________________
કાળના છ ભેદ – વર્તમાન કાળ, ભૂતકાળ ત્રણ પ્રકારે, ભવિષ્યકાળ બે પ્રકારે. ૦ વર્તમાન કાળ – વર્તમાનની ક્રિયાનું સૂચક રૂપ તે વર્તમાનકાળનું રૂપ. દા.ત. स गच्छति તે જાય છે.
-
૦ ભૂતકાળ – (૧) હ્યસ્તનભૂતકાળ (૨) અદ્યતનભૂતકાળ (3)પરોક્ષભૂતકાળ. (૧) ભૂતકાળમાં થયેલી ક્રિયાનું સૂચક રૂપ તે ઘસ્તનભૂતકાળનું રૂપ. ઘ.ત. સો ગા∞ત્ = તે ગયો.
(૨) ૨૪ કલાકમાં થઇ ગયેલ ક્રિયાનું સૂચક રૂપ તે અદ્યતનભૂતકાળનું રૂપ. ા.ત. સો ગામમ્ = તે ગઇકાલે ગયો.
(૩)A ઐતિહાસિક વાત જણાવતા, B અણગમતી વાતને સાવ ઉડાડી દેવા માટે બોલાતા અત્યંત જૂઠા અને C અભાન અવસ્થામાં બોલાતા-- વાક્યોમાં પરોક્ષના રૂપો વપરાય છે. દા.ત. a મોરાના વપૂવ રામ રાજા થયો. b એકે બીજા પર આક્ષેપ કરતાં કહ્યું તેં કાનપુરમાં ચોરી કરી ત્યારે એ વાતને ઊડાડવા બીજો કહે હું કાનપુર ગયો જ નથી. અહીં પરોક્ષકાળનો પ્રયોગથાય. અર્થાત..... અહૈ ાનપુર 7 નામ
C निद्रायां अहं विललाप
–
નિદ્રામાં મૈં વિલાપ કર્યો
⭑
ત્રણે ભૂતકાળના સ્થાને અદ્યતનભૂતકાળ નો પ્રયોગ પણ થાય છે.
=
*પરોક્ષ અને અદ્યતનભૂત ના સ્થાને ઘસ્તનભૂત નો પ્રયોગ પણ થાય છે. ૦ ભવિષ્યકાળ – ૧. વસ્તનભવિષ્યકાળ ૨. સામાન્યભવિષ્યકાળ. ૧. બીજે દિવસે થનારી ક્રિયાનું સૂચક રૂપ તે સ્વસ્તનભવિષ્યકાળનું રૂપ. દા.ત. સવો નયપુરૂં પન્તા = તે આવતી કાલે જયપુર જશે. ૨. કોઇ પણ ભવિષ્યમાં થનારી ક્રિયાનું સૂચક રૂપ તે સામાન્યભવિ નું રૂપ. દા.ત. સ નાગપુર્ં ગમિતિ = તે નાગપુર જશે.
*ભ્યસ્તનભવિષ્યના સ્થાને સામાન્યભવિષ્યનો પ્રયોગ પણ થાય છે.
અર્ચના ચાર પ્રકાર
-
આજ્ઞાર્થ. ૩ યિાતિપત્યર્થ
૨વિધ્યર્થ. ૪આશીર્વાદાર્થ
--
૧. આજ્ઞાર્થ - કોઇને આજ્ઞા કરવા કે પોતાની ઇચ્છા જણાવવી વગેરે અર્થમાં આ અર્થના (પ્રત્યય ચુક્ત) રૂપો વપરાય છે. જેમકે પિતા પુત્રને આજ્ઞા કરે કે ઘડો લઈ આવ ત્યારે પટમાનય એવો પ્રયોગ થાય. મારે સામાયિક કરવું છે. (કરવાની ઇચ્છા છે) તો 'અહં સામાયિ રવ' એવો પ્રયોગ થાય.
3
