્યોગ, કપાસીયાપલવાનો ઉદ્યોગ, ખોળ,ખાણ, પશુઓની દવા, ડેરી ઉદ્યોગના સાધનો, દૂધના પાવડરની આયાત પશુઓની નિકાસ, ગુવારના ઔદ્યોગિક ઉપયોગની નિતી. બીન ઉત્પાદક પ્રાણીઓના કતલના પરવાના
૧૨૪
| વિચારમંથન
