________________
૧૯૩
સ્વરૂપે કેવા છે? પ્રવર્તનીએ બતાવ્યું કે-શુકલપક્ષમાં એકાંતરે આયંબિલ, ઉપવાસ સોલદીવસ સુધી કરવા, તે તે સર્વાગ સુંદર તપ કહેવાય. અને નિરજશિખ તપ પણ તે જ છે, વિશેષ તફાવત એટલે જ છે કે તે તપ કૃષ્ણપક્ષમાં કરાય. અને પરમ ભૂષણતપ એક એકાસણું અને એક આયંબિલ એમ બત્રીસ દિવસ સુધી કરાય છે, અને સૌભાચુકલપવૃક્ષતપ ચૈત્રમાસે એક ઉપવાસ અને એક એકાસણ એમ ત્રીશ દીવસ પ્રમાણે છે, આ પ્રકારે સાંભળીને દેવમતિ હર્ષ પામી, સાધ્વીઓને વાંદી પોતાના ઘેર ગઈ. અનુક્રમે આ તપ કરીને અને યથાશક્તિ તપને ઉજવી આયુષ્ય પૂર્ણ થયે દેવમતિ મરણ પામીને રાજહંસી થઈ, આ કથા સાંભળીને રાજહંસીને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું. હવે હે રાજન ! ભાવનાધર્મ ફળ બતાવાય છે. તે નીચે મુજબ.
ભાવના ધર્મ ઉપર સુરાનંદાનું દૃષ્ટાંત.
વિષ્ટપુર નગરમાં વણિકકુલમાં જન્મેલી જેણીના તમામ સગાવહાલા નાશ પામ્યા છે, એવી અને પૂર્વ ભવમાં પોતાની ભેજાઈના લાડવા વિગેરે ચોરીઓ કરી બાંધેલ અશુભ કર્મોથી દરિદ્રતાદિ દોષને પામેલો એક ચંદ્રલેખા નામની વૃદ્ધા હતી. એક દિવસે જન્માન્તરમાં કરેલ કર્મના અપરાધે મસાણમાં શૂલી ઉપર ચડાવેલા સામખભભટે મસ્તક ઉપર પાણીથી ભરેલ ગાગર વાળી ચંદ્રલેખા વૃદ્ધાને દેખી, તેથી તેણે કહ્યું, કે હે માતા! મને જલનું પાન કરાવ. આ નિરાપરાધિ બ્રાહ્મણને ભૂલી ઉપર ચડાવી દીધેલ છે. જેથી અનુકંપાએ વૃદ્ધાએ તેને પાણી પાયું. રાજાએ આ અપરાધથી વૃદ્ધાને દેશવટો દીધે, આથી તેણું ચિંતવવા લાગી કે- અહે,
૧૩
