________________
(ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
(૩૩) હતો. એને કર્મ નામના નાના લેણદારો હતા. ગુરુએ જ્યારે જ્ઞાનાંજન આંજ્યુ ત્યારે તે લોકો અંદરખાનેથી બહુ દુઃખી જણાયા. એ દુકાનોના છેડે એક મઠ જણાયો. મઠ એટલે કલ્યાણ. તેમાં જ માત્ર સુખી જીવોને જોયા. ત્યાં જવાની ઇચ્છા થતાં ગુરુએ દીક્ષા આપી અને પછી સદર (ઉચ્ચતમ) મઠ પ્રાપ્ત કરવાનો માર્ગ બતાવ્યો. મુનિએ જાણ્યું કે એને રહેવાની કાયા નામનો ઓરડો હતો. એમાં પંચાક્ષ નામના પાંચ ગોખો હતા અને ક્ષયોપશમ નામની બારી હતી. સામે કાર્મણ શરીર નામની ચેમ્બર હતી. એમાં એક ચિત્ત નામનું ચપળ વાનરબચ્યું હતું. દીક્ષા લેતી વખતે એ સાથે રહ્યું પણ એને બહુ સંભાળવાનું ગુરુમહારાજે કહ્યું.
એનું ખાસ કારણ પૂછતાં ગુરુએ કહ્યું કે આ વાનરબચ્ચું (ચિત્ત) મધ્યભાગમાં રહે છે ત્યાં એને હેરાન કરનારા કષાય, રાગદ્વેષ, મહામોહ ઉપસર્ગો ઘણા છે. કોઈક વાર મિથ્યાદર્શન અંધકાર બહુ ઉપદ્રવ કરે છે. તો કોઈ વાર રૌદ્રધ્યાનના અંગારા અગ્નિકુંડમાં પડે છે. હાથમાં અપ્રમાદ નામનો દંડો – વજ દંડ લઈને પેલા ગોખ પાસે જતા વાંદરાને બહાર આવતાં અટકાવવું. ના માને તો ધમકાવવું... એ રીતે બહાર નીકળતું અટકશે એટલે સર્વ ઉપદ્રવો મટી જશે. તેનું રક્ષણ કરવાથી મઠમાં જઈ શકાશે. અત્યારે એ વાનરબચ્ચે ચક્રમાં પડી ગયું છે(ચિત્ત).
અકલંક આ વાત સાંભળી બીજા ચક્ર વિશે મુનિને પૂછે છે. મુનિ કહે છે કે મનપર્યાપ્તિ દ્રવ્યમન અને તે આત્મા સાથે જોડાય તે ભાવમન છે. ભાવમન પોતે શરીરમાં રહે છે અને પોતે જ જીવે છે. રાગદ્વેષથી એને વિપર્યાસ થાય છે. તેથી મિથ્યાજ્ઞાન થાય છે, ખોટી પ્રવૃત્તિ થાય છે. ખોટાં કર્મો બંધાય છે. ખોટી રઝળપાટ થાય છે. આ બીજું ચક્ર છે.
આ ચક્રભમણ બંધ કરવા માટે અને વાનરને (ચિત્તને) કેવી રીતે મઠમાં લઈ જવા તેવો પ્રશ્ન અકલક મુનિને પૂછે છે.
