Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 01
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્વાદ્રિ જ ધાતુના વારિ અવયવના ટુ ને, તે જો પદાન્તમાં હોય અથવા તો તેની પરમાં શુદ્રિ પ્રત્યય હોય તો ૬ આદેશ થાય છે. તેથી ટામ+ર્દૂિ ધાતુને સૂ. નં. ર૭-૭૭ માં જણાવ્યા મુજબ વિવ" પ્રત્યયાદિ કાર્યથવાથી હાર્િ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ટામ િધાતુ વારિ નથી પરતુ નામધાતુ છે. તેના દ્દ ને આ સૂત્રથી ૬ આદેશ થતો નથી. II૮૩ી
કુઇ - ૪ - સુહ - નિરો વા રાષાઢા
પદના અન્તમાં રહેલા અથવા ૬ વર્ણ છે આદિમાં જેના એવા પ્રત્યયથી પૂર્વે રહેલા મુહુ કુટું નુ અને નિદ્ ધાતુના ટૂ ને વિકલ્પથી ૬ આદેશ થાય છે. મુક્તા; કુ+તી; નુક્તા અને નિમ્રતા (શ્વસ્તીમાં) આ અવસ્થામાં આ સૂત્રથી દુને ૬ આદેશ. અધઋતુ ૨-૧-૭૨' થી તા ના 7 ને ૬ આદેશ. ‘તૃતીયસ્તૃતી 9-રૂ-૪' થી ૬ ને ૬ આદેશ થવાથી અનુક્રમે “ઘ'; દ્રોથા '; “નોરથ' અને ‘' આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રથી ૬ ને ૬ આદેશ ન થાય ત્યારે સૂ. નં. ૨-૧૮ર માં જણાવ્યા મુજબ સેઢા ની જેમ “વોઢા', દ્રોદ', ‘નોટ અને સ્નેહા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- મુગ્ધ થશે. દ્રોહ કરશે. ઉલટી કરશે. સ્નેહ કરશે. उद्+मुह, मित्र+द्रुङ्, उद् +स्नुह् भने चेल+स्निह् धातुने. 'क्विप् ५-१૧૪૮ થી વિપુ પ્રત્યય. ‘તૃતીયસ્થ૦ ૧-૩-૧થી મુર્દ ની પૂર્વેના ત્ ના ટુ ને ૬ આદેશ. જુદું ની પૂર્વેના ૩૬ ના ટુ ને વોટ -રૂ૧૦” થી તુ આદેશથી નિષ્પન્ન કનુ ત્રિકુ ઉત્ન અને ન નામને તિ પ્રત્યય..ીર્થક્યત્વે ૧-૪-૪થી સિનો લોપ. આ સૂત્રથી પદાન્તસ્થ હું ને ૬ આદેશ. “ઘુટતૃતીય: ૨-૭-૭૬’ થી ૬ ને શું આદેશ. ‘વિરાને વા 9-3-9” થી ને આદેશ ઈત્યાદિ કાર્ય થવાથી ક્રમશઃ 1નુ$', મિત્રદ્યુ', ઉનુ અને ‘વેનિશું? આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં હું ને ૬ આદેશ આ સૂત્રથી ન થાય
२४१
