Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૮ બહુવ્રીહિ સમાસ થતો નથી. સંય તિ વિમ્ ? દિવિતવમ્ = ચાલીસ ગાયો. અહીં સુજલ્થક દિ નામનો સંખ્યાવાચી વંતિ નામની સાથે આ સૂત્રથી સમાસ થતો નથી કેમકે જીવતિ શબ્દ સંખ્યાવાચી છે પણ સંખ્યયવાચી નથી. માસન્ન-વૂ-ડધિન્ન-ધ્યાહ્ન-વિપૂણિતીયાધાર્થે રૂ-૨-૨૦. અર્થ - , , ધ અને મધ્યર્ધ શબ્દો પૂર્વપદમાં હોય તેમજ
સદ્ધ શબ્દ પૂર્વપદમાં છે જેને એવા પૂરણ પ્રત્યયાત્ત નામો સંખ્યાવાચક નામની સાથે ઐકાÁ ગમ્યમાન હોય તો બહુવ્રીહિ સમાસ પામે છે. પરંતુ સમાસ કર્યા બાદ સામાસિક પદનો અર્થ સંખ્યયવાચી હોય, અને જે વિગ્રહ વાક્યમાં દ્વિતીયાદિ વિભજ્યન્ત
() પદથી જણાવાએલો હોય. સૂત્ર સમાસ- બદ્ધ કવિઃ ચશ્ય સ: અદ્ધતિ (બહુ),
દિશા પૂરગઢ-દ્ધવિપૂરણ: (કર્મ.) ધમ્ સર્ણમ વસ્ય :-૩ષ્યદ્ધ (બહુ.) आसन्नश्च अदूरश्च अधिकश्च अध्यर्द्धश्च अर्द्धादिपूरणम् च एतेषां समाहारःમાત્ર દૂધાધ્યદ્વિપૂનમ્ (સમા..) દિતીયા ગતિઃ ચચ તત્-દ્વિતીયાતિ (બહુ.) દ્વિતીય િવ તત્ મચત્ -દિતીવાદ્યચત્ (કર્મ)
દિતી ચર્ચા કર્થ:-દિતી વાઘચાઈ, તસ્મિન્ (જ.ત.) વિવેચનઃ- આ સૂત્રમાં આવતાં દરેક સમાસોનો અભ્યપદ સંખ્યયવાચી છે.
અને તે વિગ્રહ વાક્યમાં દ્વિતીયાદિ વિભજ્યન્ત એવા રેષાં, વગેરેથી જણાવેલ છે. તેથી આ સૂત્રથી સમાસ થયા છે.
મવ્યયમ્ રૂ-૨-૨૨. અર્થ - અવયનામ સંખ્યાવાચક નામની સાથે એકાÁ ગમ્યમાન હોય તો
