Kupdrushtant Vishadikaran

Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 8

પદાર્થોની સંક્ષિપ્ત સંકલના
વળી, ગાથા-કમાં વિધિઅશુદ્ધપૂજા પણ કઇ રીતે પાંચ-સાત ભવોમાં સંસારના નિસ્તારનું કારણ બને છે તે દુર્ગત નારીના દષ્ટાંતથી બતાવેલ છે.
ગાથા-૭માં વિધિવિકલ ક્રિયામાં વિધિઅંશ અશુદ્ધ અને ભક્તિઅંશ શુદ્ધ પ્રાપ્ત થવાથી, વિધિઅંશને આશ્રયીને પાપબંધ અને ભક્તિઅંશને આશ્રયીને પુણ્યબંધ એ રૂપ મિશ્ર કર્મબંધ સ્વીકારવાની આપત્તિનું ઉદ્ભાવન કરીને એ સ્થાપન કર્યું કે, વ્યવહારનયથી એક કાળે શુદ્ધ-અશુદ્ધ બંને યોગ હોવા છતાં નિશ્ચયનયથી એક કાળમાં શુદ્ધ-અશુદ્ધ બંને યોગ હોઇ શકે નહીં, પરંતુ એક કાળમાં જો મોક્ષને અનુકૂળ અધ્યવસાય હોય તો તે શુદ્ધ યોગ છે અને મોક્ષને પ્રતિકૂળ અધ્યવસાય હોય તો તે અશુદ્ધ યોગ છે, તે વાત યુક્તિથી બતાવીને એક કાળમાં એક પ્રકારનો જ કર્મબંધ થાય છે, પરંતુ મિશ્ર કર્મબંધ થતો નથી એમ સ્થાપન કરેલ છે.
વળી, વિધિવિકલપૂજામાં ભક્તિઅંશની પ્રબળતા હોવાને કારણે અવિધિઅંશ નિરનુબંધ હોવાને કારણે દ્રવ્યરૂપ છે, તેથી અવિધિઅંકિત કોઇ કર્મબંધ થતો નથી, પરંતુ ભક્તિઅંશરૂપ ભાવઅંશને આશ્રયીને નિર્જરા કે પુણ્યબંધ થાય છે તેમ ગાથા-૭માં સ્થાપન કરેલ છે.
વળી, કોઇ શંકા કરે છે કે, દ્રવ્યસ્તવમાં જેટલી દ્રવ્યહિંસા છે તે અપેક્ષાએ કર્મબંધ અને જેટલો ભગવદ્ભક્તિનો ભાવ છે તે અપેક્ષાએ નિર્જરા સ્વીકારીએ તો શું વાંધો છે ? તેનું નિરાકરણ કરીને પૂજામાં થતી દ્રવ્યહિંસા ફળથી અહિંસારૂપ છે, જેમસાધુને આહાર-વિહારાદિની પ્રવૃત્તિમાં થતી વાઉકાયની હિંસા ફળથી અહિંસારૂપ છે તે વાત યુક્તિથી ગાથા-૮માં સ્થાપન કરેલ છે.
વળી, કેટલાક માને છે કે દ્રવ્યસ્તવમાં જેટલો આરંભ છે તેટલું પાપ છે, તેમાં સ્થૂલથી અને સૂક્ષ્મથી અનુપપત્તિ અસંગતિ, ગાથા-૯/૧૦માં બતાવેલ છે.
ગાથા-૧૧માં એ બતાવ્યું કે, પૂજામાં થયેલો આરંભ અનારંભ જ છે.
વળી, આનુષંગિક રીતે કર્કશવેદનીય અને અકર્કશવેદનીય કર્મબંધ શું છે? અને તેના બંધનાં કારણો કયાં છે ? એ પદાર્થ પણ ભગવતીસૂત્રના આલાપકથી ગાથા-૧૧માં સ્પષ્ટ કરેલ છે.
વળી, કોઇને શંકા થાય કે, દ્રવ્યસ્તવમાં ભગવાનની ભક્તિ હોવાને કારણે શાતાવેદનીયનો બંધ થવાને કારણે અશાતાવેદનીયનો બંધ ન થાય તો પણ, દ્રવ્યસ્તવમાં હિંસા હોવાને કારણે જ્ઞાનાવરણીય આદિ કર્મનો બંધ થાય છે, તેનું યુક્તિથી નિરાકરણ કરીને ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિ સ્વ-સ્વ ગુણસ્થાનકે જ જાય છે ત્યાં સુધી તેનો અવશ્ય બંધ છે,