________________
ચતુરંગ સેનાને વિશે જેમ સેનાની મુખ્ય છે તેમ દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર અને તપરૂપી ચતુરંગ આરાધનાને વિશે નવકાર એ । મુખ્ય છે અથવા નવકારૂપી સારથીથી હંકારાયેલા અને જ્ઞાનરૂપી ઘોડાઓથી જોડાયેલા જે તપ, નિયમ તથા સંયમરૂપી રથ તે જીવને મુક્તિરૂપી નગરીએ પહોંચાડવાને સમર્થ થઈ શકે છે. આથી સર્વ આરાધનામાં નવકા૨ની આરાધના મુખ્ય ગણવામાં આવેછે. ‘નવલાખ જપતા નરક નિવારે' આદિ અનેક સુભાષિતો નવકા૨ની શ્રેષ્ઠતાને સાબિત કરવા માટે પ્રમાણરૂપ છે.
કાલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્રચાર્યસૂરિએ શ્રી નવકારમંત્રના મહાત્મ્યને વર્ણવતો અપૂર્વશ્લોક ટાંકતા લખ્યું : कृत्वा पापसहस्त्राणि, हत्वाजन्तुशतान्यपि ।
છે.
अमुं मन्त्र समाराध्य, तिर्यग्वोपि दिवं गता: ॥
અર્થાત્ - હજારો પાપો અને સેંકડો હત્યાઓને કરનારા તિર્યંચો પણ આ મંત્રને સમ્યક્ આરાધીને મોક્ષે ગયા
વળી કહ્યું છે કે :
थंभइ जल स्लणं, वित्तियमत्तोव पंचनमोकारो ।
શ -માશિ - ચોર – રાડા ધરુવસો પળસેફ II
ચિંતન કરવા માત્રથી પંચનવકાર જળ અને અગ્નિને થંભાવે છે તથા શત્રુ, મરકી, ચોર તથા રાજ્ય સંબંધી ઘોર ઉપસર્ગોનો નાશ કરે છે.
શ્રી નવકારનો જાપ કરવાથી આત્મામાં શુભ કર્મોનો આશ્રય થાય છે. અશુભ કર્મોનો સંવર થાય છે. પૂર્વ કર્મની નિર્જરા થાય છે. લોકસ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે. સુલભ બોધિપણું મળે છે અને શ્રી સર્વજ્ઞકથિતિ ધર્મની ભવોભવ પ્રાપ્તિ કરાવનાર પુણ્યાનુંબંધપુણ્ય ઉપાર્જિત થાય છે.
મહામંત્રનું પારમાર્થિકફળ એવું છે કે જેથી સર્વ કર્મોનો ક્ષય થઈ જાય. એમ કહેવાય છે કે મહામંત્રનું અનુષ્ઠાન સંપૂર્ણ અને વિધિયુક્ત ન થયું હોય તો પારમાર્થિક ફળ કદાચ તે જ ભવે ન મળે તો પણ બીજા ભવમાં તેને સદ્ગતિ પ્રાપ્ત થાય છે અથવા ‘શુચીતાં શ્રીમંતા પેદ્દે’ જન્મ થાય પણ પાપી મનુષ્ય કે તીર્યંચ તરીકે તેનો પુનર્જન્મ ન જ થાય. આમ, મહામંત્રનું અનુષ્ઠાન બીજા જન્મે ઉપર્યુક્ત પારમાર્થિક ફળની પ્રાપ્તિ માટે એક પૂર્ણ તૈયારીરૂપ પણ છે.
મહામંત્રના જાપ વડે માણસને સદાચારી જીવનની યોગ્યતા પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે જરૂરિયાતો પૂર્ણ થવા માટે નડતા અંતરાયો દૂર થાય છે. એટલે તેને આ જન્મમાં પણ યોગ્ય અર્થપ્રાપ્તિ થાય છે. બીજું કામપ્રાપ્તિ એટલે પંચેન્દ્રિયના વિષયોની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ કામપ્રાપ્તિ ધર્મ અને નીતિના પાલન પૂરતી જ હોય. તદ્ઉપરાંત મહામંત્રનો જાપ આરોગ્યપ્રદ છે. આરોગ્ય પણ ધર્માચરણનું એક સાધન ગણાય છે. અભિરતિ અથવા ચિરશાંતી પણ મંત્રજપનું ફળ ગણાય છે.
વળી, શ્રી નવકારમંત્ર અહંકારનો નાશ કરે છે. પંચપરમેષ્ઠિને નમસ્કાર કરવાથી અહંભાવ વિલિન થાય છે. નમોની સાધનાથી નમ્ર બનાય છે. નવકારના નવ પદ નવિધિ આપે છે :
૧. નૈસર્પનિધિ ૨. પાંડુકનિધિ ૩. પિંગલકનિધિ ૪. સર્વરત્નનિધિ ૫. મહપદ્મનિધિ ૬. કાલિનિધ ૭. મહાકાલિનિધ ૮. સંનિધિ
નવકારમંત્રનો વિરાટ મહિમા બતાવતા કહ્યું કે શ્રી નવકારા મહામંત્રએ કલ્યાણ કલ્પતરૂનું અવંધ્ય બીજછે. સંસારરૂપી હિમગિરીના શિખરો ઓગાળવા માટે પ્રચંડ સૂર્યતુલ્ય છે. પાપાભૂજંગોને વશ કરવા માટે ગરૂડ પક્ષી છે.
૯૩
