________________
૫૦૬
શ્રી મહાવીરચરિત્ર. પતિપણાને પામે તેટલામાં તેણે પાણી ભરનારી સ્ત્રીઓની પરસ્પર વાત આ પ્રમાણે સાંભળી કે-“હે સખી ! હે સખી ! મને જલદી માર્ગ આપ કે જેથી ઘરનું કામ કરી શીધ્રપણે ભગવાન મહાવીરસ્વામીને હું વાંદું.” આ પ્રમાણે સાંભળીને મેં પૂર્વે કઈ પણ ઠેકાણે આ શબ્દ સાંભળે છે.” એમ ઊહાપોહ કરતા તેને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. પૂર્વ ભવ યાદ આવ્યો ત્યારે “હું પણ તે ભગવાનને વાંદુ.” એમ ભક્તિથી વિચારી વાવમાંથી બહાર નીકળે અને રાજમાર્ગે ચાલવા લાગ્યું. તે અવસરે છે શ્રેણિક રાજા! તમારા ચપળ અશ્વની તીક્ષણ ખરીના પ્રહારવડે તેનું શરીર જર્જરિત થયું. તે વખતે શુભ અધ્યવસાયના વશથી તે મારીને દÉરાંક નામના વિમાનમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયે. ત્યાં અવધિજ્ઞાનવડે પૂર્વને વૃત્તાંત જાણી મને , વાંદવા અહીં આવ્યા તેથી હે દેવાનુપ્રિય ! તે કુછી નથી પણ દેવ છે.”
તે સાંભળી શ્રેણિક રાજાએ કહ્યું કે-“હે ભગવન ! મેં છીંક ખાધી ત્યારે તેણે કેમ એમ કહ્યું કે-જીવ, અક્ષયકુમારે છીંક ખાધી ત્યારે જીવ અથવા મર, કાલસૌકરિકે છીંક ખાધી ત્યારે ન જીવ, ન મર અને આપે છીંક ખાધી ત્યારે મર” જગદ્ગુરુએ કહ્યું-“હે રાજા ! આનું કારણ સાંભળે. તમે જે છે ત્યાં સુધી રાજ્યસુખને ભગવે છે અને મર્યા પછી નરકે જવાના છે, તેથી તે મહાનુભાવે કહ્યું કે તું જીવ. અભયકુમાર પણ ધર્મમાં રક્ત છે અને સાવધ વ્યાપારનો ત્યાગ કરવામાં પ્રીતિવાળો છે. તેથી તેને
જીવતાં રાજ્યલક્ષ્મીને ભેગ છે અને મર્યા પછી પણ દેવના સુખને લાભ છે, તેથી તેણે કહ્યું કે-જીવ અથવા મર. કાલસીરિક પણ જીવતે છે ત્યાં સુધી અનેક નિરપરાધી પ્રાણીઓના સમૂહના ઘાતવડે ઘણું પાપ ઉપાર્જન કરે છે, અને મરીને અવશ્ય નરકે જશે; તેથી તેણે કહ્યું કે-તું ન જીવ અને ન મર. વળી રાજા વિગેરેને અતિદુષ્ટ કર્મના વશથી અવશ્ય નરકે જવાનું છે, તેથી તેનું એક જીવિત જ શ્રેયકારક છે. તપ-નિયમમાં સારી રીતે રહેલા ને જીવતાં અને મર્યા પછી પણ કલ્યાણ જ છે; કેમકે તેઓ જીવતાં ગુણે ઉપાર્જન કરે છે અને મરીને સદ્ગતિમાં જાય છે. પાપકર્મ કરનારા જીવને મરણ પણ અહિતકારક છે અને જીવિત પણ અહિતકારક છે, કેમકે તેઓ મરીને નરકમાં પડે છે અને જીવતાં વેરને વધારે છે.
વળી મેં છીંક ખાધી ત્યારે “મરે” એમ જે કહ્યું તેમાં પણ આ કારણ છે કે વિવિધ પ્રકારની આપત્તિના સ્થાનરૂપ આ મનુષ્યલેકમાં
