________________
ગુરુ નાનકદેવ પ્રાર્થનાઓનો સંગ્રહ છે.
ગુરુ નાનકે જ્યેષ્ઠ નહીં શ્રેષ્ઠને મહત્ત્વ આપ્યું. ગુરુગાદી પર પોતાના પુત્રને ન બેસાડતાં તેમના શિષ્યોમાંથી દોરડાં વણવાનો વ્યવસાય કરતા “લહના' નામના શિષ્યને અંગદ' નામ આપી ગુરુગાદીએ બેસાડ્યો.
ગુરુ અંગદે ‘ગુરુમુખી' લિપિની રચના કરી. સાધુસંતો અને અન્ય માટે “લંગર'ની વ્યવસ્થા કરી.
ત્રીજા ગુરુ તે ગુરુ અમરદાસ. તેઓ પરમ વૈષ્ણવ હતા. તેમણે શીખસંગઠન મજબૂત કર્યું. ધર્મ-ચેતન્ય ટકાવી રાખ્યું. શીખ ધર્મના પ્રચાર-પ્રસાર માટે કેન્દ્રો સ્થાપ્યાં. તેઓ પડદાપ્રથા તથા સતી થવાની પ્રથાના વિરોધી હતા. તેમણે જ્ઞાતિના વાડા દૂર કર્યા. અકબરે અમરદાસજીને ૫૦૦ વીઘાં જમીન આપી હતી.
ચોથા ગુરુ રામદાસે રાજ્યસત્તા સામે ટક્કર લેવા તથા ધર્મપ્રચાર માટે તથા ખર્ચને પહોંચી વળવા શિષ્યો પાસેથી નિયમિત દક્ષિણા લેવાની પ્રથા શરૂ કરી. અકબર બાદશાહે જે ૫૦૦ વીઘાં જમીન અમરદાસને આપી હતી ત્યાં તેમણે અમૃતસરના વિખ્યાત સરોવર તથા હરિમંદિરનો પાયો નાખ્યો હતો.
પંચમ ગુરુ અર્જુનદેવનું ગુરુપરંપરામાં ખૂબ મહત્ત્વનું સ્થાન છે. “ગુરુ ગ્રંથસાહેબ'નું સંપાદન તેમણે કર્યું. તેમણે હરિમંદિર – જે પાછળથી સુવર્ણમંદિર નામે પ્રસિદ્ધ થયું અને અમૃતસરોવરનું બાંધકામ પૂર્ણ કરાવ્યું. તેમની વાણી “સુખમની' નામે પ્રસિદ્ધ છે. તેમના સમય દરમિયાન જ “ગુરુ ગ્રંથસાહેબ”ની પૂજા-અર્ચા વિધિનો પ્રારંભ થયો. તેમણે શિષ્યો પાસેથી તેમની આવકનો
હતા.
