________________
૨૦૦ ]
[ધર્મ શા માટે કરવો? મોક્ષ માટે જ
ત૫માં જે પ્રાર્થના કરાય છે કે ઈચ્છા રખાય છે, તે પ્રાર્થના કે ઈચ્છાવાળા ચિત્તને આરોગ્યબોધિલાભાદિની પ્રાર્થનામાં જોડાયેલ ચિત્ત સાથે સરખાવ્યું છે. આથી “આરોગ્યબોધિલાભાદિની પ્રાર્થનામાં જોડાયેલ ચિત્તને યથાર્થ રૂપમાં સમજીએ,તો રોહિણી વગેરે તપમાં પણ કેવા પ્રકારની પ્રાર્થનાવાળું ચિત્ત હોય તો યોગ્ય ગણાય તે સમજી શકાય. ૪ (તત્કાળ પૃ. ૨૩૬-૨૩૭).
મહાત્મા આમાં અર્થ કરવામાં ક્યાં સ્મલના થઈ છે એ તો તમે સમજી ગયા હશો ! ગ્રંથકારશ્રીએ પ્રાર્થનાગર્ભિત આ (રોહિણી વગેરે) તપને આરોગ્યબોધિ-લાભાદિની પ્રાર્થનાથી યુક્ત ચિત્તતુલ્ય કહો છે; જ્યારે તમે આ તપમાં કરાતી પ્રાર્થનાથી યુક્ત ચિત્ત એ આરોગ્યબોધિ-લાભાદિની. પ્રાર્થનાયુક્ત ચિત્ત જેવું જ છે એવો અર્થ કર્યો છે, એટલે કે ચિત્તને ચિત્તતુલ્ય જણાવવાનો અર્થ કર્યો છે. | મુનિવર ! માની લઈએ કે કદાચ અર્થ કરવામાં થોડી સ્કૂલના થઈ જાય... પણ તમે તો સર્વત્ર આગળ-પાછળના સંદર્ભોનો વિચાર કરનારા છો (!). જો પ્રસ્તુતમાં પણ નિષ્કપટપણે તમે આવો વિચાર કર્યો હોત, તો તમે કરેલા અર્થથી આગળ-પાછળના શાસ્ત્રાધિકારોનો કેવો જબરદસ્ત વિરોધ થાય છે એ તમારી નજરમાં આવ્યા વિના રહેતા નહીં. જુઓ, ઊભા થતા કેટલાક વિરોધો -
(૧) શ્રીહરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ લલિતવિસ્તરામાં લોગસ્સ સૂત્રની વ્યાખ્યા કરતાં ‘શા ...’ ઈત્યાદિ પદની વ્યાખ્યા કરી છે, એનો અર્થ તમે પૃ. ૨૩૭ ઉપર લખ્યો છે કે xxx.આ જિનધર્મની પ્રાસિરૂપ બોધિલાભની પ્રાર્થના પૌગલિક આશંસારૂપ નિયાણાથી રહિત છે અને માત્ર મોક્ષના ઉદેશવાળી જ છે. xxx હવે જો રોહિણી વગેરે તપમાં પણ આવી જ પ્રાર્થનાયુક્ત ચિત્ત હોય, તો આમાં કશું જ અનિચ્છનીય ન હોવાથી એ અનુષ્ઠાન તપરૂપ હોવું, હિતકર હોવું અને સંગત હોવું - એ નિઃશંક બાબત બની જાય છે. જ્યારે ગ્રંથકારે તો એ દેવતાના ઉદ્દેશથી કરાતો હોવાથી તરૂપ શી રીતે બને ? ઈત્યાદિ શંકાઓ ઉઠાવી એની સિદ્ધિ કરવા માટે પ્રયાસ કર્યો છે, એટલે એનો વિરોધ સ્પષ્ટ છે.
(૨) સા..” ઈત્યાદિ ચિત્તમાં માત્ર મોક્ષનો ઉદ્દેશ હોવાથી આ રોહિણી તપમાં પણ માત્ર મોક્ષના ઉદેશવાળું ચિત્ત માનવું પડે, જેથી દેવતાના
