Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan

Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti

Page 217

૧૭૮
જીવન-દર્શન અને વિદ્વાને કે સાધુઓનાં કાર્યક્ષેત્ર પૂરતું સીમિત ન રાખતાં વિજ્ઞાનિક દષ્ટિપૂર્ણ તેની અગત્યતા સમાજ સમક્ષ પ્રસ્તુત કરી તેને કાભિમુખ બનાવવાનું માન શ્રી ધીરજલાલભાઈને ફાળે જાય છે.
વિચારને વિવાદ અને તેમાંથી જન્મતે સંઘર્ષ એ બુદ્ધિવાદી પ્રક્રિયા કે પ્રણાલિકા છે. અલબત્ત વિચારવિનિમય એ ગતિશીલ સમાજનું લક્ષણ છે, પણ વિચારને સંકુચિત વાડા બનાવી પિતાની દંભી સ્વાર્થાતા પિષવા સમાજમાં અનેક્તા ઊભી કરવી એ વ્યક્તિ અને સમાજ બંનેની એકતાને છિન્નભિન્ન કરનારી બાબત છે. - શ્રી ધીરજલાલભાઈએ પિતાને અને સમાજને તેમના વિચારો અને લખાણે દ્વારા આ તિરસ્કૃત સંઘર્ષમાંથી અલિપ્ત રાખે છે, તે તેમની સ્વસિદ્ધિ ઉપર સુવર્ણ કળશ સમાન છે. ભગવાન મહાવીરના સ્વાદુવાદના ઉપદેશને તેમણે આંતર-બાહા દષ્ટિએ આત્મસાત કર્યો છે અને સાચા જૈન તરીકે જીવન શેભાવ્યું છે. પદ કે પ્રતિષ્ઠા તથા સન્માન કે સંપત્તિની સ્વાર્થદષ્ટિ તજી તેમણે સમાજની સાચી અભિરુચિ પિષવા સજાગ કાર્યસાધના કરી છે, જે ખરેખર વિરલ છે, એટલું જ નહિ પણ મહાન ત્યાગભાવનાના વિશિષ્ટ પ્રમાણરૂપ છે. આજના આ ઝંઝાવતી વાતાવરણમાં તેમની ધર્મદષ્ટિ કેટલી શાન્તવનરૂપ છે? સરળ બાલસાહિત્ય દ્વારા ઉછરતી માનવ ફૂલવાડીમાં સંસ્કાર, શૌર્ય અને કર્તવ્યનિષ્ઠાનું જળસિંચન કરી તેમણે રાષ્ટ્રીયભાવનાનું એક કેડ્યુિં પ્રદીપ્ત કર્યું છે, જેને પ્રકાશ ભવિષ્યના તેજસ્વી નાગરિકે દ્વારા રાષ્ટ્રને રોશન કરશે.
શ્રી ધીરજલાલભાઈના જીવનઘડતરમાં તેમના માતા પછી સંસ્કારગુજરી સંસ્થા શેઠ ચીમનલાલ નગીનદાસ છાત્રાલયનો મહત્વનો ફાળો છે. તેઓ શિક્ષણ માટે છાત્રાલયમાં જોડાયા, ત્યારથી જ સંચાલકોની પ્રેમભાવના અને તે વખતના ગૃહપતિ શ્રી મનસુખલાલભાઈને હુંફાળા માર્ગદર્શનથી તેમના દુભાયેલા જીવનમાં પ્રબળ આશા અને ઉત્સાહન ઝરણું ફૂટયાં, પ્રારબ્ધ અને પુરુષાર્થને સંગમ થયો.
ટયુશન અને વર્તમાનપત્રની ફેરી દ્વારા “ખરી કમાણી કરી પિતાને અને માતાના નિર્વાહનો ખર્ચ કાઢવા લાગ્યા. છાત્રાલયમાં સ્થિર થતા સઘળી શક્તિ-ઉપાસના પાછળ ખર્ચવા માંડી. પ્રજ્ઞાના તેજસ્વી કિરણને સુદૂર ક્ષિતિજો મળી. છાત્રાલયમાં તેઓ ચિત્રકામ અને ધાર્મિકના વર્ગો લેતા અને નબળા વિદ્યાર્થીઓ માટે સંસ્કૃત અને હિન્દીના વર્ગો લેતા. ભણવું અને ભણાવવું એ એમને નિત્યક્રમ થયો. આ રીતે I do not return but pass it on ને સ્વમાનશીલ જીવનમંત્ર સાર્થક કર્યો. નાનપણથી જ તેમનામાં જ્ઞાન સાથે અસરકારક વાણીપ્રાવીણ્ય હતું, જેનાથી તેઓ ગમે તેવા ગંભીર અને સામાન્ય રીતે નિરસ લાગતા વિષય ઉપરના પ્રવચનમાં