________________
જજ શ્રી મહાવીર દર્શન દેજો નથી પણ જે બે વિરુધ્ધ ધર્મો છે તેમાં એકના લક્ષે વિકલ્પ તૂટે છે. અને બીજાના લક્ષે રાગ-દ્વેષ થાય છે. એટલે દ્રવ્યસ્વભાવની મુખ્યતા-સાધકદશાની પૂર્ણતા સુધી નિરંત રહ્યા કરે છે અને પૂર્ણ પ્રમાણ થતાં બે નયોનો વિરોધ ટળી જાય છે.
(૧૦) જૈનશાસ્ત્રની કથનપધ્ધતિસમજીને સાચી શ્રધ્ધા કરવાની રીતઃ નિશ્ચયનય વડે જે નિરૂપણ કર્યું હોય તેને તો સત્યાર્થ માની તેનું શ્રધ્ધાન અંગીકાર કરવું તથા વ્યવહારનય વડે જે નિરૂપણ કર્યું હોય તેને અસત્યાર્થ માની તેનું શ્રધ્ધાન છોડવું.
શ્રી સમયસાર કળશ ૧૭૩ માં એ જ કહ્યું છે કે, જેથી બધા ય હિંસાદિ વા અહિંસાદિમાં અધ્યવસાય છે, તે બધાય છોડાવા એવું શ્રી જિનદેવે કહ્યું છે.” તેથી જે પરાશ્રિત વ્યવહાર તે સઘળો
છોડાવ્યો છે. - તો સન્દુરુષ એક નિશ્ચયનયને જ ભલા પ્રકારે નિશ્ચયપણે અંગીકાર કરી શુધ્ધજ્ઞાન ધન રૂપ પોતાના મહિનામાં સ્થિત કેમ રહેતા નથી? - અહીં વ્યવહારનો ત્યાગ કરાવ્યો છે, માટે નિશ્ચયને અંગીકાર કરી નિજ મહિમારૂપ પ્રવર્તવુંયુક્ત છે.
વ્યવહારનય સ્વદ્રવ્ય-પદ્રવ્યને વા તેના ભાવોને વા કારણ-કાર્યાદિકને કોઈના કોઈમાં મેળવી નિરૂપણ કરે છે, માટે એવા શ્રધ્ધાનથી મિથ્યાત્વ છે. તેથી તેનો ત્યાગ કરવો. વળી નિશ્ચયનય તેને જ યથાવત્ નિરૂપણ કરે છે તથા કોઈને કોઈમાં મેળવતો નથી, તેથી એવા જ શ્રધ્ધાનથી સમ્યકત્ત્વ થાય છે માટે તેનું શ્રધ્ધાન કરવું.
નિશ્ચયનયની મુખ્યતા સહિત વ્યાખ્યાન છે, તેને તો ‘સત્યાર્થ એમ જ છે એમ જાણવું તથા વ્યવહારનયની મુખ્યતા સહિત વ્યાખ્યાન છે તેને “એમ નથી, પણ નિમિત્તાદિની અપેક્ષાએ આ ઉપચાર કર્યો છે” એમ જાણવું. એ પ્રમાણે જાણવાનું નામ જ બંને નયોનું ગ્રહણ છે. પણ બંને નયોના વ્યાખ્યાનને સમાન, સત્યાર્થ જાણી “આ પ્રમાણે છે તથા આ પ્રમાણે પણ છે' એ ભ્રમ છે, મિથ્યાત્વ છે.
નિશ્ચય સાધન અને વ્યવહાર સાધન (સારભૂત)
નિશ્ચય અને વ્યવહાર ક્યાંય બહારમાં, ડની ક્રિયામાં કે રાગમાં નથી પરંતુ સાચા જ્ઞાનમાં નિશ્ચય અને વ્યવહારમાં બંને સમાય છે.
જ્ઞાન કરવાથી જ ધર્મ થાય છે. ધર્મનો ઉપાય સાચું જ્ઞાન જ છે
