________________
૧૧૨
સૂત્રોના રહસ્યો ભાઈઓએ સામાયિક કરતી વખતે ખમીશ કાઢવું જોઈએ તેવું જણાવવા કરતાં ખેશ ધારણ કરીને સામાયિક કરવું જોઈએ, તેમ જણાવવું વધુ ઉચિત લાગે છે. - ઊન વગેરે ગરમ ચીજો બહારના પરમાણુઓને પોતાનામાં ગ્રહણ કરી લે છે. તેથી બહારની અશુદ્ધિઓ સમભાવની આ ક્રિયા દરમ્યાન આપણામાં ન પ્રવેશી જાય તે માટે ઊનનું ગરમ કટાસણું વાપરવામાં આવે છે. તેની ઉપર વ્યવસ્થિત રીતે બેસીને શાંતિથી આરાધના કરી શકાય તેટલું મોટું ચોરસ (લગભગ ૧ગજના માપનું) આ કટાસણું હોય છે.
સામાયિકમાં કાયોત્સર્ગ વગેરે આરાધના ઊભા ઊભા પણ થઈ શકે છે. વાચના, વ્યાખ્યાન વગેરે ઉભડક પગે પણ સાંભળી શકાય છે, તેથી કટાસણું અત્યંત આવશ્યક ઉપકરણ નથી. કટાસણા વિના પણ સામાયિક થઈ શકે છે, છતાં કોઈ કારણે બેસવું પડે તો જીવ રહિત જગ્યાએ ચળવળાથી પૂંજીને, કટાસણું પાથરીને તેની ઉપર સામાયિકમાં બેસી શકાય છે.
સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો ડબલ પડવાળું આસન પાથરે છે.
ઉચ્ચાસણે - સમાસણે (ઊંચે કે સમાન આસને બેસવાના) દોષ ન લાગે તે માટે તેમના કરતાં કટ (અડધી) સાઈઝનું જે આસન (એક પડિયું) વપરાય તે કટાસણ = કટાસણું કહેવાય.
સામાયિક દરમ્યાન જો કાંઈપણ બોલવું પડે તો મોઢા પાસે મુહપત્તિ રાખીને જ બોલી શકાય. જો મોઢા પાસે મુહપત્તિ રાખ્યા વિના બોલીએ તો બોલેલું તે શાસ્ત્રવચન પણ પાપીવચન બની જાય.
મુહ મુખની પાસે રાખવાની પત્તી = પટ્ટી = કપડું તે મુહપતિ. તે એક વેંત અને ચાર આંગળ લાંબું-પહોળું કપડું હોય છે. તેની એક કિનારી ઓટેલી (ધારવાળી) જોઈએ. . બાકીની ત્રણ કિનારી ઓઢ્યા વિનાની જોઈએ.
ઉપયોગ એ ધર્મ છે. જીવનમાં દરેક બાબતમાં સતત સજાગતા જાગૃતિ જોઈએ. આ જાગૃતિ તે જ ધર્મ છે.
તેથી સામાયિક દરમ્યાન મુહપત્તિને મોઢા ઉપર બાંધી રાખવાની નથી કે નથી પોતાના કમરે રૂમાલની જેમ ખોસી દેવાની કે નથી પોતાના પગ કે કટાસણા ઉપર એમનેમ મૂકી દેવાની.
જ્યારે જ્યારે બોલવું પડે ત્યારે તે મુહપત્તિને પોતાના મુખ આગળ લાવવાનો અને પછી તરત દૂર કરવાનો સતત ઉપયોગ રહેવો જરૂરી છે. બાંધી રાખવાથી કે કમરમાં ખોસી દેવાથી આ ઉપયોગ રહેતો નથી.
સામાયિક કરતી વખતે કટાસણું ન હોય તો ચાલે પણ જેમ મુહપત્તિ વિના તો ન જ ચાલે તેમ ચરવળા વિના પણ ન જ ચાલે. ચરવળો એ ગુંજવા પ્રમાર્જવાનું સાધન છે.
સામાયિકમાં સર્વ જીવોને અભયદાન આપવાનું છે, કોઈને ય હેજ પણ કિલામણા નથી થવા દેવાની. તેથી જયારે પણ બેસવાનું, ઊભા થવાનું આવે કે પગ ઊંચા. નીચે,
